Ir al contenido

ʼYáni xi Jeobá ʼmi

ʼYáni xi Jeobá ʼmi

Jmeni xi tso Biblia

 Je Jeobá jé Niná xi kixi xi síkʼaxki̱ ya Biblia, xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín (Apocalipsis 4:11). Kʼoati je tsakʼétsʼoale Abrahán, Moisés kʼoa kao Jesús (Génesis 24:27; Éxodo 15:1, 2; Juan 20:17). Jé xi Niná ma jngo tjíjtsa Sonʼnde, ali tsa to jngojin naxinandá kjinentsja (Salmo 47:2).

 Ya Biblia kʼoatso nga je Niná tjín jngole jaʼaín xi tojekjoan bakinle, kʼoa Jeobá ʼmi (Éxodo 3:15; Salmo 83:18). Jaʼaín jebi, kʼianga én hebreo “jé xosʼín nga kʼoama” sʼin tsoyanile. Nʼio nkjín chjota xi kotʼayason Biblia xi kʼoatso nga kʼoasʼin tsoyanile. Ñaki bakinle josʼin tsoyanile jaʼaínle nga̱ jé kisinda ngayeje xi tjín kʼoa ñaki sítjoson jmeni xi tso (Isaías 55:10, 11). Ya Biblia kʼoati tsoyaná jokjoan je Niná tonga je xi ngisa bakó kuiní je kjoatsjoacha (Éxodo 34:5-7; Lucas 6:35; 1 Juan 4:8).

 Je jaʼaínle Niná nga én hebreo, Jeobá sʼin jaʼatoya nga én kastía. Kʼianga kichji jaʼaínle Niná nga én hebreo to ño letra koanchjén xi Tetragrámaton ʼmile (יהוה), kʼoa kui letra jebi koanchjén YHWH. Ninga likuikjoan ʼyale josʼin koanxkia jaʼaín jebi kʼianga én hebreo xi koanchjén ngasʼa, tonga je én xi Jeobá ʼmi jenʼio kjoatse nga machjén nga én kastía. Je Biblia xi títjon jaʼatoya nga én kastía xi faʼaitʼa je jaʼaínle Niná kuiní Salmos de Juan de Valdés, xi me chriankʼia jaʼatoya nga nó 1537. a

Ánni nga tsín ʼyanile josʼin maxkia je jaʼaínle Niná nga én hebreo xi koanchjén nichxin kjoatse

 Je én hebreo xi koanchjén ngasʼa alikui vocal koanchjén nga kichji nga̱ tokʼia tsakʼétʼale je chjota kʼianga jetsakʼéxkia. Kʼianga jekoanjngo je Escrituras Hebreas (Antiguo Testamento), tjínkʼa chjota judío xi kʼoakitso nga xkónni kʼiatsa jaʼaínle Niná si̱kʼaxkiaa. Kʼianga ʼya xi jngo texto tsakʼéxkia jñani faʼaitʼa je jaʼaínle Niná, kisikʼantjaiyale kʼoa tokui én kisichjén xi “Señor” kʼoa xi “Niná” tso. Kʼianga jenkjín siento nó jaʼato ngisaa nkjín koan chjota xi kʼoasʼin koankjainle, kʼoa chaan tsín titsaʼyanile josʼin maxkia. b

 Tjínkʼa xi kʼoatso nga “Yahweh” (“Yahvé”) sʼin koanxkia je jaʼaínle Niná kʼoa kʼoati tjínkʼa xi kʼoatso nga kjaʼaísʼin koanxkia. Je Rollos del mar Muerto faʼaitʼa choa jmeni xi tso libro xi tsʼe Levítico nga én griego kʼoa “Iao” sʼin maxkia je jaʼaínle Niná xi ya faʼaitʼa. Tjíosa je chjota griego xi tsakatio ngasʼa xi kʼoakitso nga “Iaé”, “Iabé” kʼoa “Iaoué” sʼin koanxkia. Tonga likuikjoan ʼyale josʼin koanxkia je jaʼaínle Niná nga én hebreo nichxin kjoatse. c

Xi tsín kʼoatjín jmeni xi tso kʼa chjota xi tʼatsʼe jaʼaínle Niná josʼin faʼaitʼa ya Biblia

 Jotso kʼa chjota: Je Biblia xi “Jeobá” sʼin jaʼatoya je jaʼaínle Niná, to kisʼetʼason.

 Jokjoantjínni: Kʼianga én hebreo, je jaʼaínle Niná ño letra koanchjén kʼoa kui xi Tetragrámaton ʼmile, kʼoa me 7,000 kʼa faʼaitʼa ya Biblia. d Me to ngayeje Biblia nga ñaki tokjoatjao kinichajon je jaʼaínle Niná kʼoa tokui kinikatíoyangajaole xi “Señor” tso.

