Келшен толыт. Библий наукым умылтарыше книга огыл, но тушто науко дене кылдалтше информаций вашлиялтеш гын, тудо эре чын улеш. Айста икмыняр примерым ончен налына, мо шотышто науко ден Библий ваш келшен толыт. Тыгак нине пример-влак теве мом ончыктат: Библийыште улшо факт-влак тиде книгам возымо жапыште илыше шуко еҥын ӱшанымышт деч чот ойыртемалтыт.

•   Сандалыкын тӱҥалтышыже лийын (Тӱҥалтыш 1:1). Шуко акретсе миф дене келшышын, Сандалык ыштыме лийын огыл, а хаос гыч чумырген. Вавилонян-влак ӱшаненыт, пуйто Сандалыкым ыштыше юмо-влак кок океан гыч лектыныт. Вес легенде-влак дене келшышын, Сандалык моткоч кугу муно гыч лектын.

•   Сандалыкыште чылажат шонен лукмо юмо-влакын кумылышт почеш огыл, а пӱртӱс закон почеш ышталтеш (Иов 38:33; Иеремия 33:25). Тӱрлӧ калыкын мифышт туныктат, пуйто торжа юмо-влак ала-момат ыштен кертыт, да еҥ-влак тидын деч шкеныштым нигузеат арален огыт керт.

•   Мландын ужаш лийше нимогай эҥертышыже уке (Иов 26:7). Шуко акретсе калыкын ӱшанымышт почеш мланде тӧр улеш да великанын але иктаж-могай янлыкын ӱмбалныже шога, мутлан, буйволын але черепахын.

•   Эҥер-влак шкаланышт вӱдым океан да вес водоём-влак гыч налыт. Кузе? Водоём-влакын вӱдышт пар семын кавашке кӱза, а вара йӱр, лум але шолем лийын, тиде вӱд угыч мландыш пӧртылеш (Иов 36:27, 28; Экклезиаст 1:7; Исаия 55:10; Амос 9:6). Акрет жапыште илыше грек-влак шоненыт, пуйто эҥер-влак шкаланышт вӱдым мланде йымалсе океан-влак гыч налыт. Тыге XVIII курым марте шоненыт.

•   Курык-влак нӧлталалтын да волен кертыт. Таче улшо курык-влак шке жапыштыже вӱд йымалне лийыныт (Псалом 103:6, 8). Южо миф почеш кызытсе курык-влакым, могай нуно таче койыт, юмо-влак ыштеныт.

•   Гигиена шотышто нормым кучылтмаш тазалыкым арала. Акрет Израиль калыклан пуымо закон дене келшышын, колышым логалмеке, айдемылан мушкылташ кӱлын. Тыгак инфекционный чер дене черланыше айдемым калык деч икжаплан ойыраш кӱлын. А эше израильтян-влак шурыштым мландыш урен шындышаш ыльыч (Левит 11:28; 13:1—5; Второзаконие 23:13). А теве Египетыште ту жапыштак сусырым эмлашлан тыгай вартышым кучылтыныт, кушко шурымат ешареныт.

 Келге шымлымашым эртарен, ужаш лиеш: Библийыште нимогай йоҥылыш уке. Теве Библий шотышто икмыняр йоҥылыш шонымаш:

 Миф: Библийын туныктымыжо почеш уло Сандалык буквальный куд кечыште ыштыме лийын.

 Факт: Библий ок палдаре кунам Сандалык ыштыме лийын (Тӱҥалтыш 1:1). Тӱҥалтыш книган 1-ше ужашыштыже палдарыме ыштымаш кече-влак мыняр жап шуйненыт пале огыл. Мутлан, мланде ден кавам ыштыме жап тыгак «кече» дене таҥастаралтеш (Тӱҥалтыш 2:4, УТ).

 Миф: Библийыште возымо дене келшышын, чыла кушкыл кечым ыштыме деч ончычак шочын. А вет кече деч посна фотосинтез лийын огеш керт (Тӱҥалтыш 1:11, 16).

 Факт: Библий дене келшышын, Кече — каваште улшо шӱдыр-влак гыч иктыже — кушкылым шочыктымо деч ончыч ыштыме лийын (Тӱҥалтыш 1:1). Икымше ыштымаш «кече» але «жап» годым кече волгыдо мланде марте шуын, но кушкыллан шочашлан волгыдо ситышын лийын огыл. Кумшо ыштымаш «кечылан», кунам атмосфере яндарештын, мланде ӱмбалне волгыдо уже ситышын лийын. Лач тунам гына фотосинтез процесс тӱҥалын (Тӱҥалтыш 1:3—5, 12, 13). Вара веле мланде ӱмбач кече раш кояш тӱҥалын (Тӱҥалтыш 1:16).

 Миф: Библийыште ойлымо дене келшышын, Кече Мланде йыр пӧрдеш.

 Факт: Экклезиаст 1:5 каласыме: «Кече лектеш, да кече шинчеш да лекме верыш угыч пӧртылаш вашка». Тиде шомак мланде ӱмбач койымо Кечын пӧрдмыжым ончыкта. Таче ме палена: чынжымак, Мланде Кече йыр пӧрдеш. Туге гынат, меат «кече шинчеш» да «кече лектеш» манме шомакым кучылтына.

 Миф: Мланде тӧр улеш манын, Библийыште возымо.

 Факт: Библийыште эн тора вер-влакым палемдашлан «мланде тӱр» манме шомак кучылталтеш. Но тиде шомак огеш ончыкто, пуйто Мланде тӧр улеш да тудын буквальный тӱржӧ уло (Апост. пашашт 1:8). Тиде семынак, «мландын ныл тӱржӧ» манме шомак — тиде уло мландым ончыктышо метафор веле. Таче меат «тӱнян ныл могыржо» шомакым кучылтына (Исаия 11:12; Лукан 13:29).

 Миф: Библийыште возымо дене келшышын, окружностьын кужытшо ты окружностьын кум диаметржылан келшен толеш. Но чынжымак, окружностьын кужытшым пален налашлан диаметрым пи (π) числалан але 3,1416 шукемдаш кӱлеш.

 Факт: 1 Царей 7:23 да 2 Летопись 4:2 дене келшышын, «вӱргене теҥызын» диаметрже 10 кынер лийын, а окружностьшо — 30. Нине размер-влакым, очыни, тичмашленыт. Тыгак, окружностьын кужытшым, очыни, атын кӧргӧ могыржо гыч висеныт, а диаметржым — тӱжвач могыр гыч.