A chhûng thu-ah lût rawh

Jehova Chu Tu Nge Ni?

Jehova Chu Tu Nge Ni?

Bible chhânna

 Jehova chu thil engkim Siamtu, Bible-a chuang Pathian dik a ni a. (Thu Puan 4:10, 11) Isua ang bawkin, zâwlnei Abrahama leh Mosia pawhin ani chu an bia a ni. (Genesis 24:27; Exodus 15:1, 2; Johana 20:17) Ani chu hnam pakhat Pathian mai ni lovin, “lei chung zawng zawnga” Pathian a ni.—Sâm 47:2.

 Jehova tih chu Bible-a lang, Pathian hming bil danglam tak a ni a. (Exodus 6:2, 3; Sâm 83:18) Hebrai ṭawnga thiltih sawina “nihtîr” tih aṭanga lo kal a ni a, Bible lama mi thiam tam tak chuan a hming awmzia chu, “A Nihtîr” tiin an hrilhfiah a ni. He hrilhfiah dân hi Siamtu leh a thiltum Thlen Famkimtîrtu anga Jehova nihna nên a inhmeh hle. (Isaia 55:10, 11) Bible hian Jehova tih hming phêna awm Mi chungchâng, a bîk takin a mize langsâr ber, a hmangaihna hre tûrin min ṭanpui bawk a ni.—Exodus 34:5-7; Luka 6:35; 1 Johana 4:8.

 Mizo ṭawng chuan Pathian hming chu “Jehova” tia lehlin a ni a. Hebrai ṭawng chuan Tetragrammaton tia hriat hawrawp pali יהוה (YHWH) hmanga ziak a ni. Hmân lai Hebrai ṭawnga Pathian hming lam rîk dân dik tak chu hriat a ni tawh lo va. Mahse, “Jehovah” tih hi Sâpṭawngah a lanna a rei tawh hle a, kum 1530 chhuak William Tyndale-a lehlin Bible-ah a lang hmasa ber a ni. a

Engvângin nge hmân lai Hebrai ṭawnga Pathian hming lam rîk dân chu hriat a nih tawh loh?

 Hmân lai Hebrai lehkhate chu vowel tel lova ziak a ni a. Hebrai ṭawng hmangtute chuan an chhiar hunah a inâwm tûr vowel-te chu telh chawpin awlsam takin an chhiar zung zung thei a ni. Mahse, Hebrai Pathian Lehkha Thu (“Thuthlung Hlui”) ziak zawh a nih hnuah, Juda ṭhenkhat chuan Pathian hming bil lam rîk chu thil sual a ni tih puithuna chu an kalpui ṭan a. Pathian hming chuanna Bible chângte an chhiar chhuah hunah, a aiah “Lalpa” a nih loh leh “Pathian” tia thlâkin an chhiar ṭhîn. Kum zabi tam tak a rawn liam chuan, he puithuna hi a darh zau zêl a, hmân laia lam rîk dân dik chu a tâwpah chuan a bo hlen ta a ni. b

 Mi ṭhenkhat chuan Pathian hming chu “Yahweh” tia lam tûr nia an hriat laiin, mi dangte chuan lam dân dang an nei a. Grik ṭawnga Leviticus bu ṭhenkhat chuanna Tuipui Thi Lekha Zialah chu hming chu a awphawi angin Iao tia lehlin a ni a. Hmân laia Grik lehkha ziaktute chuan Iae, I·a·beʹ, leh I·a·ou·eʹ tia lam rîk tûr niin an ngai bawk a; mahse, hêng zînga a engamah hi hmân lai Hebrai ṭawnga lam rîk dân a ni tih finfiah theih a ni chuang lo. c

Bible-a Pathian hming chungchânga ngaih dân dik lote

 Ngaih dân dik lo: “Jehova” tih hming hmanna Bible lehlinte hian he hming hi a belhchhah chawp a ni.

 Thu dik: Hebrai ṭawnga Pathian hming tâna hman Tetragrammaton hi Bible-ah hian vawi 7,000 vêl a lang a. d Ṭawng lehlin zawng zawng deuhthaw chuan Pathian hming chu paih bovin a nihna, “Lalpa” tih ang chiin an thlâk a ni.

