Ee, dedevwo i Baibol na rhẹ ọbe isayẹnsi-i, iyẹnrẹn ri ha uvuien a gba ọrhọ ta kpahen ẹmro isayẹnsi. Roro kpahen idje ezẹko ri djephia taghene isayẹnsi ọrhẹ i Baibol na i vwo ekwerhọ, Baibol na o ji vwo ẹmro isayẹnsi ri dabu gba ri vẹnẹren omamọ rẹn imwẹro ihworho buebun ọke a ya i Baibol na.

• Otọrakpọ na ọrhẹ odjuwu na i vwo ọtonrhọ. (Genesis 1:1) Ọrẹ ovẹnẹ, esia ahwanren buebun i djephia taghene a ma otọrakpọ ọrhẹ idjuwu na-a, aye ọvo yi varhe nyoma ekwakwa erọrọ re nyerẹn. Itu i Babylon i vwo imwẹro taghene isolobrugwẹ ri ma otọrakpọ ọrhẹ odjuwu na i nẹ abadi eva rhe. Esia erọrọ i tare taghene otọrakpọ na ọ va nẹ iyẹnlele ọduado owu rhe.

• Otọrakpọ na o vwo irhi re suien kẹdẹkẹdẹ, orhiẹ omẹgbanhon isolobrugwẹ re vwe rhe ye suie-en. (Job 38:33; Jeremiah 33:25) Esia buebun ri havwiẹ inyenana e yono taghene o vwo ọrọ nọ ha userhumu rẹn ituakpọ orhianẹ isolobrugwẹ enana a wọnrọn hasuẹ ituakpọ-ọ.

• A ha akpọ na kpahen oberun emru owuorowu-u. (Job 26:7) Itu ahwanren buebun i vwo imwẹro taghene akpọ na ọ havwọ phẹghẹphẹghẹ, rẹ ọduaran yanghene aranmo jerẹ ogbeyin yanghene buffalo ọ kparare.

• Ame ri kpare nẹ abadi kugbe esiri erọrọ rierun ya lẹrhẹ irhie kugbe ẹtẹrhe ame vuọn, nime aye a rharhumu rhọ rhẹ otọrakpọ na jerẹ oso, imito, yanghene ice block re se. (Job 36:27, 28; Ecclesiastes 1:7; Isaiah 55:10; Amos 9:6) Itu i Greek ọke ahwanren e roro taghene irhie a vuọn fọkiẹ abadi rọ ha obotọre otọrakpọ na, iroro ọnana o titiri ya ruẹ uvwre ẹgbukpe 1800.

• Igbenu na a va nẹ otọre sa ji seriotọre, igbenu ri havwiẹ inyenana ame o rhurhuru aye ephian bi. (Psalm 104:6, 8) Ọrẹ ovẹnẹ, esia buebun i tare taghene isolobrugwẹ yi ma igbenu na rhẹ oborẹ aye i havwọ.

• Uruemru ẹfuọn ọ yẹ ọwan omọkpokpọ. Urhi ra yẹ agbamwa Israel o vwo ọkpọvi ri sekpahen abọ eghwe aye i rha ha obọ te orinmi, re ne fi ihworho re kpomu emiamo ri na sabu mwu awọrọ rhẹ ekete kologho, ọrhẹ oborẹ aye ine donron isọn fughwẹ lele. (Leviticus 11:28; 13:1-5; Deuteronomy 23:13) Ọrẹ ovẹnẹ, umwu owu rẹ itu Egypt a ha ruiruo ọke re tiobọnẹ irhi enana, yẹ ọrẹ aye a ha isọn onyakpọ ba simi ora ohworho.

Ọke ra dabu ni Baibol na so, na ma mẹrẹnvwrurhe taghene ẹkpahenrhọ na ẹjo. Enana iroro esọsọ ezẹko ri sekpahen ẹmro isayẹnsi ri ha uvuẹn i Baibol na:

Iroro rọ sọre: Baibol na o yonorin taghene ẹdẹ erhan ri vwo unọke 24 uvuẹn ẹdẹ owuowu ya ma otọrakpọ ọrhẹ odjuwu na.

Iroro rọ gbare: Lele oborẹ i Baibol na ọ tare, Osolobrugwẹ ọ hunute ẹdẹ ra ma otọrakpọ ọrhẹ odjuwu na-a. (Genesis 1:1) Habaye, ẹdẹ emama ra hunute uvuẹn Genesis urhomie owu, enana uvwrọke ra vwa hunute oborẹ o jiri te. Itiọrurhomẹmro, uvwrọke ra ma otọrakpọ ọrhẹ odjuwu na e serie “ẹdẹ” owu.—Genesis 2:4.

Iroro rọ sọre: Baibol na ọ tare taghene a ma ewawọ vwẹre a ki ma ọren rọ sa ewawọ erhumu rhomẹ.—Genesis 1:11, 16.

Iroro rọ gbare: Baibol na o djephia taghene ọren na ro rhiẹ owu usuẹn ikereti ri ha uvuẹn “idjuwu” na, a mariẹn vwẹre a ki ma ewawọ. (Genesis 1:1) Ibiẹ ukpẹ yo kiki lo nẹ ọren na mwu otọrakpọ na uvwre “ẹdẹ” ọrukaro, yanghene uvwrọke emama. Ọke aruọke na ọ dabu fiotọre uvuẹn “ẹdẹ” emama ọresa, ukpẹ na nọ mwuotọre omamọ te erhirhiẹ rọ nọ sabu ha userhumu rẹn ewawọ. (Genesis 1:3-5, 12, 13) Ọke oru, ọren na nọ dabu homaphia ra mẹrẹn uvuẹn otọrakpọ na.—Genesis 1:16.

Iroro rọ sọre: Baibol na ọ tare taghene ọren na o zuẹ kinhariẹ akpọ na.

Iroro rọ gbare: Ecclesiastes 1:5 ọrhọ ta: “Ọren na ọ va sa, ọren na o ji seriotọre; orho ru no brokpakpa ghwẹrioma riẹ ekete rọ nọ rharhumu va rhe.” Ọrẹn, ẹmro enana a ta kpahen oborẹ ọren ra mẹrẹn uvuẹn otọrakpọ na ọ wian lele. Inyenana, ohworho ọnọ sabu ha ẹmro na “ọren na ọ va sa” ọrhẹ “ọren na o seriotọre” ruiruo, ọrẹn o rheri taghene akpọ na yo zuẹ kinhariẹ ọren na.

Iroro rọ sọre: Baibol na ọ tare taghene otọrakpọ na ọ havwọ phẹghẹphẹghẹ.

Iroro rọ gbare: Ẹmro na “obẹta akpọ na” ri Baibol na ọ ha ruiruo o mevirhọ “ekete ri mai seri uvuẹn akpọ na”; ọnana ọ mevirhọ taghene otọrakpọ na nọ havwọ phẹghẹphẹghẹ yanghene no vwo igogo-o. (Acts 1:8; ekete ra djokarhọ) Ẹmro na “igogo ẹne akpọ na” ri Baibol ọ ha ruiruo o mevirhọ ẹmro udje rọ rionbọrhọ ọsoso otọrakpọ na; inyenana ohworho ọnọ ji sabu ha udje igogo ẹne ikọmpasi dje aruẹ udje ọnana.—Isaiah 11:12; Luke 13:29.