Sinni si Jehova?

I-PLAY

Sinni si Jehova?

I tabbag na Biblia

Si Jehova i kagian na Biblia nga kurug nga Dios, i Namaratu ta ngamin. (Nepakannammu 4:11) Kagitta ni Jesus, yayya i nasserbian ni profeta Abraham anna Moises. (Genesis 24:27; Exodo 15:1, 2; Juan 20:17) Yayya i Dios, ari laman na tadday nga tolay, ngem “ta tanga-ravvunan.”—Salmo 47:2.

Jehova i kagian na Biblia nga personal nga ngagan na Dios. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) Naggafu yaw ta Hebreo nga kebalinanna “mabbalin,” anna kagian na aru nga iskolar nga i kebalinan natun nga ngagan ay “Mawayyana nga Pabbalinan.” Mepangngo yatun megafu ta si Jehova i Namaratu anna Minattuppal ta gakkagna ira. (Isaias 55:10, 11) Uffunan ittam na Biblia, ari laman nga tapenu mannammuan i ngagan ni Jehova, nu ari, pati i kualidadna ira kagitta na primeru nga kualidadna nga aya.—Exodo 34:5-7; Lucas 6:35; 1 Juan 4:8.

Ta Ibanag, Jehova i transleysion na Hebreo nga ngagan na Dios—i appa nga letra nga יהוה (YHWH) nga magalan tu Tetragrammaton. Awan tu makannammu ta fustu nga kevuya na Hebreo nga ngagan na Dios. Ngem nabayag ngana nga neyusa i ngagan nga “Jehovah” ta English nga lengguahe. Ollu nga nabibbig yaw ta transleysion ni William Tyndale ta Biblia ta 1530. a

Ngatta ariattam ammu nu anni i fustu nga kevuya na ngagan na Dios ta dati nga Hebreo?

Ta dati nga Hebreo, consonant laman i neyusa ta patturada, awan tu neyusa nga vowel. Ngem mawayya lagapa yatun bibbigan na maguvovug ira tu Hebreo. Kabalin nga nakumpleto i Hebreo nga Katurakan (“Dana nga Pakkasinabban”) sinuttul na karuan nga Judio i pangurug nga ari kanu mepangngo nga vuyatan i personal nga ngagan na Dios. Nu bibbigadda tu masikan i ngagan na Dios ta katurakan, talianadda yatun tu “Yafu” onu “Dios.” Ta pappasa na siglo ira, mas aru i nangurug taw adde ta nattaman ngana i fustu nga kevuya na ngagan na Dios. b

Kurugan na karuan nga “Yahweh” i kevuya na ngagan na Dios, ngem tanakuan gapa i kagian na karuan. Mabibbig ta Dead Sea Scroll i karuan nga parte na Levitico ta Griego nga tatun netransleyt i ngagan na Dios tu Iao. Kagian na ollu nga Griego ira nga gumattura nga Iae, I·a·beʹ, anna I·a·ou·eʹ i kevuyana, ngem awan tu mamakurug nga yatun i neyusa ta dati nga Hebreo. c

I abbo na totolay meyannung ta ngagan na Dios ta Biblia

I abbo na totolay: Niyammung laman na nattransleyt ira i ngagan nga “Jehova.”

I kurug: Ma-7,000 nga mabibbig ta Biblia i Hebreo nga ngagan na Dios nga Tetragrammaton. d Sinadya nga alsan na aru ira nga transleytor i ngagan na Dios anna sinalianadda yatun tu “Yafu.”

I abbo na totolay: Awan tu ngagan na Makapangngua-sa-ngamin nga Dios.

I kurug: Rinivu-rivu nga beses nga nipetura na Dios i ngaganna ta nattura ira ta Biblia, anna ikayana nga usan na maddayaw ira nisa i ngaganna. (Isaias 42:8; Joel 2:32; Malakias 3:16; Roma 10:13) Kakuruganna, ikalussaw na Dios i falsu ira nga profeta nga nanginfluwensia ta totolay ira nga kattaman i ngaganna.—Jeremias 23:27.

I abbo na totolay: Mawag nga alsadda i ngagan na Dios ta Biblia kagitta na tradision na Judio ira.

I kurug: Aru nga Judio nga eskriba i ari mangivuyà ta ngagan na Dios, ngem ariadda nga inalsan yatun ta kopia na Bibliada. Ari nga kayà na Dios nga tuttulattam i tradision ira na totolay nga mekontra ta bilinna.—Mateo 15:1-3.

I abbo na totolay: Ari nga mepangngo nga metura ta Biblia i ngagan na Dios megafu ta ariattam ammu nu anni i fustu nga kevuya natun ta Hebreo.

I kurug: Yatun nga parrason i mangipasingan nga kurugan na totolay nga ekspektan na Dios nga tadday laman i kevuya na ngaganna ta ngamin nga lengguahe. Ngem ipasingan na Biblia nga i maddayarayaw ta Dios gari ay madduruma i pangivuyàda ta personal ira nga ngagan segun ta lengguaheda.

Innattam i angngarigan na tadday nga ukum nga Israelita nga si Josue. I pangivuyà na ollu-siglo ira nga Cristiano nga maguvovug tu Hebreo tatun nga ngagan ay Yehoh·shuʹaʽ, ngem ivuyà gapa na maguvovug ira tu Griego yatun nga I·e·sousʹ. Niyusa lagapa na Biblia i Griego nga transleysion na Hebreo nga ngagan ni Josue. Yatun i mangipasingan nga iyusa na Cristiano gari i personal ira nga ngagan ta sarilida nga lengguahe.—Kingngua 7:45; Hebreo 4:8.

Kunnatun gapa nga prinsipio i natuttul ta pattransleyt ta ngagan na Dios. Mas importante nga metoli i ngagan na Dios ta Biblia anne ta fustu nga kevuya natun.

a Inusa ni Tyndale i “Iehouah” ta transleysionna ta ollu nga lima nga libru na Biblia. Ta pappasa na tiempo, nanguli i English nga lengguahe yatutta nanguli gapa i ispeling na ngagan na Dios. Angngariganna, turi ta 1612, inusa ni Henry Ainsworth i “Iehovah” ta transleysionna ta libru na Salmo Ira. Ngem turi ta nitransleytna mangana yatun ta 1639, niyusana ngana i “Jehovah.” Kunnatun gapa i kingngua na transleytor ira na American Standard Version na Biblia nga nepublisa ta 1901. Inusada i “Jehovah” ta ngagan na Dios ta Hebreo nga katurakan.

b Kagian na New Catholic Encyclopedia, Mekadua nga Edision, Tomo 14, pahina 883-884: “Kabalin na Ke-aripan, nabbalin tu sagradu i ngagan nga Yahweh, yatutta nigafuda nga talianan yatun tu ADONAI onu ELOHIM.”

c Para ta mas aru paga nga informasion, innan i apendise A4, “Ang Pangalan ng Diyos sa Hebreong Kasulatan,” ta Bagong Sanlibutang Salin ng Banal na Kasulatan.

d Innan i Theological Lexicon of the Old Testament, Tomo 2, pahina 523-524.