A ummi cazin ah kal

Jehovah Cu Ahodah A Si?

Jehovah Cu Ahodah A Si?

Baibal chimmi

Jehovah cu Baibal ah langhtermi a hmaanmi Pathian, zeizong vialte a Sertu a si. (Biathlam 4:​11) Jesuh bantukin profet Abraham le Moses zong nih an biakmi a si. (Genesis 24:27; Exodus 15:1, 2; Johan 20:17) Anih cu miphun pakhat i Pathian lawng si loin “vawleicung vialte” i Pathian a si.​—Salm 47:2.

Jehovah timi cu Baibal ah langhtermi Pathian min a si. (Exodus 3:​15; Salm 83:18) Mah min cu Hebru biafang in a rami a si i “a hung si” timi sullam a ngei. Cun Baibal lei mifim tampi zong nih “A Hung Siter” timi sulllam a ngei tiah an ti. Mah fianternak cu Sertu le aa tinhnak a Tlintertu Jehovah i sining he aa tlak tukmi a si. (Isaiah 55:10, 11) Jehovah timi min hnulei ah a ummi a sining, a hleiin a lang bikmi dawtnak kha hngalh awkah Baibal nih a kan bawmh.—Exodus 34:5-7; Luka 6:35; 1 Johan 4:8.

Jehovah timi min cu Hebru biafang pali יהוה (YHWH) in lehmi Mirang holh a si. Mah kha Tetragrammaton ti zongin hngalh a si. Hlanlio Hebru holh in Pathian min kha zeitindah aw chuah a si ti cu hngalh a si lo. Asinain “Jehovah” timi biafang cu hlanliopi in Mirang holh ah hman a si. 1530 ah chuahmi William Tyndale lehmi Baibal ah a hmasa bik hmuh a rak si. a

Hlanlio Hebru holh in Pathian min aw chuah ning kha zeicah hngalh a si lo?

Hlanlio Hebru ca an ṭial tikah cafang aw kha hmang loin cafang tung lawngin an rak ṭial. Hebru holh a hmangmi hna nih ca an rel tikah aa tlakmi cafang aw kha hmangin fawi tein an rel khawh. Asinain Hebru Baibal (“Biakam Hlun”) ṭial dih a si hnuah Judah mi cheukhat nih Pathian min aw chuah in auh cu a palh timi a hmaan lomi zumhnak kha an cohlan. Pathian min aa telmi Baibal caang an rel tikah “Bawipa” asiloah “Pathian” ti bantuk min in an airolh. Kumzabu tampi a rauh tikah mah a hmaan lomi zumhnak cu a karh i hlanlio aw chuah ning zong a tlau. b

Mi cheukhat nih Pathian min cu “Yahweh” tiin aw chuah awk a si tiah an ruah. Cheukhat nih phun dang in an ruah ve. A hmasa Greek caṭialtu hna zong nih Iae, I·a·beʹ le I·a·ou·eʹ tiin aw chuah ding a si tiah an ti nain hlanlio Hebru aw chuah ning taktak cu ahohmanh nih an hngal lo. c

Pathian min kong he aa tlaiin a hmaan lomi ruahnak

A Hmaan Lomi Ruahnak: “Jehovah” timi min a hmangmi Baibal lettu hna nih mah min kha an chapmi a si.

A Hmaanmi: Pathian min caah hmanmi Hebru biafang Tetragrammaton cu Baibal ah 7,000 hrawng aa tel. d Baibal lehnak tam deuh ah Pathian min kha an hloh i “Bawipa” ti bantuk upatnak min in an thlen.

A Hmaan Lomi Ruahnak: Lianngan Bik Pathian caah min ngeih a herh lo.

A Hmaanmi: Pathian theng nih a min kha Baibal ah voi thong tampi ṭial dingin Baibal ṭialtu pawl kha a fial hna. Cun amah a biami hna kha a min hman dingin a fial hna. (Isaiah 42:8; Joel 2:​32; Malakhi 3:​16; Rom 10:13) Mi nih Pathian min an philh nakhnga aa zuammi profet deu pawl kha Pathian nih a mawhchiat hna.​—Jeremiah 23:27.

A Hmaan Lomi Ruahnak: Judah mi hna phunglam ningin cun Pathian min kha Baibal in hloh awk a si.

A Hmaanmi: Judah mi Baibal tlengtu cheukhat nih Pathian min kha aw chuah in an hmang lo ti cu a hmaan ko. Asinain Pathian min kha Baibal in cun an hlo lo. Zeitin a si hmanhah Pathian nih a nawlbia he aa ralkahmi minung phunglam zulh ding kha a kan duhpiak lo.​—Matthai 15:​1-3.

A Hmaan Lomi Ruahnak: Hebru holh in Pathian min aw chuah a hmaanmi kha fiang tein hngalh a si lo caah Baibal ah telh awk a si lo.

A Hmaanmi: Cutin a si ahcun Pathian nih holh a phunphun a hmangmi hna kha a min an auh tikah aw chuah ning phunkhat lawng hman dingin a kan halmi bantuk a si lai. Asinain holh a phunphun a hmangmi hlanlio amah a biami hna nih min pawl kha aw a phunphun in an rak chuah ti kha Baibal nih a langhter.

Tahchunhnak ah, Israel mi biaceihtu a simi Joshua kong hi ruathmanh. Kumzabu pakhatnak i Hebru holh a hmangmi Khrihfa hna nih a min kha Yehoh·shuʹaʽ tiah aw an chuah i Greek holh a hmangmi hna nih I·e·sousʹ tiah aw an chuah. Baibal ah Joshua i Hebru a min kha Greek aw chuah ningin ṭial a si. Cucaah Khrihfa hna nih min pawl kha anmahle holh aw chuah cio in an rak hman ti kha mah nih a langhter.​—Lamkaltu 7:​45; Hebru 4:8.

Pathian min holh an leh tik zongah cutin a si ve. Pathian min aw chuah a hmaanmi hngalh nakin Baibal ah Pathian min kha amahle a umnak zawn ah chiah cu a biapi deuh tukmi a si.

a Tyndale nih a lehmi Baibal i a hmasa uk nga ah “Iehouah” timi biafang kha a hman. Caan a liam thluahmah bantukin Mirang holh zong aa thlen caah Pathian min cafang komh ning zong chan he aa tlak ningin remh a si. Tahchunhnak ah, 1612 ah Henry Ainsworth nih a lehmi Salm Baibal cauk a dihlak ah “Iehovah” timi biafang kha a hman. 1639 ah mah Baibal kha a remh ṭhan i “Jehovah” timi biafang kha a hman. Cu bantukin 1901 ah chuahmi American Standard Version Baibal lettu hna nih Hebru ca in Pathian min aa telnak paohah “Jehovah” timi biafang kha an hman.

b Voihnihnak chuahmi New Catholic Encyclopedia, Volume 14, cahmai 883-​884 ah hitin a ti: “Babilon saltannak in Judah mi pawl an luat hnu, kum tampi hnuah Yahweh timi min kha a sunglawi tukmi in an ruah caah mah biafang aa telnak hmun paohah ADONAI asiloah ELOHIM timi biafang in an airolh.”

c Tam deuh in hngalh na duh ahcun Baibal Hlathlainak Ca Lamhruainak timi cauk ṭhen 1nak, “Hebru Baibal ah aa Telmi Pathian Min” ah zoh.

d Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, cahmai 523-​524 ah zoh.