Nangabuli Ibayibolo te libuku ilya sayansi, loli likulingannya akiza ivya kukwafyannya nu sayansi. Ennya ivifwanikizyo vyo vikulangizya ukuti Ibayibolo nu sayansi vikukolelana sona vyo likunena vyabwanaloli pa nkani zimo izyakukwafyannya ni vyasayansi, nangabuli pakabalilo ko likasimbiwanga abantu batakasubila.

•   Ichipeliwa chilichosi chili nu bwandilo (Ubwandilo 1.1) Ivyili ivyinji ivyakale vikunena ukuti ivintu vyosi vitakapeliwa, loli vikabako bulo vyeka. Abantu aba ku Babeloni bakasubilagha ukuti abachala bo bakapapa ichipeliwa bakafuma mu nyanja zibili. Ivyili ivyamwabo vikunena ukuti ichipeliwa chikafuma mwifumbi lyoka ilikulu nkani.

•   Ichipeliwa chitakwendela indaghilo izya bachala, loli chikwendela ndaghilo zyo u Yehova abikite mu chipeliwa. (Jobu 38.33; Yeremiya 33.25) Ivyili ivyinji pachisu chosi vikulangizya ukuti abachala bali na maka nkani sona bangababombela abantu ivibibi pamo ivyiza.

•   Ichisu chikulelemba pabulo. (Jobu 26.7) Abantu abinji abakale bakasubilagha ukuti ichisu cha fulati sona chikaye pavinyamana ivikulu ngati u fulukayamba ni mbogo.

•   Amizi ghakubuka kumwanya ukufuma mumalusoko na munyanja, pabumalilo ghakukupukila sona pachisu ngati mvula. (Jobu 36.27, 28; Undumbilili 1.7; Yesaya 55.10; Amosi 9.6) Abagiliki bakinong’onagha ukuti amizi agha mumalusoko ghakafumagha munyanja zyo zili pasi pa chisu, sona inyinong’ono izi zikabukilila mpaka cha mu ma 1700.

•   Amaghamba ghakukwela nu kwika, sona amaghamba gho ghaliko akabalilo aka ghope ghakaba pasi pa nyanja. (Salimo 104.6, 8) Umwakupambana ni fundo iyi, ivyili ivyinji vikunena ukuti amaghamba ghakapeliwa bunubu na bachala.

•   Ubulongozi ubwa bukilini bukafighililagha abantu ukuti babanje nu bumi ubwiza. Indaghilo zyo u Chala akabapa Abaizilayeli zikongelezyangapo ukuti pala umuntu akola umuvimba asukusulaghe mu nyobe, pala abinite imbina iyakwambukila ikalaghe kwamwene, sona pala aya kuchimbuzi afukilaghe pala amala. (Abanya Levi 11.28; 13.1-5; Ukukumbusya Indaghilo 23.13) Loli pakabalilo ko Abaizilayeli bakapokelagha indaghilo izi, Abaijiputi bakabikagha amavi gha bantu pachilonda ukuba ngati mulembo.

 Pala twafufuza mu Bayibolo tukwagha ukuti batapuvizye. Zatwennye amabumyasi ghamo gho abantu bakunena aghakukwafyannya nu sayansi gho bakuti ghakwaghiwa mu Bayibolo:

 Ubumyasi: Ibayibolo likunena ukuti ivipeliwa vikapeliwa mu masiku 6 aghama maawazi 24.

 Ubwanaloli: Ibayibolo litakutambula isiku ilyenecho lyo u Chala akapelela ichipeliwa. (Ubwandilo 1.1) Masiku gho ghakutambuliwa mu Ubwandilo1 te masiku aghenecho. Loli amasiku ghosi gho u Chala akapela ichisu na kumwanya, Ibayibolo likutambulasona ukuti “isiku.”—Ubwandilo 2.4.

 Ubumyasi: Ibayibolo likunena ukuti u Chala akandila ukupela ivyakumela, pabumalilo nu kupela izuba ukuti lyavwanje ivyakumela ukuti vikule akiza.—Ubwandilo 1.11, 16.

 Ubwanaloli: Ibayibolo likunena ukuti u Chala akandila ukupela izuba, inthondwa zyo zili ‘kumwanya’ bo achili atapelite ivyakumela. (Ubwandilo 1.1) Izuba likiza lyalama pachisu chapasi “pisiku” ilyabwandilo. “Pisiku” ilyabutatu izuba likanda pakulama nkani nu kumezya ivyakumela. (Ubwandilo 1.3-5, 12, 13) Pabumalilo izuba likanda pakulama pachisu isiku lililyosi.—Ubwandilo 1.16

 Ubumyasi: Ibayibolo likunena ukuti ukuti izuba likuzungulila ichisu.

 Ubwanaloli: Pa Undumbilili 1.5 pakunena ukuti: “Izuba likufuma, izuba likwingila, likuchimbila nu kubuka ku malo ghache nu kufuma sona.” Ifundo iyi yikulingannya izya izuba mo likubonekela ukuyana na mo tukulyenezya pachisu. Pakabalilo kano kope umuntu angabombezya ilizyu ilyakuti “izuba lyafuma” sona “izuba lyingila” nangabuli azimenye ukuti ichisu chikuzungulila izuba.

 Ubumyasi: Ibayibolo likunena ukuti ichisu cha fulati.

 Ubwanaloli: Ibayibolo likubombezya ilizyu ilyakuti “kubumalilo bwa chisu” ukung’anamula ukuti “Kumalo gho ghali kubutali ni chisu” loli ivi vitakung’anamula ukuti ichisu cha fulati pamo ukuti chili nu bumalilo.(Imbombo 1.8; amazyu aghakubumalilo) Umwakuyana bulo pakabalilo aka abantu bakunena ukuti kuli ‘amakona 4 ivyachisu’ ukung’anamula ukuti kubufumilo bwizuba, kubwingililo bwizuba, kumpoto na kumwela. Loli batakung’anamula ukuti ichisu chili nivigaba vitatu awe.—Yesaya 11.12; Luka 13.29.

 Ubumyasi: Mu Bayibolo muli ifundo yo yikulangizya ukuti ichingwe cho chingazungulila ichintu ichalawundi katatu chocho chingakwana ukugabila pakasikasi pa chintu ichakubulungana.

 Ubwanaloli: Umulomo uwa Nyanja ya chijela ichakusungunuka yo bakuyinena pa 1 Banyafyale 7.23 na pa 2 Syambukulu 4.2 chikaba chitali amamita 10 sona pakalondiiwanga ichakupimila ichamamita 30 ukuti chizingilile inyanja iyi loli vingabombiwa ukuti vyo bakapima ivi vitakwanite ndendende ngati mo vikabela. Pamo amamita 30 agha butali ubwa Nyanja. po amamita 10 butali ubwakuzi.