Yang pafundinau anch yidiamu

YIPUL YIKATAU ANSAND KWIYIPUL

Ov, Antu Akwau Anmen Mutapu ik?

Ov, Antu Akwau Anmen Mutapu ik?

 Mulong wak ufanyidin kubangin piur ma masun udjadina? Mulong mamekeshin chom kanang piur pey. Masun mey mamekeshin chom ik piur pey?

 Mipit yijim yisatu ni mutapu wa kuyipuk

Mupit wa #1: Kudjal kukwatijan ni yom yimekeshinau ku matelevizion.

 Changadim umwing utazukinau anch Theresa ulondin anch: “Yisu yimwing nikatining mutapu kanang wa kudjal mulong namen mapiblisite mavud piur pa mutapu winou. Anch mu manangu mwey mwizwil yipich ya mutapu kanang udjadinau antu, chiswapeling kuyimburij.”

 Mapiblisite makupwitangap kwau ching nkeu ja ayangadim. Buku The Everything Guide to Raising Adolescent Boys ulondin anch: “Ansand aswapeling niyau kukat mutapu usu wa kudjal. Payilau mu kupam, akat kuman mapiblisite ma masun makata kuyisangaresh.”

 Kutond kuwamp nakash: Bibil ulondin anch: “Muntu wamwamu ukat kwitiyij mazu mawonsu, pakwez muntu ubabela ukat kushinshik kuyilay.” (Jinswir 14:15) Kukwatijan ni mbil yiney, sal usu wa kushinshikin nawamp yom umena mu mapiblisite. Chilakej, anch waman mapiblisite piur pa masun “malamatina nakash ku mujimbu” ap “malangwishina maku ma kulalijan,” “iyipula anch:

  •  ‘Nany kamu ukutaninamu chakin anch naland masun minam?’

  •  ‘Makwinmekesh kwikal muntu wa mutapu ik?’

  •  ‘Ov, mutapu wa kudjal winou umekeshin chinidia ni mbil nikata kulimish mu mwom?’

 Chiyul: Tal mapiblisite ku televizion ni pa internet piur pa kudjal mu rubing rumwing. Mayikasikeshin antu kwikal ni mwom wa mutapu ik? Ov, makwet uruu wa ujindj ukutwisha kukubachik kutong anch ufanyidin kamu kumadjal? Changadim umwing utazukinau anch Karen ulondin anch: “Kud yibachikin ya usu nakash mulong wa kumekan anch uwapin, udjit masun mawamp nakash ni ukwet mujimbu wa ufun. In kusal mapiblisite ija mwamu atongin anch asand awiy aswapela kufa mu mupit winou.”

Mupit wa #2: Kudjal masun matumbina nakash.

 Nsand utazukinau anch Manuel ulondin anch: “Anch mutapu kanang wa kudjal uyil katumb nakash, antu awonsu akukat kuudjal. Pakwez anch uudjadinap, antu akukulond nayimp.” Changadim utazukinau anch Anna witiyijin chitongijok chinech. Ulondin anch: “Chom chikatau antu kwiyakamish kadiap kwau masun, pakwez akatin anch ayitiya kud antu akwau.”

 Chiyul: Bibil ulondin anch: “Kangal wifanakeshany ayinen nich yaku ya antu a mangand minam.” (Rom 12:2) Kukwatijan ni chiyul chinech, shinshikin masun mey ni iyipula anch:

  •  ‘Yom ik yikata kwimbachik kutond masun mam ma kudjal?’

  •  ‘Ov, chid cha usey nakash kud am kwikal ni masun masadinau kud antu ijikena nakash ap masadinau kud sosiete mujim nakash?’

  •  ‘Ov, nisadining usu wa kudjal chakwel antu anmana?’

 Kutond kuwamp nakash: Pa ndond pa kuman anch kud kwau yom yaad—cha kusambish masun mayila katumb (ni kukwitiy kud antu akwau) ni chakaad, masun makad kuya katumb (makad kusangerau antu)—shinshikin anch kud chom cha kasatu: ichingejina ni kangal kulondul yitongijok ya antu avud piur pa kudjal. Anch wadjal mu mutapu usadina anch wiyova nawamp, ukwiyakamishap mulong ukulondulap mutapu wa kudjal wa antu akwau.

Mupit wa #3: Kutong anch ‘kudjal masun malatina ni mamekeshina mujimbu kwawiy kuwapina nakash.’

 Changadim utazukinau anch Jennifer witijin anch: “Mu win yakin, yisu yimwing muntu ukutwish kukat kudjal masun makutwisha kulangwish nkeu ja antu akwau, mud madia miswimp ni malamatina nakash.”

 Kutond kuwamp nakash: Bibil ulondin anch: “Kangal wapandakeshany kwiriyek . . . pakwez ufun wen wikal wa mukach mwa muchim.” (1 Pita 3:3, 4) Kukwatijan ni chiyul chinech, tong piur pa yom yikata kupwit nkeu nakash ja antu akwau—masun mazazina anch mikadil yiwamp.

 Chiyul: ‘Masun mawamp nakash’ ufanyidina kudjal ud mwikadil wa kwikal muntu wisikena. Chid chakin anch antu avud kakwetap mwikadil winou nlel. Pakwez, tongin bil pa chilakej ech:

 Ov, wambambinap kal ni muntu uswila ku kan nakash ni ukata kulond ching kwau yom yimutadina ndiy? Cha ushon chid anch, muntu winou kajinguninangap kwend anch kayisangareshinap antu akwau!

Mud kand mambamb, masun niyau makutwish kupwitin nkeu ja antu akwau pad ey kushik ni mu chilik cha kuyikisish

 Anch wadjal mu mutapu wakad kwisikan, ud mud muntu winou. Masun mey mayilejin antu anch ‘ntalany,’ ni chinech chikutwish kuyishikij antu akwau kutong anch wichingejidinap ap witongidin nakash—ap kand yawonsu yaad. Chikutwish kand kumekesh anch usadin usu wey wawonsu chakwel antu akwau akumana,—ap mu mutapu uyimp.

 Pa ndond pa kusal piblisite wa chom chiwakad kulandish, sal usu wa kwikal muntu wisikena. Changadim utazukinau anch Monica ulondin anch: “Kwikal muntu wisikena kurumburikinap anch ufanyidin kudjal mud ngakau. Kurumburikin anch wilimishin ni uyilimishin antu akwau.”