Ir al contenido

¿Irukʼam na riibʼ i Santo Laj Huuj ruukʼ irukʼuhtaaj i científico?

¿Irukʼam na riibʼ i Santo Laj Huuj ruukʼ irukʼuhtaaj i científico?

Reʼ iruqʼor i Santo Laj Huuj

 Irukʼam riibʼ. Reʼ Santo Laj Huuj irukʼam riibʼ ruukʼ inkikʼuhtaaj taqeh científico, atoobʼ ta maʼ reʼ ta jenaj huuj reh ciencia. Naaqilom irukʼuhtaaj i Santo Laj Huuj. Naawilom nikʼwach irukʼam riibʼ i kiqʼorom taqeh científico eh chi maʼ jenaj ta naq wach i naʼojbʼal noq xtzʼihbʼjik i Santo Laj Huuj.

  •   Reʼ taxaaj akʼal xtzʼuhkrisjik (Génesis 1:1). Kʼih i moloj wach kʼutaaj wilik chi riij chi reʼ taxaaj akʼal xwihʼiik ruum jenaj kʼaxkilaal eh inkiqʼor chi maʼ xtzʼuhkrisjik ta. Reʼ taqeh aj Babilonia inkiqʼor naq chi reʼ taqeh tyoox xikorsanik reh i taxaaj akʼal, reʼ xiʼelik cho pan kiʼibʼ chi nim laj palaaw. Eh wilik chik inkiqʼor chi reʼ taxaaj akʼal xelik cho pan jenaj nim laj miloj.

  •   Reʼ taxaaj akʼal wilik rukʼuhbʼaal chi manlik (Job 38:33; Jeremías 33:25). Reʼ taqeh, moloj wach kʼutaaj inkiqʼor chi reʼ taqeh reh reh wach kʼaxkilaal inkʼutinik wach akʼal, inchalik ruum chi reʼ taqeh tyoox kaqrinaq taqeh.

  •   Reʼ i wach akʼal xa panteew wilik (Job 26:7). Najtir cho qʼiij, inkiqʼor naq chi reʼ akʼal perepik wach eh chi jenaj naq chikop inihqinik reh, jeʼ rukabʼ jenaj wakax on jenaj kok.

  •   Intyoox reh i jabʼ wilik taqeh haaʼ, reʼ saq boch reʼ taqeh i wilih inqʼehbʼik cho pan nimaq taq palaaw (Job 36:27, 28; Eclesiastés 1:7; Isaías 55:10; Amós 9:6, TNM). Najtir cho qʼiij, reʼ taqeh aj Grecia inkikapaaj naq chi reʼ taqeh haaʼ inkʼihbʼik ruukʼ i haaʼ inelik cho riʼsil akʼal reʼ inchalik pan palaaw. Reʼ woʼ naq i wilih inkapebʼjiik pan taqeh haabʼ 1700.

  •   Wilik taqeh yuuqʼ xiwihʼik eh wilik taqeh xsahchik chik kiwach, reʼ qehtʼal kiwach yuʼnaak xiwihʼik cho riʼsil palaaw (Salmo 104:6, 8). Xa reʼ laʼ wilik inkiqʼor chi reʼ taqeh tyoox xikorsanik reh taqeh yuuqʼ reʼ qehtʼal kiwach yuʼnaak.

  •   Reʼ chi saq qawach irukoʼleej i qakʼachariik. Reʼ kʼuhbʼaal xuyeew i Dios reh i Moisés iruqʼor naq chi reʼ taqeh aj Israel na naq kitzʼajam i kiqʼabʼ noq inkitzʼaʼaj naq jenoʼ kamnaq, inqʼorik woʼ naq chi riij i cuarentena, noq jenoʼ wilik ruyabʼilaal reʼ ruukʼ irunihiij riibʼ inisjiik naq rejeh, eh iruqʼor woʼ hoq nikʼwach rutzʼapariik naah i kisaaʼ ruukʼ akʼal nakibʼanam (Levítico 11:28; 13:1 ko pan 5; Deuteronomio 23:13). Xa reʼ laʼ najtir cho qʼiij reʼ taqeh aj Egipto inkikoj naq i saaʼ reh ruqʼomjiik i qʼaah.

