Ixikina. Sumbala o Bibidya kidivulu dya jingijiye, kyoso ki izwela yalungu ni milongi ya jingijiye, yene izwela o kidi. Tala ifika ilondekesa kwila, o milongi ya jingijiye ixikina o milongi ya Bibidya ni kwila, mu Bibidya mwala milongi ya kidi yalungu ni ungijiye ki idifu ni milongi yexile muxikina athu avulu exile kumwenyu, mu kithangana kya isoneka.

•   O ngongo yexile ni dimatekenu. (Dimatekenu 1:1) Maji makutu avulu alondekesa kwila, o ngongo ka ibhange. A isokejeka bhukaxi ka kavwanza keneku kya tunde ukulu. Akwa Babilonya exile mu xikina mu makutu a kwila, o ngongo a ivwala ku jinzambi ja tundu mu ididi iyadi mwene mu kungulukila o menya akalunga mba (dois oceanos.) Makutu amukwa alondekesa kwila, o ngongo yatundu mu kidiyaki kyonene.

•   O ngongo ene mu yendesa usuku ni mwanya ku itumu itumina dyulu ni ixi, ki mu ixinganeku ya jinzambi ja makutu kana. (Jobe 38:33; Jelemiya 33:25) O makutu ene mutanga o athu kumundu woso, ene mulonga kwila, o athu amoneka ngó mokonda dya ima yabhange o jinzambi se ku ijinganeka. Yiyi ixinganeku ya yibha.

•   O ixi ya zenzamena bhwa kambe kima. (Jobe 26:7) Athu avulu mu ukulu exile mu xikina kwila, o ixi yedile kala dilonga dya mwimbu (disco achatado) ya xamenene ku kyama kya dikota kala ngombe mba mbaxi ya dikota.

•   O kutema kwa menya kubanda bhukaxi ka musanza wa kalunga mba jingiji, o kutema kuku anga kudibhanga mvula, neve mba mvula ya matadi, izalesa o jingiji. (Jobe 36:27, 28; Ndongixi 1:7; Izaya 55:10; Amoji 9:6) Mu ukulu akwa Ngeleku exile mubanza kwila, o jingiji jexile mu kwizala mukonda dya menya akalunga. O kixinganeku kiki, kya nangenena katé mu hama ya 18.

•   Milundu anga izanguka, makôlo a kuzuka. O milundu yeneku lelu, yakexile kya mu kalunga tundé ukulu. (Jisálamu 104:6, 8) Maji makutu avulu alondekesa kwila, o jinzambi jene jabhange o milundu mu kitala kiyala lelu.

•   O ukexilu wakudizelesa o mukutu ni imbamba, ukwatekesa kukala ni sawidi yambote. O kitumu kyabhanene ku kifuxi kya akwa Izalayele kyalungile ni itendelesu yalungu ni kuzela kala: kudisukula se muthu wakwata ku kimbi, kusandula athu ala ni uhaxi usambukila, ni kulamba mba kufunda o matuji a athu. (Ijila 11:28; 13:1-5; Matendelelu 23:13) Kumbandu yengi, mu kithangana kyabhana o itendelesu yiyi ku akwa Izalayele, akwa Ijitu exile musaka o jifidila ni milongo yofungise ni tuji twa muthu.

 Mukutokwesa kyambote o Bibidya, tutena kuzwela kwila kana. Tala ixinganeku ya yibha yala nayu athu avulu yalungu ni kidi kya Bibidya kyalungu ni milongi ya jingijiye:

 Makutu: O Bibidya yamba kwila, o ngongo a ibhange mu izuwa isamanu ya 24 a jiola.

 Kidi: O Bibidya ilonga kwila Nzambi wabhange o ngongo mu kithangana kyokulu, maji yene ki itumbula o muvu, mbeji mba kizuwa. (Dimatekenu 1:1) Ku mbandu ya mukwa, o izuwa ya ibhangelu yo soneke mu kibatulu kya 1 kya divulu dya Dimatekenu, ilombolola ithangana ki tu ijiya se mivu ikuxi. Mu kidi, o Bibidya ixana we o kithangana kya yudika o dyulu ni ixi kala “kizuwa” kimoxi.”—Dimatekenu 2:4.

 Makutu: O Bibidya yamba kwila, adyanga kubhanga o yangu kyene kiwa kyabhange o mwanya phala ku ibhangesa kubwingita ni kukula kyambote, (fotossíntese).—Dimatekenu 1:11, 16.

 Kidi: O Bibidya yamba kwila, o mwanya, thethémbwa yadikota yala “kudyulu,” a ibhange ande dya kubhanga o yangu. (Dimatekenu 1:1) Mu “kizuwa” kya dyanga mba kithangana kya kubhanga o ima, kwexile ngó mukengeji umoxi wa mwanya wexile mudimwanga mu ixi yoso. Maji mu “Kizuwa” kya katatu kya kubhanga o ima o munza wexile mu bokwesa mukengeji wa soko phala kukwatekesa o yangu kubwingita ni kukula kyambote. (Dimatekenu 1:3-5, 12, 13) Kupholo dya kwenda, kyene ngó o mwanya watena kumoneka kyambote mu ixi.—Dimatekenu 1:16.

 Makutu: O Bibidya yamba kwila, o mwanya u nyungina o ixi.

 Kidi: Ndongixi 1:5 yamba: “O di kumbi di tunda, di tula, o ku dya tundila kyá kwene ku di vutukilé dingi, bhu kididi kyê bhu dyene mu tundila.” O izwelu yiyi, nange ilondekesa ngó o unyunginu wa mwanya mu kixinganeku kya muthu wala mu ixi. Ne mwene lelu o athu ene mu tumbula kyavulu o izwelu “o dikumbi ditunda, ditula,” maji ene ejiya kyambote kwila o ixi yene inyunga, ko mwanya kana.

 Makutu: O Bibidya yamba kwila, o ixi yedi kala kididi kyosokelese kyambote.

 Kidi: O Bibidya itumbula o izwelu ‘maxokololo majixi’ phala kuzwela yalungu ni ididi ya makanga mba ya dikexidila; kiki kikilombolola kwila o ixi kididi kyosokelese kyambote. (Ikalakalu 1:8) Kyene kimoxi we ni izwelu “hota jiwana ja jixi” ukexilu wengi wakuzwela, ulombolola o ixi yoso.—Izaya 11:12; Luka 13:29.