Skip to content

Yehow I Ngany?

Yehow I Ngany?

Bibl utwaatwaal dyaalabul

Yehow i Mawej a biin-biin mwiin Bibl, Hang a biit byoos. (Myand yisokolweel Jah 4:11) Baprofet: Abraham ni Moyiz baakady bamuhambidil, teng mwaakady Yeez ulong. (Kutang kwa Bwanjil 24:27; Cimwang 15:1, 2; Jah 20:17) Mawej, kiinoh bend wa cis cyaakaabumw, ki “i mukaleng a bulab butuutul.”​—Misambw 47:2.

Yehow i diijin dya Mawej didyobw baleej mu Bibl. (Cimwang 3:15; Misambw 83:18) Dyaalalukil ku mwaak wa mu ciin Ebreh umvumvwiij neey: “kwiiy” eecy “kwiiyish,” ni mikand yikwaabw yumvumvwiij diijin eedy neey: “Wiiyiiyish.” Kumvwiij ook i kukumban bwa mudimw udy nend Yehow bu Cyakahang ni ukukumbaj cidyey mulongolol bwa kulong. (Yeshaay 55:10, 11) Bibl wiitwambambulwiish bwa kumanyik muut mwiin diijin eedy Yehow, nang-nang bwa kumanyik cikadil cidyey muhit kwiikal naacy cya lukat.​—Cimwang 34:5-7; Luuk 6:35; 1 Jah 4:8.

Diijin Yehow i dyaalabul mu cileebel cya Anglais kuhicil mu diijin dya Mawej—dileej kudy malet manaay macintaman ma mu ciin Ebreh aam: יהוה (YHWH), bimabiibiikan neey: Tetragram. Kubikan kujaalal kwa diijin dya Mawej mu ciin Ebreh cya kal kabiin bikumanyikoh bend. Nook, mushind udyobw bafund diijin “Yehow” udy ni myand yivul mu cileebel cya mu Anglais, kuhatul kwa kuuhal kwaakady kwa kwaalabul kwa Bibl kwa William Tyndale kwa muvw a 1530. *

Bwabiny baat kabiish bamanyik mushind udyobw babikan diijin dya Mawej mu ciin Ebreh cya kal?

Mu ciin Ebreh cya kal baakady bafund diijin dya Mawej kakuy malet majikuk, ki bakadil mudimw teng ni malet macintaman. Ubaabal ciin Ebreh cidyobw biisamb udy mwa kutwaal bihehel malet majikuk bwa kwiidibal. Nook, hamanyinobw kufund mifund ya mu ciin Ebreh (“Kuhwaan kukul-kul”), biin Yuud bakwaabw biitabil malongweesh ma bitab-a-tab maakady mabiih bwa kuful diijin dya Mawej. Hadyobw babal ni diiy dikasakan mufund udy ni diijin dya Mawej, bidifufuloh ni bahingijoh majin makwaabw bu mudy: “Mukaleng” eecy “Mawej.” Haanyim a siyekel yivul, biitab-a-tab eeby biibitabil kudy baat bavul ni mushind waakadyobw bidibikan ujimbeen. *

Bakwaabw balalang neey: baakady babikan diijin dya Mawej neey: “Yahweh,” bakwaabw baleeleej mishind yishil-shilangan ya kwiidibikan. Muvung uhetelobw mu kaabuk-koony kafw waakady ni cituh cya myand ya mukand a biin Leevy yifund mu ciin Krek mudyobw basangan diijin eedy: Iao. Bafundil ciin Krek cya ku butambwiil balebel cikwaabw neey: baakady neey: Iae, I·a·beʹ, ni I·a·ou·eʹ, ki muut ning waakaabumw wa kudyobw kiin mwa kujaadik mwaakadyobw biidibikan mu ciin Ebreh cya kal. *

Myand ya makos yileeleeb baat bwa diijin dya Mawej didy mu Bibl

Bwaal bwa makos: Bady baalabul Bibl ni diijin eedy “Yehow,” i bidisakidil.

Bwaal bwa biin-biin: Mwaak wa mu ciin Ebreh uleeleeb bwa diijin dya Mawej udyobw babikan neey: Tetragram bamusasangan bikuuk bit ku 7 000 mu Bibl. * Bavul bady baalabul Bibl i baful mu Bibl yidyobw baalabul diijin dya Mawej ni i bahingijoh mwaanz “Mukaleng.”

