Olole evideo ziriho

Yehova Ye Ndi?

Yehova Ye Ndi?

Ishuzo ly’Ebibliya

 Ebibliya eyerekine oku Yehova ye Nnâmahanga w’okuli, ye Mulemi w’ebintu byoshi. (Amafulûlo 4:11) Omulêbi Abrahamu na Musa boshi bakagiharamya Yehova, ciru na Yezu naye akagiharamya Yehova. (Omurhondêro 24:27; Olubungo 15:1, 2; Yowane 20:17) Arhaba Nnâmahanga wa lubaga luguma lone, cikone aba Nnâmahanga “w’igulu lyoshi.”—Ennanga 47:2.

 Ebibliya eyerekine oku izino lya Nnâmahanga ye Yehova. (Olubungo 3:15; Ennanga 83:18, NWT) Er’izino lirhenzire omu luderho lw’Ecihabraniya luhugwirwe “okuba,” na basomi banji bayemire oku er’izino kw’okuderha “Anajire Kube.” Ago mahugûlo gapatine n’omukolo ajira: Ye Mulemi na Muhikiriza w’obulonza bwage. (Izaya 55:10, 11) Kandi Ebibliya erhurhabire rhumanye amorhere ga Yehova, bwenene oborhere bwage bukulu bw’obuzigire.—Olubungo 34:5-7; Luka 6:35; 1 Yowane4:8.

 Omu Cihabraniya izino lya Nnâmahanga lyakagiyandikwa na herufi ini יהוה (YHWH), zihamagalwa Tetragramatoni. Omu Mashi lyanayandikwa Yehova. Rhurhamanyiri gurhi bakagiderha izino lya Nnâmahanga omu Cihabraniya ca mîra. Cikone oluderho “Yehova” lwakolesibwe omu ndimi nyinji, lwakolesibagwa burhangiriza omu Bibliya y’Ecingereza omu mwaka gwa 1530, omu Mpindulo y’Ebibliya ya William Tyndale. a

Bulya gurhi rhurhamanyriri gurhi bakagiderha izino lya Nnâmahanga omu Cihabraniya ca mîra?

 Ecihabraniya ca mîra cakagiyandikwa buzira voyele, cakagiyandikwa n’ekonsone zone. Omuntu wakagiderha Ecihabraniya akajire ayushûla e voyele yenne buzira mazibu goshi goshi. Cikone, enyuma z’okuyandikwa kw’Amandiko g’Ecihabraniya (“Endagano ya Mîra”), Bayahudi baguma baguma baleka okukolesa izino lya Nnâmahanga enyanya z’obuyemere bwabo bw’obunywesi. Amango bakagisoma n’izu linene olwandiko lulimw’izino lya Yehova, barhondera okukolesa amazino g’obukulu nka “Nnawirhu” erhi “Nnâmahanga.” Enyuma za myaka minji, obo buyemere bw’obunywesi bwalumira hoshi, na buzinda oku bakagiderha izino lya Nnâmahanga kwahirigirha. b

 Bantu baguma baguma banarhanye mpu izino lya Nnâmahanga lyakagiderhwa “Yahweh,” abandi banarhanye kundi kundi. Citabu ciguma c’okukunjwa c’omu Mer Morte cirimw’ecigabi c’ecitabu ca Bene-Levi omu Cigiriki cikolesize uluderho Iao. Abandi bandisi Bagiriki ba mîra nabo bakolesize enderho Iae, I·a·beʼ, na I·a·ou·eʼ, cikone ntaco ciyerekine n’obwalagale oko ntyo ko izino lya Nnâmahanga lyakagiderhwa omu cihabraniya ca mîra. c

Entanya z’obunywesi lugenda izino lya Yehova omu Bibliya

 Obunywesi: Empindulo z’Ebibliya zikolesize izino “Yehova” zayushwire er’izino.

 Okuli: Oluderho lw’Ecihabraniya lw’izino lya Nnâmahanga omu Tetragramatoni lubonekine hofi kali 7 000 omu Bibliya. d Mpindulo nyinji z’Ebibliya zakuzire er’izino n’obulonza, n’ahali halyo bakolesa amazino g’obukulu, kwa lwiganyo “Nnawirhu.”

