Cit atir i jami ma tye

Jehovah En Anga?

Jehovah En Anga?

Lagam ma Baibul miyo

 Jehovah aye Lubanga me ada ma kicoyo lok kome i Baibul, Lacwer jami ducu. (Niyabo 4:11) En aye Lubanga ma Yecu kacel ki lanebi Abraim ki Moses onongo giworo. (Acakki 24:27; Nia 15:1, 2; Jon 20:17) En pe obedo Lubanga pa gurup mo acel keken, ento pa jo ma i “wi lobo ducu.”​—Jabuli 47:2.

 Jehovah obedo nying Lubanga kit ma kinyuto kwede i Baibul. (Nia 3:15, nen coc ma tye piny; Jabuli 83:18, NW.) Kikwanyo nying man ki i nyig lok me leb Ibru ma gonye ni “Timme,” dok lucoc mapol bene giwaco ni nying meno gonye ni “En Miyo Timme.” Tyen lok me nying meno rwatte adada ki tic pa Jehovah macalo Lacwec ki Ngat ma cobo yubbe. (Icaya 55:10, 11) Baibul bene konyowa me niang Anga ma Jehovah obedo, tutwalle kite ma pire tek loyo ducu, ma en aye mar.​—Nia 34:5-7; Luka 6:35; 1 Jon 4:8.

 Jehovah aye nying Lubanga i leb Munu. I leb Ibru nying man tye ki nukuta angwen dok kicoyo ni, יהוה (YHWH). Pe dong kingeyo kit ma onongo kilwongo kwede nying Lubanga i Leb Ibru. Kadi bed kumeno, kibedo ka tic ki nying ni “Jehovah” cakke wa con i leb Munu, me labolle, kitiyo ki nying Jehovah pi tyen mukwongo i leb Munu i Baibul ma William Tyndale ogonyo i 1530. a

Pingo pe kingeyo kit ma onongo kilwongo kwede nying Lubanga i leb Ibru?

  I leb Ibru macon onongo pe kitiyo ki nukuta me a, e, i, o, u. Jo ma giloko leb Ibru keken aye onongo kitwero waco nukuta mene ma kitiyo kwede. Ento kadi bed kumeno, i kare ma kityeko coyo Ginacoya me Leb Ibru (“Cik Macon”), Lujudaya mogo gubedo ka tic ki tam ma pe tye kakare ni rac me lwongo nying Lubanga. Ka gitye ka kwano ginacoya mo ma tye ki nying Lubanga, onongo gileyo ki nying me dog tic ni “Rwot” nyo “Lubanga.” Ka kare woto ki kato, tam marac man onya oromo kin piny ducu, dok pe tye ngat mo keken ma onongo dong ngeyo kit ma kilwongo kwede nying Lubanga. b

 Jo mogo gitamo ni nying meno onongo kilwongo ni “Yahweh,” ento jo mukene gitye ki tam mapat. Buk Adola me Dead Sea Scroll ma tye ki but buk pa Lulevi i leb Grik ogonyo nying meno ni Iao. Lucoc me Grik macon bene guwaco ni nying meno nen calo kilwongo ni Iae, I·a·beʹ, nyo I·a·ou·eʹ, ento pe tye gin mo keken ma moko ni meno aye kit ma onongo kilwongo kwede nying meno i leb Ibru. c

Tam ma pe tye atir i kom nying Lubanga

 Tam ma pe tye atir ni: Lugony Baibul ma tye ki nying ni “Jehovah” gumedo nying meno ameda.

 Lok ada: Nying Lubanga i leb Ibru onongo tye tyen ma romo 7,000 kulu i Baibul. d I Baibul mukene kikwanyo nying Lubanga woko ka kileyo ki nying me dog ticce calo “Rwot.”

 Tam ma pe tye atir ni: Pe mitte ni Lubanga Won Twer Ducu obed ki nyinge mukene.

 Lok ada: Lubanga kikome oweko kicoyo nyinge tyen alip mapol i Baibul, dok en ociko jo ma wore me tic ki nyinge. (Icaya 42:8; Joel 2:32; Malaki 3:16; Jo Roma 10:13) Ki lok ada, Lubanga ociko lunebi ma lugoba ma gutemme wek wi dano owil woko i kom nying Lubanga.​—Jeremia 23:27.

 Tam ma pe tye atir ni: Ma lubbe ki tekwaro pa Lujudaya, nying Lubanga omyero kikwany woko ki i Baibul.

 Lok ada: Tye lok ada ni lupwony cik pa Lujudaya gukwero lwongo nying Lubanga. Ento gin pe gukwanyo nying meno ki i Baibulgi. Kadi bed kit meno, Lubanga pe mito ni walub tekwaro pa dano ma pe lubbe ki cikke.​—Matayo 15:1-3.

 Tam ma pe tye atir ni: Omyero pe kiti ki nying Lubanga i Baibul, pien pe kingeyo kit ma onongo kilwongo kwede i leb Ibru.

 Lok ada: Kit tam man weko dano tamo ni Lubanga mito ni jo ma giloko leb mapatpat gulwong nyinge i leb acel keken. Kadi bed kumeno, Baibul nyuto ni jo ma onongo giworo Lubanga i kare macon dok giloko leb mapatpat onongo bene kilwongo nying dano i yo mapatpat.

 Nen kong me labolle, langolkop me Icrael ma nyinge Yocwa. Lukricitayo me cencwari me acel ma giloko leb Ibru onongo gitwero lwongo nying man ni Yehoh·shuʹaʽ, dok jo ma loko leb Grik onongo gitwero lwongo ni I·e·sousʹ. Ento i Baibul ma kicoyo i leb Grik, kitiyo ki nying Yocwa kit ma onongo kilwongo kwede i leb Ibru, man nyuto ni Lukricitayo onongo gitiyo ki nying ma dano maro tic kwede i lebgi.​—Tic pa Lukwena 7:45; Jo Ibru 4:8.

 Kitwero tic ki yo meno bene ka kitye ka gonyo nying Lubanga. Gin ma pire tek loyo mapat ki kit ma onongo kilwongo kwede nying Lubanga, aye ni omyero kidwok ka ma onongo kicoyo iye nying meno con i Baibul.

a Tyndale otiyo ki nying ni “Iehouah” i kare ma onongo tye ka gonyo bukke abic mukwongo me Baibul. I nge kare mo, leb Munu olokke, ki kit ma kicoyo kwede nying Lubanga bene olokke. Me labolle, i mwaka 1612, Henry Ainsworth ocoyo nying Lubanga ni “Iehovah” i kare ma en tye ka gonyo buk me Jabuli. Ento i kare ma en ogonyo buk meno odoco i 1639, en ocoyo nying Lubanga ni “Jehovah.” Kit meno bene, lugony Baibul me American Standard Version ma kigoyo i 1901, gucoyo nying Lubanga ni “Jehovah” kun gidwoko ka ma onongo tye iye con i Ginacoya me leb Ibru.

b Buk me New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volume 14, pot karatac 883-884, waco ni: “I kare ma gudwogo ki i opii, gucako tero nying ni Yahweh ki twon woro madit, dok gucako leyo ka wang nying meno ki nyig lok ni ADONAI nyo ELOHIM.”

c Pi ngec mukene, nen “Nying Lubanga i Ginacoya me Leb Ibru,” [“The Divine Name in the Hebrew Scriptures”] i lamed ngec me A4, i Baibul me New World Translation of the Holy Scriptures.

d Nen buk me Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, pot karatac 523-524.