Juʼjun chukuj qʼorik chi riij i Santo Laj Huuj

 Wilik inkiqʼor chi reʼ Santo Laj Huuj maʼ rukʼam ta riibʼ ruukʼ inkikʼuhtaaj taqeh científico, eh inkiqʼor chi pan Santo Laj Huuj wilik chukuj qʼorik. Xa reʼ laʼ noq intzʼirjiik riij i Santo Laj Huuj inkʼutinik chi maʼ korik ta inkiqʼor. Qil juʼjun i chukuj qʼorik inkiqʼor i científico.

 Chukuj qʼorik: Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi reʼ taxaaj akʼal xtzʼuhkrisjik xa ruukʼ waqiibʼ qʼiij.

 Reʼ korik: Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi reʼ Dios xutzʼuhkrisaj i taxaaj akʼal najtir cho qʼiij (Génesis 1:1). Xa reʼ laʼ maʼ ruqʼor ta jaruubʼ woʼ qʼiij xchahmik chi rutzʼuhkrisjik reʼ iruqʼor i peet capítulo reh Génesis. Pan Génesis 2:4 irubʼihnaleej «qʼiij» on qʼijiil «noq xkorjik i taxaaj ruchʼihil i wach akʼal».

 Chukuj qʼorik: Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi peet xtzʼuhkrik taqeh tik on taqeh rax cheeʼ chuwach i qʼiij, xa reʼ laʼ mi maʼxta naq i qʼiij maʼ ne ta naq kikʼihik taqeh tik (Génesis 1:11, 16).

 Reʼ korik: Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi noq ko majaʼ wilik naq taqeh tik reʼ «Dios peet xutzʼuhkrisaj i taxaaj», jeʼ woʼ taqeh chʼumiil, jeʼ rukabʼ i qʼiij jenaj chʼumiil (Génesis 1:1). Pan peet «qʼiij», on pan ruqʼijiil i tzʼuhkrisamaj xwihʼik i saqum xa reʼ laʼ moy moy wach. Pan roox «qʼiij» reh i tzʼuhkrisamaj tehlik naq chik paam iI taxaaj eh maʼxta naq chik suutzʼ chupaam. Eh ruum ajreʼ xwihʼik i saquum chinaah i akʼal reh chi ne inwihʼik taqeh tik (Génesis 1 ko pan 5, 12 eh 13). Chi riij i reʼ xtzʼaʼbʼik chi korik i qʼiij chinaah i wach akʼal.(Génesis 1:16).

 Chukuj qʼorik: Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi reʼ qʼiij irusutej riibʼ chinaah i akʼal.

 Reʼ korik: Reʼ Eclesiastés 1:5 iruqʼor: «Reʼ i qʼiij i nelik chaloq reʼ qʼiij inokik qohoq, eh inenelik woʼ chik chaloq chi junwaar». Ruukʼ i wilih reʼ Santo Laj Huuj irukʼuhtaaj reʼ inqilow naah akʼal, jeʼ rukabʼ noq inqil chi inkʼuʼyijik i qʼiij. Chi qunchelaal inqaqʼor «reʼ i qʼiij i nelik chaloq» o «inokik qohoq». Atoobʼ ta qehtʼal chi reʼ ʼ akʼal irusutej riibʼ chi rucheel i qʼiij.

 Chukuj qʼorik: Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi reʼ akʼal perepik.

 Reʼ korik: Noq reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor «chi junsuut i wach akʼal» maʼ raaj ta ruqʼorom chi reʼ akʼal perepik (Hechos 1:8). Noq i Santo Laj Huuj iruqʼor «pantzʼeet reh i rookbʼaal qʼiij, pansakʼaaj reh i rookbʼaal qʼiij parookʼbʼaal qʼiij, parelbʼaal qʼiij» maʼ raaj ta ruqʼorom chi kijibʼ ta tzʼuʼuk wilik reh i akʼal, iraaj laʼ ruqʼorom chuʼnchel i wach akʼal (Isaías 11:12; Lucas 13:29).

 Chukuj qʼorik: Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi reʼ sirisik on tolotik inajlanjik ixibʼ pech i ixibʼ, xa reʼ laʼ na naq rajlanjik chi pih (π, alrededor de 3,1416).

 Reʼ korik: Jeʼ rukabʼ iruqʼor i 1 Reyes 7:23 eh i 2 Crónicas 4:2, chi reʼ «i nimlaj yeʼaabʼ haaʼ» hoobʼ bʼara i runimaal chi juʼjuntar eh «hoʼlajuuj bʼara runimaal paam chi junsuut». Xa reʼ laʼ mareh ne injaljik i pajooj wilih ruukʼ i ruwiiʼ i ajlanik ne inbʼaan.