ABACAICE BEPUSHA UKUTI
Bushe Imifwalile Yandi Yaba Shani?
Mulandu nshi ufwile ukubikila amano ku fyo ufwala? Pantu ifyo ufwala filalondolola fimo pali iwe. Finshi ifyo ufwala fikulondolola?
Ifintu fitatu ifikalamba ifyo taufwile ukukonka ilyo ulesala ifya kufwala ne fyo wingafisengauka
Ico taufwile ukukonka #1: Ukukonkelela ifyo ababa pa milabasa bafwala ne fyo balanda ukuti e fyo abantu bafwile ukufwala.
Theresa uwa myaka 19 alandile ukuti: “Limo nkumbwa fye fimo nga namona abengi balefilandapo.” Kabili atile: “Nga ca kuti uletontokanya pa fya kufwala fimo ifyo umwene abengi balefwala, cilakosa ukukanalabakonkelela.”
Te bakashana fye beka abakumbwa ifyo basabakanya. Icitabo ca The Everything Guide to Raising Adolescent Boys citila: “Abalumendo nabo bene balakumbwa ifintu ifipya ifyo basabakanya. Kabili nangu fye bacili abaice balakumbwa ifyo aba makwebo basabankanya.”
Ifyo wingacita: Baibolo itila: “Uushaishiba atetekela fye fyonse ifyo aumfwa, lelo uwacenjela alalolekesha apo alenyanta.” (Amapinda 14:15) Ukulingana neli ishinte lye funde ufwile ukutekanya e lyo no kufwailisha sana ilyo wakumbwa fimo ifyo balesabankanya. Ku ca kumwenako, tutile balesabankanya ifya kufwa ifyo abengi batemenwe nelyo ifilenga abantu balatontonkanya pa kucita ubulalelale, ufwile ukuyipusha auti:
‘Bushe ni bani bakanonkelamo nga nashita ica kufwala ca musango uyu?’
‘Bushe nga nafwala ifya musango uyu finshi abantu bakalatontonkanya pali ine?’
‘Bushe iyi imifwalile ilelondolola ifyo naba ne fyo mfwaya ukucita?’
Ifyo Wingacita pa kushita ifyakufwala: Pa mulungu umo, ubale ufwailishe umone umusango wa fya kufwala aba makwebo basabakanya. Finshi bakoselesha abantu ukulafwala? Bushe bapanga fye ifya kufwala mu nshila ya kuti uletontonkanya ukuti ufwile fye ukufishita? Karen uwa myaka 18 atile: “Ifyo bapanga filapatikisha abantu ukulafwaisha ukulamoneka bwino, ukufwala bwino no kulalanga abantu ifyo umubili obe umoneka.” Kabili atile: “Aba makwebo balikwata abo bapangila sana ifya kufwala, na ba bacaice”
Ico taufwile ukukonka #2: Ukulafwala ifya kufwala fimo pa mulandu wa kuti e fyo abengi balefwala.
Manuel uwa myaka 14 alandile ati: “Nga ca kuti ica kufwala cimo e lyo cifumine, ninshi abengi bakulafwaisha ukucifwala. E lyo nga taucifweleko ninshi abantu bakalakumona kwati walishalila.” Anna uwa myaka 19 na o alundilepo ukuti: “Te kufwala fye ica kufwala icifumine, lelo kufwaya uciteko ifyo bonse balecita.”
Ifyo wingacita: Baibolo itila: “Kabili mwipalana no bwikashi buno.” (Abena Roma 12:2) Pa kukonka uku ukupanda amano intanshi lolesha ifya kufwala wakwata e lyo uyipushe auti:
‘Bushe finshi nkonka pa kushita ifya kufwala nakwata?’
‘Bushe ukukwata ifya kufwala ifyapangwa na bo abantu balumbilisha nelyo akampani akaishibikwa kwalicindama kuli ine?’
‘Bushe mfwaya fye ukusekesha abantu pa fyo mfwala?’
Ifyo Wingacita pa kushita ifya kufwala: Mu cifulo ca kutontonkanya fye nampo nga ica kufwala ulefwaya ukushita ca nomba line (e co abengi balefwala) nelyo nga ca kale (abengi balileka ukucifwala) ufwile no kucetekela ukuti ulamoneka fye bwino, pa kuti taukonkelele ifyabipa ifyo bambi bengalanda pa fya kufwala fyobe. Nga ca kuti naucetekela ukuti ifya kufwala fyobe fyaliba fye bwino tawakalefwaisha ukulafwala ifyo bambi balefwala pa kuti fye umoneka nge fyo bamoneka.
Ico taufwile ukukonka #3: Ukulantontokanya ukuti ‘icakufwala cifwile ukulenga abantu balatontonkanya pa kulala nobe.’
Jennifer uwa myaka 18 atile: “Limo kuti watunkwa ukufwala ica kufwala icipi nelyo icaikata nelyo ica bengela.”
Ifyo wingacita: Baibolo itila: “Kabili mwilabika amano ku kuluka umushishi no kufwala ifya kuisaamika . . . lelo mulebika amano ku buntu bwa mu kati.” (1 Petro 3:3, 4) Ukulingana ne fyo ili lembo lilanda tontokanya pali ici intanshi, bushe cinshi icacindama sana, pa kushita ica kufwala icilemoneka bwino kunse na pa buntu bwa mu kati?
Ifyo Wingacita pa kushita ifya kufwala: Uleibukisha ukuti ufwiile ukulafwala ifyalinga kabili ifya mucinshi. Ifi te fyo abantu abengi bafwala. Nomba tontokanya pali ici:
Bushe walibala aulandapo no muntu uwa kuti alalanda sana pa fyo amoneka umwine? Ku ca bulanda umwine teshiba no kwishiba ukuti ifyo alecita kuti fyalenga wamutaluka.
Ifya kufwala e lyo ne fyo ulanda kuti fyalenga abantu balamona kwati walibika sana amano kuli we mwine, kabili ici kuti calenga balakutaluka
Nga ca kuti taufwele ifyalinga kabili ifya mucinshi kuti waba kwati muntu twafuma mu kulandapo. Ifyo ufwala filacebusha abantu bambi, ciba kwati ulebeba ati ‘moneni ifyo ndemoneka.’ E co nga naufwala bwino kuti wacingililwa, lelo nga taufwele bwino kuti wamoneka ushacingililwa nelyo uwabika fye amano ku fyo ufwaya, nangu fyonse fibili. Kabili ukukanafwala bwino kuti kwalenga na bantu abo ushilefwaya ukukubikako amano balakubikako amano.
Mu cifulo ca kulafwala ifingakuletelela cawamapo ukufwala ifyalinga. Monica uwa myaka 18 atile, “Ukufwala ifyalinga tacipilibula ukuti ufwile ukulafwala kwati mukote, lelo cipilibula ukuti wali-icindika kabili walicindika na bantu bambi.”
Nalimo Kuti Mwatemwako ne fi
ABACAICE BEPUSHA UKUTI
Bushe Walicilamo Ukubika Amano ku fyo Umoneka?
Nga tawatemwa ifyo umoneka, kuti wacita shani pa kuti taulesakamana?
ABACAICE BEPUSHA UKUTI
Mulandu Nshi Cawamina Ukukanakonkelesha Abantu abo Balanga pa TV na mu Mafilimu?—Icipande 1: Ica Bakashana
Abaice abengi abalanda ukuti tabakonkelesha bambi mu fyo bacita, ilingi line bacita ifyo bakopa ku bo batamba pa TV, mu mafilimu na mu ma magazini.
