Ir al contenido

¿Á kítáʼan ña̱ káʼa̱n ña̱ Biblia xíʼin ña̱ káʼa̱n ña̱ ciencia?

¿Á kítáʼan ña̱ káʼa̱n ña̱ Biblia xíʼin ña̱ káʼa̱n ña̱ ciencia?

Ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo

 Kítáʼanvaña. Ni su̱ví iin libro ña̱ ciencia kúú ña̱ Biblia soo ni saáví kítáʼanní ña̱ káʼa̱nña xíʼin ña̱ káʼa̱n na̱ científico. Vitin ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia, ta kuniún ña̱ kítáʼanní ña̱ káʼa̱nña xíʼin ña̱ káʼa̱n na̱ científico, ta saátu kuniún ña̱ síínní íyo ña̱ káʼa̱nña nu̱ú ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n na̱ yiví na̱ xi̱ndoo tá tiempo ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña.

  •   Íyova iin na̱ i̱xava̱ʼa iníísaá ñuyǐví (Génesis 1:1). Soo síínníva xi̱ka̱ʼa̱n na̱ xi̱ndoo tá ya̱chi̱ xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, na̱yóʼo xi̱ndakanixi̱nína ña̱ kǒo ni iin na̱ ní ixava̱ʼaña, chi ña̱yóʼo na̱kuva̱ʼa miíña tá ku̱u iin tu̱ndóʼo káʼnu. Na̱ ñuu Babilonia xi̱ndakanixi̱nína ña̱ ma̱ʼñú u̱vi̱ tá mar tá náʼnuní ke̱e na̱ ndióxi̱ na̱ i̱xava̱ʼa iníísaá ñuyǐví. Ta inkatuna káʼa̱nna ña̱ ti̱xin iin ndi̱ví káʼnuní ka̱na ñuyǐví.

  •   Ña̱ ñuyǐví yóʼo íyo ley ña̱ káʼa̱n ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu kooña ki̱vi̱ tá ki̱vi̱ (Job 38:33; Jeremías 33:25). Soo na̱ ñuyǐví ndákanixi̱nína ña̱ va̱ása kivi kunda̱a̱-iniyó ndáaña kundoʼo ña̱yóʼo ta nda̱a̱ kivi kixi iin tu̱ndóʼo ndeéní nu̱úña, chi na̱ ndióxi̱ na̱ xáʼndachíñu nu̱úña kivi keʼéna nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ miína.

  •   Ñuʼú yóʼo kǒo ni iin ña̱ tíinñaʼá (Job 26:7). Sava na̱ xi̱ndoo tá ya̱chi̱ xi̱ndakanixi̱nína ña̱ nda̱a̱ táki̱ʼva káa iin disco saá káaña tá kánuuña sa̱tá iin na̱ yiví na̱ káʼnuní á sa̱tá iin kití, tá kúú tí búfalo á tí tortuga.

  •   Tá niʼníní, ti̱kui̱í tá íyo ini mar ndúurá vi̱kó ta kúun sa̱vi̱, kúun nieve á ñíí (íʼin) ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ va̱ʼa íyo yu̱ta xíʼin nu̱ú kána ti̱kui̱í (Job 36:27, 28; Eclesiastés 1:7; Isaías 55:10; Amós 9:6). Na̱ griego xi̱ndakanixi̱nína, ti̱kui̱í tá íyo ini yu̱ta chí mar kéerá va̱xirá. Ku̱a̱ʼání tiempo xi̱ndakanixi̱nína ña̱yóʼo nda̱a̱ tá siglo XVIII.

  •   Sava yuku̱ kánaña ta savaña ndíʼi-xa̱ʼa̱ña; yuku̱ ña̱ íyo tiempo vitin ti̱xin ti̱kui̱í ni̱xi̱yoña tá ya̱chi̱ (Salmo 104:6, 8). Soo ku̱a̱ʼánína ndákanixi̱nína ña̱ íyo na̱ ndióxi̱ na̱ i̱xava̱ʼa yuku̱, ta nda̱a̱ táki̱ʼva íyoña xítoyó vitin saá íyoña i̱xava̱ʼana.

  •   Tá limpio ná kooyó, ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ása kiʼinní kue̱ʼe̱ miíyó. Ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel xi̱ka̱ʼa̱nña tá tíinna iin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ á iin kití tí ni̱xi̱ʼi̱ xi̱xiniñúʼu ndakatana ndaʼa̱na, tá kíʼin iin kue̱ʼe̱ xíkun miína xi̱xiniñúʼu koo xíkána nu̱ú inkana ta xi̱xiyotu ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n xíʼinna ndáa ki̱ʼva xi̱xiniñúʼu keʼéna xíʼin ña̱ tátána (Levítico 11:28; 13:1-5; Deuteronomio 23:13). Soo na̱ ñuu Egipto xi̱xiniñúʼuna si̱ʼví na̱ yiví ña̱ xi̱ ixava̱ʼana ta̱tán ña̱ xi̱chika̱a̱na nu̱ú tu̱kue̱ʼe̱na.

