Yang pafundinau anch yidiamu

Yehova ud Nany?

Yehova ud Nany?

Chakul cha Bibil

 Bibil ulejen anch Yehova ndiy Nzamb wakin, Sakatang wa yom yawonsu. (Kujingunik 4:​11) Muprofet Aburaham ni muprofet Moses amwifukwila, mud mwasalay Yesu. (Disambishil 24:27; Kubudik 15:1, 2; Yohan 20:17) Kadiap kwend ching Nzamb wa antu amwing, pakwez ud Nzamb wa “mangand mawonsu.”​—Kuseng 47:2.

 Yehova diawiy dijin dimwing dia Nzamb dijimbwilau mu Bibil. (Kubudik 3:​15; Kuseng 83:18) Dijin dined didiokil ku dizu dia Hebereu dirumburikina anch “kwikadish,” ni in kwilej milong ya Bibil avud atongin anch dijin dined dirumburikin anch “Ukat Kwikadish.” Kurumburik kwinoku kumekeshin nawamp chisend chikwetay Yehova mud Sakatang ni Mwin kuwanyish chitongijok chend. (Isay 55:10, 11) Bibil utukwashin kand kwijik wuntu ukwetay Yehova, pakampwil mwikadil wend ujim nakash wa rukat.​—Kubudik 34:5-7; Luka 6:35; 1 Yohan 4:8.

 Dijin Yehova ud mutapu ukarumwinau mu Uruund dijin dia Nzamb mu dizu dia Hebereu​—dimekeshinau ni mamuny manying יהוה (YHWH), matazukinau anch Tetragram. Antu nlel kijap kamu nawamp mutapu wajimbulangau dijin dia Nzamb mu Hebereu. Pakwez, kutazuk anch “Yehova” kukwet rusangu rilemp mu mazu mavud. Adifunda dijin dined kapamp ka kusambish mu Bibil wa English wenday William Tyndale mu muvu wa 1530. a

Mulong wak antu kijap mutapu wajimbulangau dijin dia Nzamb mu Hebereu wa pakur?

 Hebereu wa pakur amufundang ching ni ma consonnes, pakad ma voyelles. Muntu wading wija kulond Hebereu wafanyina amwinend kuwejaku ma voyelles mawanyidina chisu chitanginay. Pakwez, kupwa kwa kupwish kufund Mifund ya Hebereu (“Manswik Makur”), in Yuda amwing ikala ni chinshakur cha makasu mu kulond anch chiyipin kujimbul dijin dia Nzamb. Patangangau yikunku ya mifund mudia dijin dia Nzamb, aswinkeshangap ni mazu mud “Nsalej” ap “Nzamb.” Mu kusut kwa yitot ya mivu, chinshakur chinech chapalangana ni mutapu wajimbulangau dijin dia Nzamb washadika. b

 Antu amwing atongin anch dijin dia Nzamb adijimbulang anch “Yahweh,” pakwez akwau niyau atongin mitapu kushalijan. Muvungur umwing wa mu Karung wa Mungu ukweta chikunku cha mukand wa in Levi mu Grek ukarumwin dijin dia Nzamb anch Iao. In kufund akwau a kusambish a mu Grek wa pakur alondin anch adijimbulang anch Iaê, Iabé ni Iaoué, pakwez kwikil uman umekeshina anch wawiy mutapu wadijimbulangau mu Hebereu wa pakur. c

Yitongijok ya makasu piur pa dijin dia Nzamb mu Bibil

 Chitongijok cha makasu: In kukarumun asadidina “Yehova” awiy aweja dijin dined mu Bibil.

 Win yakin: Mu Hebereu, dijin dia Nzamb dimekeshina Tetragram adifunda mu Bibil tupamp 7 000 ni kusut. d In kukarumun avud adiosha kwa kwikatin dijin dia Nzamb ni adiswinkesha ni mwaz mud “Nsalej.”

 Chitongijok cha makasu: Nzamb Mwin Dikand Diawonsu kakwetap kuswir kwa kwikal ni dijin dia pakampwil.

