OVAKWENDYE VAPULA
Omuvalo Wove Upopia Okuti Umunthu Patyi?
Omokonda yatyi twesukisila okutala nawa ovikutu tuvala? Omokonda ovikutu tuvala ovio vipopia etyi tukahi. Ovikutu ove uvala vilekesa-tyi ku vakwenyi?
Oñgeni matulityilika ovipuka vitatu ovivi, vituka kokuhapelela vala ovipuka?
Otyivi # 1: Omunthu wokuhapelela ovipuka ulingilwako vala ovipuka no vokuhinda omuhapo.
Omukainthu umwe utiwa o Theresa wati: ‘Motelevisau pamwe mulekeswa ovipuka ovinyingi vili momota, pamwe mokonda ndyivitala unene ndyikati vala ñga naame ndyivihanda. Tyina omunthu asoka unene kovipuka vili momota tyimupwilisa unene okulityilika-vyo.’
Ovahikwena havoko vala vatokela meliva liokuhanda ovipuka ovipe ovanthu vehimama nokulekesa. Omukanda utiwa Guia Completo para Criar Rapazes Adolescentes (The Everything Guide to Raising Adolescent Boys), Wati: “Ovakwendye vatokela vali liwa meliva liokuhanda ovipuka ovipe vihole okulekeswa tyipona ovahikwena. Atee umwe ovanthu vokuhimama nokuvilekesa, vevilekesa pala ovakwendye vatale-ko.”
Holovona otyipuka tyikahi nawa: Ombimbiliya yati: “Omunthu uhena onondunge utavela kese ndaka ipopiwa, mahi una walunguka unoñgonoka nawa apa maliate.” (Provérbios 14:15) Ngetyi tyipopia omukanda ou, onthwe twesukisa okunoñgonoka oku ovanthu vayemba, pokupopia otyipuka tyimwe tyikahi momota. Ine ovanthu vati ine uvala otyikutu etyi oo otyipuka otyikwavo vali, ovakwendye ine ovahikwena mavekuteketela, lipula okuti:
‘Ouwa patyi mandyipolo-po?’
‘Ovanthu vanthala mavati ndyimunthu patyi?’
‘Okuti onkhalelo ei ndyivala ilekesa umwe okuti ndyina onondunge? Okuti ilekesa umwe okuti ovipuka ndyii ndyivitavela?’
Etyi upondola okulinga: Tehelela ovipuka vipopiwa motelevisau viayemba kovipuka viokuli momota. Ovipuka ovio, opi vitwala nako ovanthu? Vapopia ovipuka monkhalelo imwe ukati vala ñga noove watokela meliva liavo. Okuti ove utyivila okunoñgonoka liwa ovipuka ovio? Omuhikwena umwe utiwa o Karen wati: “Ovanthu vokupopia ovipuka ovipe viokukahi momota vetyii okuti pehepano ovanthu vesuka vala unene nokulifiwiswa. Vahanda okukala ovawa, nokuvala ovikutu oviwa viatyo, vilanda onombongo ononyingi, nokukala nolutu lwaviuka nawa. Pahe ovanthu valinga umwe ovipuka ovio opo ovakwendye novahikwena vatokele meliva olio liokusuka novipuka ovipe.”
Otyivi # 2: Okuvala ovikutu viomomota ulifwe navakwenyi.
Omukwendye umwe utiwa o Manuel wati: “Tyina otyikutu tyimwe tyili momota ovanthu aveho otyo vala vahanda okuvala, wehena-tyo utombwa.” Omuhikwena utiwa o Ana, nae utavela otyipuka otyo Manuel apopia. Wapopia okuti: “Otyili umwe, mahi ovanthu pamwe kavavale vala ovikutu mokonda vikahi momota, mahi vevivala opo vehelikalele na vakwavo.”
Holovona otyipuka tyikahi nawa: Ombimbiliya yati: “Yekei-po okukala novituwa viouye uno.” (Ova Loma 12:2) Linga ngeetyi tyapopia Ombimbiliya tala nawa ovikutu viove. Lipula okuti:
‘Oñgeni ndyikoya ovikutu ndyilanda?’
‘Okuti nahanda okulanda ovikutu viokweya-ko?’
‘Okuti ndyivala ovikutu viokulitalesa?’
Etyi upondola okulinga: Tyina ulanda otyikutu wahasoke vala kovipuka evi vivali – ndyilande etyi tyili momota (tyaviuka) ndyihalande etyi tyiheli momota (tyahaviukile). Tupu soka ko tyatatu: kala tyityii okuti noove mwene otyo wahanda opo wahakwame vala mweetyi vakwenyi vekupopila. Linga etyi tyaviuka kwoove, wehesuke neetyi vakwenyi mavapopi.
Otyivi # 3: Ovikutu viokulekesa olutu ovio vikahi nawa.
Omuhikwena umwe utiwa o Jennifer wati: “Okupopia otyili, pamwe ndyihanda okuvala ovikutu ovisupi no viokwatona no viokumonekela.”
Holovona otyipuka tyikahi nawa: Ombimbiliya yati: “Okuhiwa kuenyi kuhakale kwo kombanda . . . mahi okuhiwa kuenyi kukale kuna mwatuwa momutima wenyi.” (1 Petulu 3:3, 4) Tyina usoka konondongwa ombo, kwoove tyaviuka otyipi? Okulitalesa kovanthu? Ine okuvala nawa ovanthu vekutala avahande okukala omapanga ove?
Etyi upondola okulinga: Otyipuka tyikahi vali nawa tyipona ovikutu viomomota okuvala nonondunge. Hono ovanthu kavesukile vali nokuvala nawa. Mahi nkhele soka kweetyi:
Wakalele-ale nomunthu umwe uti vala apa eli upopia vala ovipuka alinga-linga, ovipuka oviwa viayemba vala kwe? Okuhipulula nomunthu ukahi ngootyo tyinumanesa, mahi ngwe nii ketyimono okuti evi eli nokupopia kwevihandele.
Ngeetyi pehena omunthu utyihole tyokukala nomunthu wokuti apa eli upopia vala ovipuka alinga-linga oviwa, tupu petupu omunthu uhole okukala no wokuvala ovikutu viokulitalesa
Omunthu wokuvala ovikutu viahaviukile novikutu viokulitalesa ukahi vala ngomunthu wokuti apa eli upopia vala ovipuka alinga-linga oviwa. Ongatyina eli nokuti: “Vakwe nthalei!” Omunthu ngoo upondola okulipaka kounene, nokulitomba. Ovanthu vemutala vapondola okusoka okuti wehulilwa, tupu vapondola okusoka okuti una nokulihandesa, kovakwendye ine o kovahikwena.
Oityi wahavalela vala no nondunge? Okuvala nonondunge tyikahi nawa mokonda ovanthu vekutala kamavekusokela-mo omapita. Omukainthu umwe utiwa o Monica wati: “Okuvala nonondunge hakuvalako omakutu omanene, mahi okuvala ovikutu vikahi nawa vilekesa okuti una onthilo na vakwenyi, noove mwene ulilinga onthilo.”
Hamwe Noove Uhanda
OITYI OVANA VAMWE VASOKA
Nesukila-tyi Unene Nokulihiviswa?
Momono etyi matyikukwatesako, okupaka omutima pomphangu.