Ña̱ káʼa̱n savana xa̱ʼa̱ Biblia

 Sava na̱ científico káʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa íyo sava ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia. Soo tá vií va̱ʼa ná kaʼviyó Biblia kunda̱a̱-iniyó ña̱ su̱ví ña̱ ndixa kúú ña̱ káʼa̱nna. Ná kotoyó sava ña̱ káʼa̱n sava na̱ científico xa̱ʼa̱ Biblia.

 Ña̱ káʼa̱nna: Ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ na̱kuva̱ʼa ñuyǐví yóʼo i̱ñu̱ ki̱vi̱ ña̱ kúúmií o̱ko̱ ku̱mí hora.

 Ña̱ nda̱a̱: Ña̱ Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ i̱xava̱ʼara ñuyǐví yóʼo tá tiempo xi̱naʼá (Génesis 1:1). Soo va̱ása káʼa̱n káxiña xa̱ʼa̱ nda̱saa tiempo ni̱xi̱yo iin iin ki̱vi̱ ña̱ káʼa̱n ña̱ Génesis capítulo 1 xa̱ʼa̱. Ta nu̱ú Génesis 2:4 “ki̱vi̱” káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndiʼi tiempo ña̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ “ñuʼú xíʼin ndiví”.

 Ña̱ káʼa̱nna: Ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ siʼnaka ku̱ʼu̱ na̱kuva̱ʼa ta saáví na̱kuva̱ʼa ñu̱ʼu, soo tá kǒo ñu̱ʼu níkuva̱ʼa va̱ása kivi koo ña̱ fotosíntesis (Génesis 1:11, 16).

 Ña̱ nda̱a̱: Ña̱ Biblia káchiña tá kúma̱níka ixava̱ʼa Ndióxi̱ ku̱ʼu̱ xa̱a̱ siʼnakava ndiví i̱xava̱ʼara, tá kúú tí ki̱mi, tá iin tí yóʼo kúú ñu̱ʼu (Génesis 1:1). Ta ña̱ ki̱vi̱ nu̱ú á tiempo ña̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ ña̱ʼa, xa̱a̱ ki̱xáʼa kíʼvi loʼo ñu̱ʼu nu̱ú ñuʼú yóʼo. Ta ña̱ ki̱vi̱ u̱ni̱ ña̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ ña̱ʼa xa̱a̱ va̱ʼakava túvi ndiví saá. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ki̱xáʼa va̱ʼaníka kíʼvi ñu̱ʼu nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta ki̱xáʼa íyo ña̱ fotosíntesis (Génesis 1:3-5, 12, 13). Tándi̱ʼi, nda̱a̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo túvi kánuu ñu̱ʼu á ña̱ ka̱ndii (Génesis 1:16).

 Ña̱ káʼa̱nna: Ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ ñu̱ʼu káva̱ña sa̱tá ñuʼú.

 Ña̱ nda̱a̱: Eclesiastés 1:5 káchiña: “Ñu̱ʼu kítaña ta ndíʼviña, ta saá kamaní ndíkóña chí nu̱ú kita tukuña”. Xíʼin tu̱ʼun yóʼo ña̱ Biblia káʼa̱nña xíʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ kúu nu̱ú ñuʼú yóʼo, chi ña̱ túvi miíyó kúúña ña̱ kánda̱ ñu̱ʼu. Ta ndiʼi na̱ yiví káʼa̱nna ña̱ kíta ñu̱ʼu ta saátu ña̱ ndíʼviña, ni kúnda̱a̱va-iniyó ña̱ ñuʼú yóʼo kúú ña̱ káva̱ sa̱tá ñu̱ʼu.

 Ña̱ káʼa̱nna: Ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ nda̱a̱ní nu̱ú ñuʼú yóʼo.

 Ña̱ nda̱a̱: Tá káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ti̱tu̱n ñuʼú á nu̱ú ndíʼiña, ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ “iníísaá nu̱ú ñuʼú”, ña̱yóʼo va̱ása kúni̱ kachiña ña̱ nda̱a̱ní káa nu̱ú ñuʼú yóʼo ta saátu ña̱ íyo nu̱ú ndíʼiña (Hechos 1:8). Tá káchiña “ku̱mí saá ti̱tu̱n ñuʼú” yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iníísaá ñuʼú. Ña̱yóʼotu kúni̱ kachi tu̱ʼun ña̱ xíniñúʼuna vitin tá káʼa̱nna xa̱ʼa̱ “cuatro puntos cardinales” (Isaías 11:12; Lucas 13:29).