 Win yakin: Nzamb amwinend wayipepila in kufund Bibil chakwel afunda dijin diend tupamp tuvud nakash, ni wayileja antu amwifukwidila kusadin dijin diend. (Isay 42:8; Jowel 2:​32; Malakiy 3:16; Rom 10:13) Chawiy, Nzamb wayifisha nich aprofet a makasu apakisha kujindjik dijin diend kud antu.​—Jeremiy 23:27.

 Chitongijok cha makasu: Kulondwish ni yinshakur ya in Yuda, dijin dia Nzamb afanyidin kudidiosh mu Bibil.

 Win yakin: Chid chakin anch alej a yijil amwing a in Yuda alikang kujimbul dijin dia Nzamb. Pakwez, kadidioshap mu makopi mau ma Bibil. Chikalap nchik mwamu, Nzamb kakatinap anch tulondula yinshakur ya antu yikutwisha kututwal kulemp ni yijil yend.—Mateu 15:1-3.

 Chitongijok cha makasu: Tufanyidinap kusadin dijin dia Nzamb mu Bibil mulong twijap mutapu wadijimbulangau mu Hebereu.

 Win yakin: Mutapu winou wa kutong umekeshin anch Nzamb usotin anch antu alondina mazu kushalijan ajimbula dijin diend mu mutapu umwing. Pakwez, Bibil umekeshin patok anch in kumwifukwil Nzamb pasak ading alondina mazu kushalijan ajimbulang majin ma antu mu mitapu kushalijan.

 Tal bil chilakej cha mwin Isarel umwing wadinga nzuj, dijin diend Joshua. In Kristu a mu mivu chitot ya kusambish ading alondina Hebereu afanyina kutazuk dijin diend anch Yehoh·shuʹaʽ, pakwez ading alondina dizu dia Grek amutazukang anch I·e·sousʹ. Mutapu wakarumunau dijin dia mu Hebereu dia Joshua mu Grek aufunda mu Bibil, chinech chimekeshin anch in Kristu ading ni manangu mawamp piur pa mutapu wa kujimbul majim ma antu mu mazu mau.​—Midimu 7:45; Hebereu 4:8.

 Mbil yiney yimwing yitadin kand mutapu wa kukarumun dijin dia Nzamb. Pa ndond pa kushinshikin nakash pa mutapu wadijimbulangau, chidia cha usey nakash chid kuchirish dijin dined pa ndond yad mu Bibil.

a Tyndale wasadina dijin “Iehouah” chisu chakarumunay mikand yitan ya kusambish ya Bibil. Mu kusut kwa chisu, dizu dia English diaswimpa ni mutapu wa kufund dijin dia Nzamb auwapisha. Chilakej, mu muvu wa 1612, Henry Ainsworth wasadina dijin “Iehovah” pakarumunay mukand wa Kuseng wawonsu. Chisu chachirikinay dikarumun dined mu muvu wa 1639, wasadina dijin “Jehovah.” Chilik chimwing, in kukarumun Bibil wa American Standard Version wabudishau mu muvu wa 1901, asadina dijin “Jehovah” pa ndond yawonsu pading dijin dia Nzamb mu mifund ya Hebereu.

b Buku New Catholic Encyclopedia, Dichap dia Kaad, Volim 14, paj 883-884, ulondin anch: “Chisu chikemp kupwa kwa in Yuda kudiokal mu winkwal, antu asambisha kuman dijin Yahweh mu mutapu wa pakampwil, kushik ni mu chilik cha kwikal ni chaku cha kudiswinkesh ni maz mud ADONAI ap ELOHIM.”

c Mulong wa kwijik jinsangu jivud, tal chikunku cha 1 chilondina anch “Dijin dia Nzamb mu Mifund ya Hebereu” mu broshir Ukwash Mulong wa Kwilej Dizu dia Nzamb.

d Tal buku Theological Lexicon of the Old Testament, Volim 2, paj 523-524.