Ii, aBaibul phọ o/ḍighi ḍinyạ asayẹns, kuolọ mem dị rakaạph ilọ araraạr asayẹns, akaạph ni bịn kaị. Ooḅeghiọn iniin areḍeenhaan dị emạ emiteom mọ asayẹns r’aBaibul phọ emoọgh ni muḅọph, r’araraạr dị eḍeenhaan mọ aBaibul phọ akaạph ni ilọ araraạr asayẹns eten dị egbatanhaạn r’idị awe ootughiạn ghan iḍiodi phọ.

•   Ulhẹm ni aḅirinhi phọ. (Genesis 1:1) Dị egbạgh r’iphẹn phọ, iniin araraạr dị i/tu inẹ dị oghaạph iḍiodi phọ reḅẹm ghan mọ u/lẹm aḅirinhi phọ, kuolọ mọ agạ ni bịn amite. Awe aBabilọn umheeraam mọ arumhụgh phọ eḍighi bọ idị aḅirinhi phọ amite iḍuạ iyạl abazị kụ emite. Inhọn araraạr dị oghaạph eḅẹm mọ aḅirinhi phọ aḍuạ esi egbogh eghelhe kụ amite.

•   Iiihogh dị omhaạr omhiigha loor kụ omakạ oseere kụ reeḅakị ghan raraạr phọ edi bọ aḅirinhi phọ, k/arumhụgh phọ. (Job 38:33; Jeremiah 33:25) Araghaạph dị i/tu inẹ dị awe rokaạph ghan siẹn oomo aḅirinhi phọ retughemhị ghan mọ awe u/moọgh oye dị kaloghonhaạn bidị ḍighaạgh mem dị arumhụgh phọ rewạ omhiinhẹ awe phọ.

•   Ade phọ i/ḅamhiạn esi. (Job 26:7) Ibadị awe iḍiodi phọ omeeraam mọ ade phọ eeghiraan kụ eḅamhiạn anyụ egbogh enhạm obobọ ubeku.

•   Amuụm mọ ogogo phọ makpaaghị bọ epẹ abazị phọ r’inhọn ariisi, reḅula ghan siẹn ade phọ idiphọ olophiạ r’ibikpo kemuza epẹ ariphiịny phọ r’arokol amuụm olhạ ude phọ. (Job 36:27, 28; Ecclesiastes 1:7; Isaiah 55:10; Amos 9:6) Awe aGrik iḍiodi phọ uutughiạn ghan mọ amuụm abazị dị odi ude kụ raḍiku ghan bọ siphẹ ariphiịny phọ, kụ aḍiitughiạn phọ aḍiphẹ phọ ighiọm ni ghisigh tutụ eteẹny okuron asiạ phọ amhunhenhiom bọ 18.

•   Araaḅarạph phọ yira romiịn bọ rodon irọl ghan ude amuụm. (Psalm 104:​6, 8) Dị egbạgh r’iphẹn phọ, iḍiodi phọ uḅẹm ghan mọ arumhụgh phọ kụ ilhẹm raaḅarạph phọ.

•   Ogey oḅaạl aloor rangọ ghan omhoon aloor. Olhogh phọ ongọ bọ eelhe phọ Izrạl iḅaramaạm ni ilọ ootolha ghan arighaạgh mem dị oye aḅọgh oḍim, ilọ oghughiom ghan otu oye dị amhoọgh ezẹgh dị reetenheghian ghan, r’ilọ oḍighi ghan mem dị rowạ omunhum amugbogh amunhum. (Leviticus 11:28; 13:​1-5; Deuteronomy 23:13) Dị egbạgh r’iphẹn phọ, oniin ooghọ dị awe Igipt phọ olhọgh ghan esi oye uḍighinhom ghan mugbogh amunhum.

 Ooḅeghiọn bọ Baibul phọ ophogh ophagharanhaạn phọ aḍighi eeye. Omhiịn iniin araraạr asayẹns dị aBaibul phọ aghaạph dị awe ootughiạn mọ i/tu inẹ:

 Asidum dị i/tu inẹ: Awe roḅẹm ghan mọ aBaibul phọ aḅẹm mọ ulhẹm aḅirinhi phọ esi odiiny aḍughul otu.

 Igey phọ: Odaphạn Baibul phọ, Enhaạn malhẹm ni aḅirinhi phọ k’epẹ omhạn. (Genesis 1:1) Ḅilhẹ kẹn, asiḍughul otu phọ Enhaạn alhemhọm bọ olhẹm mọ, oghaạph bọ oghol siphẹ Genesis emhụ phọ 1 eḍighi eeḍoọny amem dị u/kạr ulegheri ḍidoọny phọ. Okạr oghaạph, amem mọ Enhaạn asighẹ bọ alhemhọm de phọ r’akẹ phọ oḅẹm kẹn mọ eḍighi ḍiniin “aḍughul otu.”​—Genesis 2:4.

