Eio, talie logo ai ko le Tosi-Tapu e leʼese ko se tosi fakasienesia, kae e totonu tuʼumaʼu mokā māsau a ia ki ni anoʼaga fakasienesia. Tou toʼo ni faifaitaki e sā ai e anotasi le Tosi-Tapu mo le sienesia. E kotou tokagaʼi loa ko anoʼaga fakasienesia alā e māsau ki ai i le Tosi-Tapu, e se anotasi mo manatu o se tokaʼapi i le temi muʼa, i le temi leia na tosi ai a le Tosi-Tapu.

• E iai le kamataʼaga o le lagi mo le kele. (Senesi 1:1) Na maʼuke a fanaga i le temi muʼa na lotou pati, na leʼaise fakatupu le lagi mo le kele kae na tuʼu aia talu mei fualoa. Na tui le kau Papilone ko atua alā na fakatupuʼia le lagi mo le kele e ʼau mei ni tai e lua. Ti e fakasā e ʼiki fanaga, na tupu le lagi mo le kele mei se fa fuaʼi moa fua lasi.

• Ko Seova leia na fakatuʼutuʼuʼia a lao o le lagi mo lao o le kele, kae leʼese ko atua loi. (Sopo 38:33; Selemia 33:25) I le mālamanei kātoa, e fakasā e fanaga e leʼaise mafai ke sao se tasi mei tuʼutamaki alā e soko fakapunamʼuli pe ko tautea alā e ʼau mei atua loi.

• E tautau le kele i le ʼaele noa. (Sopo 26:7) Tokaʼapi i le temi muʼa, na lotou manatu e lapa mo fuamoʼumoʼu le kele ti mo tekiteki i se manu o fai pe le pipi pe ko se fonu.

• Ko vai o vaitafe mo līʼua e ʼau mei le vai o le tai, leia e pale ki le atu lagi ti e tō ki le kele ko ʼua, ko nive pe ko le ʼua fatu. (Sopo 36:27, 28; Ekelesiasi 1:7; Esaia 55:10; Amosi 9:6) Na manatu e le kau Keleka o le temi muʼa, e ʼau le vai o vaitafe mo līʼua mei se tai i le lalo kele. Ti na kaku le manatu lenā ki le 18 sekulō.

• Na malaga a maʼuga ki aluga ti mo ifo ki lalo. Ko maʼuga o leinei a temi na tuʼu i muʼa i le lalo tai. (Pesalemo 104:​6, 8) Ki le manatu a fanaga, ko maʼuga alā e tou tio ki ai i le temi nei na fakatupu e atua loi.

• Ko le lao ki le meʼā i le potu fakatino e puipui ai tātou mei masaki. I le lao na tuku ki le kau Iselaele, na tonu ke fakaʼapaʼapa ki lekula o le fakameʼā mokā ʼoki i le fāfā ki se mate, ti ke saʼu kese mei le nofolaga a se tasi e maʼuaʼia se masaki faigataʼa leia e kava ke leʼese pikiʼia ai a ni ʼiki ti mo le tanu o faikauga. (Levitiko 11:28; 13:​1-5; Tetelonome 23:13) Ko le temi lenā na soli ai a fakatotonu anei, na fakaʼaogaʼi e le kau Esipito a faikauga o tagata ke faitoʼo ai olātou lavea.

Ka tou ako le Tosi-Tapu, ti e tou tokagaʼi ai e se maʼua i ai ni sala. Ko nei a manatu sala a ʼiki o uiga mo le Tosi-Tapu.

Manatu a ʼiki: E pati i le Tosi-Tapu, na fakatupu le lagi mo le kele lolotoga aso e 6.

Le māʼoki: O mulimuli ki le Tosi-Tapu, e se fakasā i ai pe na fakatupu e le Atua le lagi mo le kele lolotoga temi e fia. (Senesi 1:1) Ti ko aso alā na fakatupu ai le lagi mo le kele e māsau ki ai le kapite 1 o senesi, ko ni temi e se tou iloa lona fualoa. Ti ko le temi kātoa leia na fakatupu ai le lagi mo le kele e toe fakaʼigoa ko le. “aso.”​—Senesi 2:4.

Manatu a ʼiki: E pati le Tosi-Tapu, na ʼuluaki fakatupu a vao sesega mo laʼakau fuli i muʼa o le fakatupu o le laʼā. Kae na tonu ke sā muʼa le laʼā ke mafai ai le somo o vao sesega ti mo laʼakau fuli o le kele.​—Senesi 1:​11, 16.

Le māʼoki: E fakasā i le Tosi-Tapu, na ʼuluaki fakatupu muʼa le laʼā ti fakatupu loa a vao sesega mo laʼakau fuli. (Senesi 1:1) Na sā le mālama o le laʼā i aluga o le kele lolotoga o le ʼuluaki aso pe ko le temi na fakatupu ai le lagi mo le kele. Ko ia i le tolu o aso, na kamata sā loa le mālama o le laʼā ki le kele, ti mo kamata sosomo ai loa a vao sesega ti mo laʼakau fuli o le kele. (Senesi 1:​3-5, 12, 13) Ti na sā mālie loa le laʼā ki muli ake ki le kele.​—Senesi 1:​16.

Manatu a ʼiki: E pati le Tosi-Tapu e foliʼi e le laʼā a le kele.

Le māʼoki: E tuʼu ia Ekelesiasi 1:5: “E sopo ake le laa, e vilo le laa; e toe liliu fakatavili a ia ki le ganea leia e toe sopo a ia mei ai.” Kae fakasā fua le manatu leinei le agaaga o le laʼā mokā tou tio ki ai mei le kele. O kaku mai ki le temi nei e tou tau fakaʼaogaʼi a māsau anei, “sopo le laʼā” pe “galo le laʼā” logo ai e tou iloa ko le kele leia e foliʼiʼia le laʼā.

Manatu a ʼiki: E pati le Tosi-Tapu e lapa le kele.

Le māʼoki: E fakaʼaogaʼi i le Tosi-Tapu le māsau leinei: “Potupotu fuli o le malama nei” ke māsau ai ki ‘se fenua leia e tuʼu mamaʼo.’ (Tosi Gaoi 1:8) Kae leʼaise pati a ia e lapa le kele pe iai sono gatoʼaga. O toe felaʼaki mo le manatu leinei, “mei potupotu e fa o le malama nei” e fakaʼuiga aia ki le mālamanei kātoa. I le temi nei, mokā māsau ki potupotu e fā o le mālamanei, ti e tou fakaʼaogaʼi ai le manatu leia o le mālamanei kātoa.​—Esaia 11:12; Luka 13:29.

Manatu a ʼiki: E pati i le Tosi-Tapu, ko le loa o le takai kātoa o se neʼa e fuamoʼumoʼu e tatau mo le fua tuʼa tolu o lona laulasi. Kae ko lona fua totonu ko pi (π), ko lona fakaʼuiga ko 3 1416.

Le māʼoki: O mulimuli kia 1 Sau 7:​23 ti mo 2 Koloniko 4:2, ‘ko le tane vai na faʼu ki le ukamea na saka,’ na kauagafulu lona laulasi ti ‘na tonu ke kautolu le fua o le loa o lona takai.’ Kae lagi leʼese mafai ke totonu tuʼumaʼu lona fua talie e mulimuli ki lona laulasi. Ko ia, e mafai ke tatau le loa o le takai kātoa o le fa tane vai mo lona laulasi i loto.