MAKONSHO ŴAKUKONSHA ACHILUMBWANA AYANU
Kansi nukonda kuvwala vovwala votyani?
Ndaŵa yanji mufunika kusamala na vovwala vomukonda kumvwala? N’chifukwa chake vovwala vamuvwala vulaŵila vinyinji va mwewo. Kansi ŵanthu angaganize tyani akaviwona?
Magnizo ophoniyeka amene ŵanthu ŵakunkhala nawo pa nkhani ya mafasho
1: Ningakwanishe kungotolela mafasho a pa TV komasoti pa Intaneti.
“M’simbi muyakine zina yake Theresa enena kuti;” Nthawe ziyakine nukopeka na vovwala viyakine nikawona pa TV kapena pa Intaneti nikawona vovwala vakungulisa amalonda. “Ndipo ukadjaila kuwona amalonda amene aŵa, vukuloŵa m’mutu mwakuti naŵe uyamba kuwona kuti vovwala vamene ivo ni viweme.”
Ni asimbi lini ŵeka amene okumana na vuto yamene iyi. “Buku iyakine inena kuti:” “Nawo Alumbwana okopeka ngako akawona malonda avovwala pa TV kapena pa Intaneti.” “Ndipo pofwana kuti ongulisa malonda eziŵa vamene ivi, oyeja-yeja kuŵakopa ndipo ochita vamene ivi olo kuli Alumbwana atontho”—The Everything Guide to Raising Adolescent Boys
Vamungachite: Baibolo yunena kuti: “Munthu wamene oziŵa lini vinthu okhulupilila mawu aliwonse, koma wochenjela oganizila mwamene mwakuyendela.”(Miyambo 14:15) Mungachite luweme kuchita vinthu vayunena lemba yamene iyi. Mufunika lini kukhulupilila chilichonse chamene chakulaŵila amalonda. Mwachisanzo, keno ogulisa chovwala chiyakine tetyo olaŵila kuti mukowoneka luweme komasoti wokongola ngako mukavwala chovwala chamene icho mungachite luweme kulikonsha kuti:
‘Kansi niŵani angapindule nikagula chovwala chamene ichi?’
‘Kansi nikavwala chovwala chamene ichi, ŵanthu okoganiza kuti nine munthu wokonkholoka?’
‘Kansi chovwala chamene ichi chingachitishe ŵanthu kuganiza kuti nine munthu wankhalidwe yotyani?’
Mfundo yamene ingakuyavyeni: Kwa sondo imozi, muvwishile komasoti mukowona amalonda onena za vovwala vamene vangofuma kwalombapano. Pavuli pake mulikonshe kuti, Kansi amene aŵa ogulisa malonda olimbikisa ŵanthu kunkhala na moyo wotyani? Kansi okatishila ntchito mawu okopa na cholinga chakuti mukowona kuti mufunika kugula mphela chomvwala chameme icho? M’simbi muyakine zina yake Karen enena kuti: “Wachilumbwana aliyense ofuna kuti akowoneka luweme komasoti kuti ŵanthu ayakine akomukumbwila. Lomba pakuti ogulisa malonda oziŵa vamene ivi, cholinga chawo chunkhala kukopa Alumbwana kuti akogula chovwala chilichonse chikangofuma.”
2: Ningakwanishe kuvwala chovwala chilichonse chamene chaloŵa mufasho kuti osati nikowoneka wosalila.
Mulumbwana muyakine zina yake Manuel enena kuti: Vunkhala vosavuta ukayamba kuvwala vovwala viyakine ukawona kuti ŵanthu anyinji ovwala vovwala votetyo. Keno niweweka uvwala vovwala vakale-kale, ŵanthu oyamba kukunena.” M’simbi muyakine zina yake Anna enena soti vamene ivi. Enena kuti “Anyinji ovwala vovwala vamene vili na mafasho na cholinga chakuti akowoneka olingana na ayawo.”
Vamungachite: Baibolo yunena kuti: “Osati mukotolela nzelu za nthawe ino.” (Aroma 12:2) Namwewo soti mungachite luweme kuyeja-yeja kukonkheja malangizo amene aŵa. Tetyo onani soti vomvwala vamuli navo ndipo mulikonshe kuti:
‘Kansi nuloleshesha chinji nikafuna kugula vomvwala vangu?’
‘Kansi nukonda kugula vovwala vopangiwa na kapani iyakine, mwakuti chilichonse chayapanga kapani yamene iyo nuchiwona kuti ni chiweme?’
‘Kansi nufuna kuti ŵanthu okonikumbwila akawona mwanuvwalila?’
Mfundo yamene ingakuyavyeni: M’malo mongoganizila kuti pali vovwala vamitundu iŵili tyala, vamene vili mmafasho komasoti vamene vafuma mu mafasho, mungachite luweme kuziŵa kuti pali vovwala viyakine viweme ngako vamene vingachitishe kuti ŵanthu akokupasani ulemu. Kuzindikila mfundo yamene iyi kungakuyavyeni kuti osati mukongovwala vovwala vamene vawanda cholinga chakuti ŵanthu akokuwonani kuti nimwe wozindikila.
3: Nufuna kuti menso a ŵanthu osati akochoka pali newo.’
M’simbi muyakine zina yake Jennifer enena kuti: “Kulaŵila chendi, nthawe ziyakine nufuna kuvwala vovwala vifupi kapena votina.”
Vamungachite: Baibolo yunena kuti: “Kulikongolesha kwanu osati kunkhale kwakunja . . . Koma kunkhale kwa munthu wofisika wa muntima.” (1 Petulo 3:3, 4 Mokatijana na mfundo yamene iyi ganizilani ivi: Kansi chingankhale chokopa ngako ni chinji pakati pa kuvwala vovwala vakuti ŵanthu akongo kucheukila na kunkhala munthu waminkhalidwe iweme?
Mfundo yamene ingakuyavyeni: Chinthu chamene chingachitishe kuti ŵanthu akokopeka namwe komsoti kukulemekezani ni kuvwala vovwala voyenela. Nichendi kuti ŵanthu anyinji angakatijane lini nawo mawu amene aŵa. Koma olo n’tetyo ganizilani ivi:
Kansi mwiyamba mwatandalapo kale na munthu amene okonda kulitama komasoti kukonda kulaŵila za yove yeka? Payakine vamene ivo vikunyasani ngako, chifukwa enzewonesha monga kuti mwewo nimwe wosafunika ngako!
Vovwala vasu vufunika kunkhala vokatijana na mawu atili nawo kupamikijapo ŵanthu otiwona
Tetyo keno mukovwala vovwala vokopa ŵanthu ayakine, munkhala monga ni munthu wamene uyo. Vovwala vanu vunkhala vuwuja ŵanthu kuti “mukololesha newo,” vamene ivi vingachitishe kuti ŵanthu ayakine akowona kuti nimwe wolikonda. Vingachitishe soti kuti ŵanthu ayakine akuchitileni vinthu viipa kapena akoganiza kuti muŵakopa kuti munkhale nawo pachibwenzi kapena muyone nawo.
Munthu ogulisa lini chinthu chasagulisa. Tetyo malo movwala vovwala vokopa ŵanthu ayakine, mungachite luweme kuvwala molilemekeza. Msimbi muyakine zina yake Monica enena kuti: “Sikuti kuvwala molilemekeza kutanthauza kuti ukovwala monga na mbuya ŵako. Koma kungotanthauza kuvwala vovwala vakuti ŵanthu akakuwona, osati akochita nsoni.”
