Koai a Iehova?

AKATANGI

Koai a Iehova?

Te pauanga a te Pipiria

Ko Iehova te Atua mou o te Pipiria, Tei Anga i te au mea ravarai. (Apokalupo 4:11) Akamori tana au peroveta iaia mei ia Aberahama, Mose e Iesu. (Genese 24:27; Exodo 15:1, 2; Ioane 20:17) Koia te Atua no te “enua katoa,” kare no te iti tangata okotai ua.—Salamo 47:2.

Ko Iehova te ingoa o te Atua i roto i te Pipiria. (Exodo 3:15; Salamo 83:18) Te aiteanga o tona ingoa, no roto mai i te tuatua Ebera “kia riro mai,” e kua karanga te aronga kite e te aiteanga o te reira koia oki “Ka Akatupu Aia.” Te akataka meitaki ra teia ia Iehova ei Atua, Tei Anga e Tei Akatupu i tona akakoroanga. (Isaia 55:10, 11) Ka tauturu katoa te Pipiria ia tatou kia kite i te au tu o te Atua ko Iehova, e tona tu maata roa atu, ko te aroa.—Exodo 34:5-7; Luka 6:35; 1 Ioane 4:8.

No roto mai te ingoa o Iehova i te urianga reo Ebera, te ingoa o te Atua—e ā reta יהוה (YHWH), tei kapikiia ko te Tetragrammaton. Kare tatou i kite akapeea tikai to Ebera i taito te tuatua anga i te ingoa o te Atua. Inara, kua taangaangaia te ingoa ko Iehova i roto i te reo Rarotonga no tetai tuatau roa, tei kiteaia i roto i Te Bibilia Tapu Ra, urianga 1888. a

Eaa te tumu kare tatou i kite akapeea to Ebera i taito te tuatua anga i te ingoa o te Atua?

Kua tataia te reo Ebera taito ki te au reta konitenena, e kare e vouvera. E mea mama ua no te tangata reo Ebera o tera tuatau i te tuku i te reta vouvera ki te ngai tau. Inara, te oti anga te Au Tuatua Tapu Ebera (“Koreromotu Taito”), kua akamata te irinakianga tarevake a te ngati Iuda e kare i te mea meitaki kia tuatuaia te ingoa o te Atua. Me tatau ratou i tetai irava tei roto te ingoa o te Atua, ka tupau ratou i te reira ki te tuatua “Atu” me kore “Atua.” I te au anere mataiti i aereia, kua totoa teia irinakianga e kua ngaro atu akapeea me tuatua i te ingoa o te Atua i roto i te reo taito. b

Irinaki tetai pae e ka tuatuaia te ingoa o te Atua, ko “Yahweh,” kareka tetai pae e tuatua ke ta ratou. Roto i te Dead Sea Scroll no te puka o Levitiku, ka kitea te ingoa ko Iao i roto i te reo Ereni. Ka tuatua katoa te aronga tata Ereni i te ingoa o te Atua e ko Iae, I·a·beʹ, e I·a·ou·eʹ, inara kare e akapapuanga e ko teia te tu me tuatuaia te reira i te reo Ebera taito. c

Manako tarevake no te ingoa o te Atua i roto i te Pipiria

Manako Tarevake: Te au urianga tei taangaanga i te ingoa ko “Iehova,” e mea tauru uaia teia ingoa ki roto.

Mea Tika: Ka kitea te tataanga Ebera no te ingoa o te Atua, koia te Tetragrammaton e 7,000 taime i roto i te Pipiria. d Te maataanga o te au urianga, kua kiriti akakoro ratou i te ingoa o te Atua e kua mono i te reira ki te “Atu.”

Manako Tarevake: Kare e anoanoia tetai ingoa no te Atua Mana Katoatoa.

Mea Tika: Kua akauru te Atua i te au tata Pipiria kia taangaanga i tona ingoa e tauatini ua atu taime, e kua akaue i tona aronga akamori kia taangaanga i tona ingoa. (Isaia 42:8; Ioela 2:32; Malaki 3:16; Roma 10:13) Te tika, kua akaapa te Atua i te au peroveta pikikaa tei tauta kia akangaropoina tona iti tangata i tona ingoa.—Ieremia 23:27.

Manako Tarevake: Ei aru i te akonoanga ngati Iuda, ka tau kia kiritiia te ingoa o te Atua ki vao mei te Pipiria.

Mea Tika: E tika kare tetai au tata ngati Iuda i tuatua ana i te ingoa o te Atua. Noatu ra, kare ratou i kiriti ana i te reira ki vao mei ta ratou Pipiria. Kare te Atua e inangaro ia tatou kia aru i te akonoanga a te tangata tei aere ke mei tana akauenga.—Mataio 15:1-3.

Manako Tarevake: Kare i te mea meitaki kia taangaanga i te ingoa o te Atua no te mea kare tatou i kite akapeea to Ebera te tuatua anga i te reira.

Mea Tika: Kia tau ki teia manako, ka inangaro te Atua i te au tangata reo ke ke kia aiteite ta ratou kapiki anga i tona ingoa. Inara, akaari mai te Pipiria e i te tuatau taito, e tukeke te tu me tuatua te aronga akamori Atua i te au ingoa tei matauia.

Ei akaraanga, akamanako ana ia Iosua, e rangatira no Iseraela. I te anere mataiti mua, penei ka tuatua te au Kerititiano Ebera i tona ingoa e ko Yehoh·shuʹaʽ, kareka te au Kerititiano Ereni, ka tuatua ratou e ko I·e·sousʹ. Taangaanga te Pipiria i te ingoa Ereni no Iosua tei uriia mei te reo Ebera, te akaari ra e kua aru te au Kerititiano i te mea tau na te tuatua anga i te au ingoa tei matauia i roto i to ratou reo.—Angaanga 7:45; Ebera 4:8.

Kia aru katoaia teia kaveinga me uriia te ingoa o te Atua. Te mea puapinga atu kia kite akapeea me tuatua i te ingoa o te Atua, ko te tuku anga i te ingoa o te Atua i tona ngai tikai i roto i te Pipiria.

a Kua taangaanga a Tyndale i te ingoa “Iehouah” i roto i tana urianga i te au puka mua e rima o te Pipiria. Aere ua rai, kua taui te reo Papaa, e kua taui katoa te tataanga i te ingoa o te Atua kia tau ki tera tuatau. Ei akaraanga, i te 1612, kua taangaanga a Henry Ainsworth i te ingoa “Iehovah” i roto i tana urianga i te puka o Salamo. Te uri akaou anga aia i te reira i te 1639, kua taangaanga aia i te ingoa ko “Jehovah.” Mei te reira rai, kua taangaanga te aronga tei uri i te American Standard Version o te 1901, i te ingoa ko “Jehovah” i te au ngai tei reira te ingoa o te Atua i roto i te reo Ebera.

b Te na ko ra te New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volume 14, kapi 883-884: “I muri ake i te tuatau Tapekaanga, kua akamataia te ingoa ko Yahweh i te akangateiteiia, e no reira kua tupauia te reira ingoa ki te tuatua ADONAI me kore ELOHIM.”

c No tetai akakiteanga maata atu, akara i te New World Translation of the Holy Scriptures, appendix A4, “The Divine Name in the Hebrew Scriptures.”

d Akara i te Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, kapi 523-524.