 Asidum dị i/tu inẹ: Awe roḅẹm ghan mọ aBaibul phọ aḅẹm mọ Enhaạn aphụr alhẹm sirooghọ r’iizuphạ kụ agbi olhẹm erumuḍio phọ keḍighi bọ idị asirooghọ phọ r’iizuphạ phọ keḍum.​—Genesis 1:​11, 16.

 Igey phọ: ABaibul phọ aḍeenhaan ni mọ uphụr olhẹm erumuḍio phọ, eḍighi aani bọ ni eniin eenhaạn epẹ “k’akẹ phọ,” kụ ogbi olhẹm asirooghọ r’iizuphạ. (Genesis 1:1) Aḍiḅaạl erumuḍio phọ isoorom ni de phọ siphẹ aḍiḅẹl “aḍughul otu” olhẹm mọ, obobọ eeḍoọny amem olhẹm mọ. Siphẹ omhunhenhiom iraạr “aḍughul otu” olhẹm mọ, okuaḍio phọ akpoghoronhu ni kụ aḍiḅaạl erumuḍio phọ elhom eteẹny sirooghọ phọ pidị eḍum. (Genesis 1:​3-5, 12, 13) Esighẹ rekị bịn erumuḍio phọ eganhanha dị kotue ni otọl siẹn ade phọ omiịn.​—Genesis 1:​16.

 Asidum dị i/tu inẹ: Awe roḅẹm ghan mọ aBaibul phọ aḅẹm mọ erumuḍio phọ kụ reeghironhom ghan de phọ.

 Igey phọ: Ecclesiastes 1:5 eḅẹm mọ: “Erumuḍio phọ remite ghan keḅilhẹ emheel; kụ eegborion eḅula ekpisi phọ reḍuạ ghan bọ kemite.” Kuolọ esi phọ isiẹn phọ rekaạph ghan ipe erumuḍio phọ retọl ghan bọ riḍien awe isiẹn ade phọ, mem dị ophogh erumuḍio phọ rekịgh ghan mudị rekiil ni. Rodon awe kẹn roḅẹm ghan ni mọ “erumuḍio remite” ḅilhẹ mọ “erumuḍio remeel,” kuolọ bidị olegheri ni mọ ade phọ kụ reeghironhom ghan erumuḍio phọ.

 Asidum dị i/tu inẹ: Awe roḅẹm ghan mọ aBaibul phọ aḅẹm mọ ade phọ epaḅarạ.

 Igey phọ: Mem dị aBaibul phọ aḅẹm mọ “eekuna aḅirini phọ,” pọ remạ ghan oomo aḅirinhi phọ; kụ iphẹn phọ re/mạ ghan mọ ade phọ epaḅarạ obobọ emoọgh eekunha. (Iiḍighi 1:8) Iginha phọ kẹn, mem dị oḅẹm mọ “inya arughulhukụl aḅirinhi phọ,” pọ remạ ghan oomo ade phọ; ḍio arodon awe rokaạph ghan ni koghol inya phọ arughulhukụl aḅirinhi phọ mem dị rokaạph ilọ oomo ade phọ.​—Isaiah 11:12; Luk 13:29.

 Asidum dị i/tu inẹ: Awe roḅẹm ghan mọ aBaibul phọ aḅẹm mọ eḍighi maạr dị otọ iyaạr dị eeghiraan egbororian iraạr amem, pọ keḍighi ni iniin phọ r’amem dị otọ okitonhom eniin phọ iyaạr phọ, kuolọ mọ ekạr etoọm mọ eḍighi pi (π), obobọ remạn ni 3.1416.

 Igey phọ: Etoọm “abafụ enaba phọ” oghaạph bọ oghol 1 Kings 7:​23 r’ 2 Chronicles 4:2 eḍeenhaan mọ otọ bọ bafụ phọ egbororian imhạn 10 akuḅu, kụ otọ bọ ooghironhom imhạn 30 akuḅu.” Onhụ aḅạl phọ ophọn phọ eeni kụ atuman okạr ipẹ etoọm mọ emhạn bọ. Eeni etue ni eḍighi edị onhụ abạl phọ raḍeenhaan ghan idị etoọm olhoghi phọ r’ephẹn anyụ phọ kemạn mem dị otọ.