Bwaal bwa makos: Mawej a Bukash boos kiinoh bend ukaam kwiikal ni diijin disunguluk.

waal bwa biin-biin: Mawej kaayend ki waakady musak baakady bafund Bibl bwa kukalobw mudimw ni diijin dindiy mu biisang bivul, ni waakady mulombol baakady bamuhambidil aab bwa kukalobw mudimw ni diijin dindiy. (Yeshaay 42:8; Yowel 2:32; Malakih 3:16; Biin Rom 10:13) Cya biin, Mawej waakady munyook baprofet ba makos baakady basak baat bwa kuvulaminobw diijin dindiy.​—Jeremih 23:27.

Bwaal bwa makos: Bwa kulond bilel bya biin Yuud, byaakady bikaam kuful diijin dya Mawej mu Bibl.

Bwaal bwa biin-biin: Biin-biin, bamw balwaafund a mikand biin Yuud balekel kubiikan Mawej mu diijin dindiy. Bwa bwaal oobw, kabaakady bend bidifulok mu Bibl yaababw. Mu bwaal boos, Mawej kaakadyoh bend mukat bwa tulond bilel bya baat bidy mwa kwiituful ku mikenj yindiy.​—Matewus 15:1-3.

Bwaal bwa makos: Baat baleeleeb neey: kabiin bikaam kukal mudimw ni diijin dya Mawej bwaal kakwiin udy mumanyik bwa kwiidibikan mu mushind mujaalal udyobw bidibikan mu ciin Ebreh.

Bwaal bwa biin-biin: Mushind mulengel a kulang udy neey: Mawej ukaakaam bwa baat baleeleeb bileebel bishil-shilangan bwa biikal bamubiikan mu diijin dindiy. Bwa bwaal oobw, Bibl uleeleej neey: bahambidil ba Mawej ba ha kal baakady baleeb bileebel bishil-shilangan baakady babikan diijin dya Mawej dya biin-biin mu mishind yishil-shilangan bilondeshel bileebel byaababw.

Cileejel, zuj mwiin Izaleel Jozuweh. Biin Krist ba mu siyekel a kuuhal baakady baleeb ciin Ebreh biiyil kukat bwa kubikan diijin dindiy eedy neey: Yehoh·shuʹaʽ, ki baakady baleeb ciin Krek baakady bidibikan neey: I·e·sousʹ. I bafund mu Bibl kwaalabul kwa mu ciin Krek kwa diijin dya mu ciin Ebreh dya Jozuweh, bwa kuleej mwaakady biin Krist bumvw bwa kubiikan diijin dya Mawej dya biin-biin bilondeshel bileebel bya babw.​—Myand yilongel Bapostol 7:45; Biin Ebreh 4:8.

Diiy ditam dyaakaabumw eedy bady mwa kukal naady mudimw ha kwaalabul diijin dya Mawej. Ning mudyok kakuy kubiikan kujaalal kwa diijin dya Mawej, cya buseeb i cya neey: diijin dya Mawej didy ni cyaab cya biin-biin mu Bibl.

^ mus. 3 Tyndale ukadil mudimw ni mushind oow “Iehouah” mu kwaalabul kwindiy kwa mikand yitaan ya kuuhal ya mu Bibl. Haanyim ha biisang, cileebel cya Anglais cifutulukil, ni mushind waakadyobw bafund diijin dya Mawej ufutulukil ni biiyil kwiidifund mu mushind udyobw bafund myaak mafuk miitut aam. Cileejel, mu muvw a 1 612, Henry Ainsworth ukadil mudimw ni mushind oow wa diijin dya Mawej “Iehovah” mu kwaalabul kwindiy kwa mukand a Misambw. Haakadyobw biiy kulongolol cikwaabw kwaalabul kwa mu muvw a 1 639, ukadil mudimw ni mushind a kufund diijin eedy nook “Jehovah.” Cikwaabw, baalabwiil Bibl wa mu Anglais udyobw babikan neey: American Standard Version, muhatul mu muvw a 1 901, udyobw bakal mudimw ni diijin “Jehovah” ha cyaab cyaakadyobw basangan diijin dya Mawej eedy mu mifund ya ciin Ebreh.

^ mus. 4 Mukand a biin Katolik udyobw babikan mu Anglais neey: New Catholic Encyclopedia, Kuhatul kwiibiidy, Volume 14, mabij 883-884, uleeleeb neey: “Ciisang cikwaabw haanyim ha bulekel bwa buhik, batangil kwangat ni buseeb diijin Yahweh bu kubiikan kwa habwaah, ni bahingijil ha cyaab cya diijin eedy mwaak oow: ADONAI eecy ELOHIM.”

^ mus. 5 Bwa kumanyik myand yivul, tal cisakidil cya A4 mu Bibl a Tshiluba, “Dina dia Nzambi mu mifundu ya tshiena Ebelu,” mu Bible wa Nkudimuinu wa Bulongolodi Bupiabupia.

^ mus. 7 Tal mukand a mu Anglais: Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, mabij 523-524.