 Jotso kʼa chjota: Je Niná xi nʼio tse nganʼio tjínle alikui machjén nga jngo jaʼaín sʼe̱le.

 Jokjoantjínni: Jesoa Niná xi kʼoasʼin koanmele nga jmi kʼa katabʼétʼa jaʼaínle ya Biblia je chjota xi kiski kʼoa kʼoatsole je choʼndale nga katasíchjén je jaʼaínle (Isaías 42:8; Joel 2:32; Malaquías 3:16; Romanos 10:13). Saʼnda kʼoakitso nga kjoañʼai tsjoále xi profeta kitsole yaole xi koanmele kisichangi jaʼaínle (Jeremías 23:27).

 Jotso kʼa chjota: Tjínnele nga kui kjuintjenngiaa je costumbrele chjota judío kʼoa nga chjaʼaxian je jaʼaínle Niná xi faʼaitʼa ya Biblia.

 Jokjoantjínni: Kjoaixi nga je chjota judío xi escriba tsakʼinle nga tsín kisikʼaxki̱ je jaʼaínle Niná. Ninga kʼoalani, alikui tsakjaʼáxin je jaʼaínle Niná kʼianga kisikʼatoya Biblia. Ningalani kʼoakisʼin chjota jebi, je Niná alikui mele nga kui costumbre kjuintjenngiaa xi kontra tjíole kjoatéxomale (Mateo 15:1-3).

 Jotso kʼa chjota: Je jaʼaínle Niná alikui tjínnele sʼe̱tʼa ya Biblia nga̱ likuikjoan ʼyale josʼin koanxkia nga én hebreo.

 Jokjoantjínni: Tjín kʼa chjota xi kʼoatso nga kʼoakjoansʼin kuinókjoajaʼaínlee Niná jokjoansʼin kinokjoajaʼaínle ngasʼa. Tonga ya Biblia kʼoatso nga je choʼndale Niná xi tsakatio nichxin kjoatse kʼoasʼin kinchja̱jaʼaínle je chjota josʼin nokjoa ya ʼndele.

 Jngola choa̱ kataʼyaa xi tʼatsʼe jaʼaínle xi juez koan ya naxinandá israel xi Josué tsakʼin. Je chjotale Cristo xi kʼia tsakatío nga siglo 1, tsakui nichxin “Yeshúa” sʼin kinchja̱jaʼaínle nga Josué kitso, tonga je chjota xi én griego koanle “Iesous” sʼin kinchja̱jaʼaínle. Ya Biblia, én griego jaʼatoya jaʼaín jebi ʼndele nga én hebreo sʼe̱jna. Kui bakó jebi nga je chjotale Cristo kʼoasʼin kinchja̱jaʼaínle je chjota josʼin kinokjoa ya ʼndele (Hechos 7:45; Hebreos 4:8).

 Kʼoakjoán tikoan josʼin jaʼatoya jaʼaínle Niná. Je xi ngisa chjíle ali tsakuijin jokjoansʼin nokjoa jaʼaínle, kuiní nga yakjoan kjoaʼaítʼa Biblia jñani bakinle.

a Je Juan de Valdés “Iehova” sʼin kisikʼatoya. Nga jeki nichxin tsʼantjaiyaa josʼin nokjoa kʼoa kʼoati tsʼantjaiya josʼin chji jaʼaínle Niná. Tobʼelañá, nga jaʼatoya Salmos de Bernardino de Rebolledo xi tsʼe nó 1661, “Jehova” sʼin jaʼatoya. Je Biblia Scío de San Miguel, xi tsʼe nó 1791, “Iehováh” sʼin faʼaitʼa je nota xi tjíole. Kʼoa xi tsʼe Torres Amat xi tsʼe nó 1824, “Jehovah” sʼin faʼaitʼa, kʼoa Reina-Valera xi tsʼe nó 1862, “Jehová” sʼin faʼaitʼa.

b Kʼianga kitjo ijngokʼa New Catholic Encyclopedia, volumen 14, itso ya página 883 kao 884: “Kʼianga jejaʼato choatse nga kitjoni ya Babilonia je chjota israelita, je jaʼaín xi Yahweh tso, nʼio kisikʼatone choa̱le jokji xkón tsabe, kuinga tosa kui kisichjén ngajaonile je én xi ADONAI kao xi ELOHIM tso”.

c Tsa mesali jchai xi tʼatsʼe jebi, yaa koa̱nsjaitʼali ya sección 1 xi tsʼe folleto Xo̱n xi basenkaoná nga chotʼayajiaan Énle Niná, jñani tso “Jaʼaínle Niná josʼin faʼaitʼa ya Escrituras Hebreoarameas”.

d Chótsenlai Diccionario Teológico Manual del Antiguo Testamento, tomo I, columnas 970 kao 971.