 Ngaih dân dik lo: Pathian Engkimtitheia chuan hming bil a neih a ngai lo.

 Thu dik: Pathian ngeiin Bible ziaktute chu vawi sâng tam tak a hming ziak tûrin a thâwk khum a, amah betute pawh a hming lam tûrin a duh a ni. (Isaia 42:8; Joela 2:32; Malakia 3:16; Rom 10:13) A nihna takah chuan, Pathianin mite a hming theihnghilhtîr tumtu zâwlnei dêrte chu a dem a ni.—Jeremia 23:27.

 Ngaih dân dik lo: Juda hnam dân chu zuiin, Pathian hming chu Bible aṭanga paih bo tûr a ni.

 Thu dik: Juda lehkha ziaktu ṭhenkhatin Pathian hming lam rîk an duh lo tih chu a dik a. Mahse, an Bible ziah chhâwnte aṭangin a hming erawh an paih bo lo. A enga pawh chu ni se, Pathian chuan a thupêkte nêna inkalh mihring thurochhiah zui tûrin min duh lo a ni.—Matthaia 15:1-3.

 Ngaih dân dik lo: Pathian hming chu Hebrai ṭawnga a lam rîk dân dik tak hriat a nih tawh loh avângin Bible-ah telh tûr a ni lo.

 Thu dik: Chutiang chhût dân aṭang chuan Pathianin ṭawng hrang hrang hmangtute chu awphawi dik taka a hming lam tûrin a beisei tihna a ni ang. Mahse, Bible chuan hmân laia ṭawng hrang hrang hmangtu Pathian betute’n mi mal hming bilte chu chi hrang hrangin an lam tih a târ lang.

 Entîr nân, Israel rorêltu Josua hi ngaihtuah ta ila. Kum zabi khatnaa Hebrai ṭawng hmang Kristiante chuan a hming chu Yehoh·shuʹaʽ tia an lam laiin, Grik ṭawng hmangte erawh chuan I·e·sousʹ tiin an lam thung. Bible chuan Josua tih Hebrai hming Grik ṭawnga lehlin chu a chhinchhiah a, chu chuan Kristiante’n mi mal hming bilte chu an ṭawnga an lam rîk dân angin an lam ri mai tih a târ lang a ni.—Tirhkohte 7:45; Hebrai 4:8.

 Pathian hming lehlinna chungchângah pawh chutiang tho chu a ni a. Pathian hming lam rîk dân tûr dik tak aiin, Bible-a a awmna tûr hmun dik taka dah chu a pawimawh zâwk hle a ni.

a Tyndale-a chuan a lehlin hmasa ber Bible bu hmasa lam pangaah “Iehouah” tih a hmang a. Hunte a liam zêl chuan, Sâpṭawng chu a inthlâk a, tichuan Pathian hming hawrawp pawh a tûn lai tûra siam ṭhat a ni. Entîr nân, kum 1612-ah Henry Ainsworth-a chuan Sâm bu a lehlinah “Iehovah” tih a hmang tluan a. Kum 1639-a a siamṭhatnaah, “Jehovah” tih a hmang leh a ni. Chutiang bawkin, kum 1901-a tihchhuah American Standard Version Bible letlingtute chuan Hebrai Bible-a Pathian hming a lannaah “Jehovah” tih an hmang a ni.

b New Catholic Encyclopedia, Edition Pahnihna, Volume 14, phêk 883-884-na chuan: “[Babulon] Sal Tânna a tâwp hnu rei vak lovah, Yahweh tih hming hi thil zahawm taka an rawn ngaih ṭan avângin, chu hming lanna a piangah ADONAI a nih loh leh ELOHIM tia thlâk chu chîn ṭhan a rawn ni chho ṭan a ni,” tiin a sawi.

c Hriat belh nân, New World Translation of the Holy Scriptures appendix A4-naa, “Hebrai Pathian Lehkha Thu-a Pathian Hming,” tih en rawh.

d Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, phêk 523-524-na en rawh.