 Obunywesi: Nnâmahanga Ogala Byoshi orhalagiriri okw’izino ly’okuli.

 Okuli: Nnâmahanga yene walongozagya abayandikaga Ebibliya kugerera iroho lyage bakolese izino lyage kali bihumbi, anahunyire abamuharamya nabo bakalikolesa. (Izaya 42:8; Yoweli 2:32; Malakiya 3:16; Abaroma 10:13) Kobinali, Nnâmahanga atumuzize abalêbi b’obunywesi barhumaga abantu bayibagira izino lyage.—Yeremiya 23:27.

 Obunywesi: Kushimbana n’enkomêdu z’Abayahudi, izino lya Nnâmahanga lishinganine likulwe omu Bibliya.

 Okuli: Kobinali, bandisi Bayahudi baguma baguma balahire okuderha izino lya Nnâmahanga, cikone barhalikulaga omu kopi zabo z’Ebibliya. Nnâmahanga arhalonzizi rhushimbe enkomêdu za bene bantu zakarhuma rhwaleke kushimba amarhegeko gage.—Mateyo 15:​1-3.

 Obunywesi: Izino lya Nnâmahanga lishinganine likulwe omu Bibliya bulya ntaye omanyire bwinja gurhi lyakagiderhwa omu Cihabraniya.

 Okuli: Ezo ntanya zilonzize okuyerekana oku Nnâmahanga alonzize abantu baderha endimi mberuluka bakaderha izino lyage omu njira nguma. Cikone, Ebibliya eyerekine oku abakozi ba Nnâmahanga ba mîra bakagiderha endimi mberuluka barhakagiderha amazino omu njira nguma.

 Rhurhole olwiganyo lwa Yozwe, wali mutwi w’emanja omu Israheli. Abakristu b’omu myaka igana mirhanzi bakagiderha olulimi lw’Ecihabraniya bakagiderha er’izino Yehoh·shuʼa, cikone abakagiderha Ecigiriki bakagiderha I·e·sous. Oko izino Yoshwa ly’Ecihabraniya lyahindulagwa omu Cigiriki kwayandisirwe omu Bibliya, kuyerekine oku Abakristu bakagikolesa enjira abantu banji bakagiderha amazino omu lulimi lwabo.—Ebijiro by’Entumwa 7:45; Abahabraniya 4:8.

 Ako kanuni kanakolesibwa okubiyerekire izino lya Nnâmahanga. Akantu k’obulagirire bwenene arhali kumanya bwinja oku lyakagiderhwa cikone kuli kuhira izino lya Nnâmahanga oku nafasi likwanine omu Bibliya.

a Tyndale akolesize oluderho “Iehouah” omu mpindulo yage y’ebitabu birhanu birhanzi by’Ebibliya. Erhi hagera kasanzi, olulimi lw’Ecingereza lwashanja, n’oku bakagiderha izino lya Nnâmahanga kwahindulwa buhyahya. Kwa lwiganyo, omu mwaka gwa 1612, Henry Ainsworth akolesa oluderho “Iehova” omu mpindulo yage y’ecitabu c’Ennanga. Erhi acibikola buhyahya eyo mpindulo omu mwaka gwa 1639, akolesa oluderho “Yehova.” N’abahinduzi b’Empindulo y’Ebibliya ehamagalwa American Standard Version, yacapagwa omu mwaka gwa 1901, bakolesize izino “Yehova” omu Mandiko goshi g’Ecihabraniya.

b Ecitabu New Catholic Encyclopedia, Citabu ca Kabirhi, Ibugu lya 14, bukurasa bwa 883-884, cidesire ntya: “Kasanzi kalebe enyuma ly’obuzinda bw’Olubungo, izino lya Yahweh lyarhondera okukengwa, na ntyo barhondera okukolesa oluderho ADONAI erhi ELOHIM.”

c Ly’obona eyindi myanzi minji, olole e Nyongeza A4, “Jina la Mungu Katika Maandiko ya Kiebrania,” omu BibliaTafsiri ya Ulimwengu Mupya.

d Olole ecitabu Theological Lexicon of the Old Testament, Ibugu lya 2, bukurasa bwa 523-524.