Wan. Maski nu ari mabba nga libru ta siensia i Biblia, sakto i kagian natun nu makkagi meyannung ta siensia. Ta tumunug ira nga angngarigan, masingan nga suportan na siensia i Biblia. Mabibbig paga ta Biblia i napakurug ngana ira nga informasion ta siensia nga dakal i neruman na ta kurugan na aru nga totolay nga mattolay ta tiempo nu kanni nga netura yatun.

•   Egga i pamegafuanan na uniberso. (Genesis 1:1) Ngem segun ta isti-istoria gari, ari kanu nga naparatu i uniberso anna gavva ngana laman yatun nga limittuag. Kurugan na Babilonio ira nga naggafu ta dua nga bebay i dios ira nga nangiyana ta uniberso. Kagian gapa na karuan nga istoria nga naggafu i uniberso ta tattadday nga higante nga illug.

•   Kadaggaw, i uniberso ay kontroladu na lohikal nga dorob na nikaparatu, ari tu base ta uray na sinan-dios ira. (Job 38:33; Jeremias 33:25) Ngem ituttuddu na istoria ira ta interu mundo nga awan tu awa-awayya na totolay megafu ta kokkomforme laman i kayà na sinan-dios ira anna nu mittan, awan paga tu allo da.

•   Awan tu nakebesingan na planeta nga davvun. (Job 26:7) Ngem aru nga totolay tagga i mangurug nga i mundo ay tadday nga sirkulo nga piesa nga akkakkatan na tadday nga higante onu ayam, gitta na nuang onu dagga.

•   Umassug i dana-danum maggafu ta bebay ira anna ta tanakuan paga tapus manoli yatun ta davvun ta forma na uran, niebe, onu allalagu. Tatun nga maggafu i dana-danum ta bannag anna ta latua ira. (Job 36:27, 28; Eclesiastes 1:7; Isaias 55:10; Amos 9:6) Ngem abbo na nakkapollu ira nga Griego nga i dana-danum ta bannag ira ay naggafu ta dana-danum na bebay nga egga ta unag na davvun. Aru i nangurug tatun adde turi ta meka-18 nga siglo.

•   Luttuag anna mallammag i vuku-vukig ira. Dati danatun nga nalitu ta bebay ira. (Salmo 104:​6, 8) Ngem kagian na karuan nga istoria nga pinaratu na sinan-dios ira i maddaggun nga itchura na vuku-vukig.

•   Importante ta gawa-gawayyan i kinarenu. Ta Dob nga neyawa ta nasion na Israel, nelagum i regulasion ira para ta pabbaggaw kabalin nga manammi tu baggi na natay, pak-quarantine turi ta egga i makeyali onu makeyafung nga taka-taki da, anna pangikokkog ta attay na tolay ta davvun. (Levitico 11:28; 13:​1-5; Deuteronomio 23:13) Ngem tatun gabbalaman ira nga tiempo, kikivuan na Ehipsio ira tu attay na tolay i medisina nga ipeda ta bigag.

 Nu gigiammuammu tu mapia i Biblia, masingammu tatun nga i tabbag ay ari. Danaw i karuan ta abbo na totolay nga kagian na Biblia nga mekontra kanu ta siensia:

 I abbo na totolay: Kagian na Biblia nga naparatu i uniberso ta unag na annam nga aggaw nga taggi-24 oras.

 I kurug: Awan tu kagian na Biblia nu kanni nga pinegafuanan na Dios nga paratuan i uniberso. (Genesis 1:1) I aggaw gapa ira na pinamaratu na Dios nga mabibbig ta Genesis kapitulo 1 ay periodo ira na tiempo nga awan tu makekagi nu kunnasi i kabayag na. Kakurugan na, i interu nga periodo na tiempo na pamaratu ta davvun anna ta langi ay magalan gapa tu “aggaw.”​—Genesis 2:4.

 I abbo na totolay: Kagian na Biblia nga nappollu nga naparatu i mulu-mula anne ta bilag nga massuporta ta photosynthesis.​—Genesis 1:​11, 16.

 I kurug: Ipasingan na Biblia nga naparatu i bilag, tadday ta biti-bitun “ta langi,” nige nga naparatu i mulu-mula. (Genesis 1:1) Ta ollu nga “aggaw” onu periodo na pamaratu, nanaffu i nawag na bilag ta davvun. Ngem turi ta mekatallu nga “aggaw” na pamaratu nu kanni nga nannawag ngana i atmospera, mas masikan ngana i nawag na bilag nga kawagan para ta photosynthesis. (Genesis 1:​3-5, 12, 13) Turi kua, saka pagalaman nga manawag nga masingan i bilag tawe ta davvun.​—Genesis 1:​16.

 I abbo na totolay: Kagian na Biblia nga lelevutan na bilag i planeta nga davvun.

 I kurug: Kagian na Eclesiastes 1:5: “Luttuag i bilag, anna lummag i bilag; tapus mappabibibi nga manoli nu sitaw luttuag mana uli yatun.” Ngem gitta na kunnatun laman gare i masingattam nga pagguyu na bilag nu egga ittam tawe ta davvun. Maski lagu sangawe, usan na tolay i termino ira nga “pallattuag na bilag” anna “pallammag na bilag” maski nu ammu na mabba nga malliligo i davvun ta bilag.

 I abbo na totolay: Kagian na Biblia nga piesa onu pina i davvun.

 I kurug: Usu-usan na Biblia i termino nga “tuppu-tuppag na davvun” tapenu tukuyan i karayyuan nga lugar ta davvun; ari nga kebalinan natun nga piesa i davvun onu egga i dugu na. (Kingngua 1:8) Ari gapa nga literal i kebalinan na “appa nga dugu na davvun.” Tumukoy yatun ta interu nga davvun nga kagitta na kompas nga egga i appa tu direksion na.​—Isaias 11:12; Lucas 13:29.

 I abbo na totolay: Kagian na Biblia nga i circumference na tadday nga lipo onu bilog ay eksakto nga katumbas na namittallu ta diametro na, ngem i fustu nga gukug natun ay pi (π), onu maggi 3.1416.

 I kurug: Segun ta 1 Patul Ira 7:​23 anna 2 Cronicas 4:2, i gukug na diametro na “dakal nga pagunnugan tu danum nga napadday ta naforma nga metal” ay 10 siko anna “kawagan i paggukug nga 30 siko i kapiddu na tapenu mapalevutan yatun.” Ari tu eksakto danatun nga gukug, ngem awayya na tu yatun ngana i karannian (rounded number). Posible gapa nga nagukug i circumference natun ta unag na pagunnugan tu danum tapus i diametro gapa ay nagukug ta lawan na pagunnugan tu danum.