Jehovha, Nungungulu nya lisine a ganedwago omu nya Bhibhiliya, Khuye a nga vanga silo satshavbo. (Gutuledwa 4:11) Muprofeti Abrahama, Mosi gumogo ni Jesu va di gu khozeya Uye basi. (Genesi 24:27; Ekisodha 15:1, 2; Johane 20:17) Jehovha, khandri Nungungulu nya vathu nyo khaguri basi, ganiolu Nungungulu “nya litigo latshavbo.” — Ndzimo 47:2.

 Bhibhiliya yo ganeya gu khiyo Jehovha khilo basi lina la Nungungulu. (Ekisodha 3:15; Ndzimo 83:18) Lina leli, lo guta khavba nya lito nya Gihebheru li thulago “gu khala esi a si vbwetago,” sihevbhuli nya singi so khodwa gu khiso lina Jehovha lo thula “Uye a gu gira gu si kodzega.” Mitshamuselo yeyi yi ngu pwisisega kholu Jehovha khuye a nga Vanga silo satshavbo ni gu Tadzisa makungo yaye. (Isaya 55:10, 11) Bhibhiliya yi ngu hi hevbudza silo nya singi ngudzu khu Nungungulu, na siri basi lina laye Jehovha. Khu giyeyedzo, Bhibhiliya yi ngu hi hevbudza makhalelo yaye nya nga lihaladzo. — Ekisodha 34:5-7; Luka 6:35; 1 Johane 4:8.

 Lina Jehovha li di vbindrugedzedwa khu Gitonga, khu Gihebheru lina la Nungungulu la gulovwa khu 4 dziletra יהוה (YHWH), dzi tidwago kha nga Tetragama. Muhuno, kha li ngu kodzwa gu ranwa khu ndziya li nga ba li ranwa khidzo khu gihebheru gya gale. Ganiolu, lina Jehovha li na ni matimu nya mangi khu lidimi nya gingiza, li manegide khu tepo nyo pheye ga wuvbindrugedzeyi nya Bhibhiliya ya William Tyndale khu 1530. a

Khu ginani lina la Nungungulu li gu mba rwana khu gihebheru gya gale?

 Gihebheru gya gale kha gya nga ba gyi thumisa dzi vogais, ganiolu gi di gu thumisa basi dzi consoantes. Muleri nya lidimi nya gihebheru si di gu mu vbevbugeya gu ninga dzi vogais dzi vbwetegago. Ambari ulolo, hwane nya gu ba Milowo nya Gihebheru yi vbedzidwe gu lovwa, Vajhudha nyo khaguri va di pheya gu ganeya gu khavo si vivbide gu thumisa lina la Nungungulu. Tepo va nga ba va leri milowo khu lito nya gu khugege, va di gu vbindrugedza lina la Nungungulu khu “Pfhumu” mwendro “Nungungulu.” Khu gu gimbiya nya tepo, vathu nya vangi kha va nga ba va thumisa lina Jehovha nigu isoso si giride gu li si tidwi gambe. b

 Vathu nyo khaguri va di gu pimisa gu khavo lina la Nungungulu khu “Yahweh,” nigu vambe va di ri ni mawonelo nya gu hambane. Mabhuku nya gufumbwe ya Mar Morto ma nga ba ma ri ni malito nyo khaguri nya gigreki, ma di gu thumisa lina leli kha nga Iao. Valovi nyo khaguri nya gigreki va gale vo ganeya gu khavo maranelo nya yadi khaya ma gu khayo Iae, I·a·beʹ, ni I·a·ou·e,ʹ ganiolu gi mwalo gi hi tiyisegisago gu khigyo aya ma di ri maranelo ya kona khu Gihebheru gya gale. c

Malipha khu lina la Nugungulu omu nya Bhibhiliya

 Malipha: Lina la Nungungulu kha li yedwi gu thumiswa kholu kha hi dziti edzi li nga ba li ranwa khidzo khu gihebheru gya gale.

 Lisine: Sihevbudzo sesi, si dusidwe avba nya litshina li gu khilo Nungungulu o vireya gu khuye vathu vatshavbo va rana lina laye khu ndziya nya gu fane, gu nga khatadzisegi lidimi va ganeyago. Ambari ulolo, Bhibhiliya yo yeyedza gu khiyo sithumi sa gale sa Nungungulu si nga ba si ganeya malimi nya gu hambane-hambane, si di gu rana malina yawe khu dzindziya nya gu hambane-hambane.

 Khu giyeyedzo, wona lina Josuwa, mulamuli wa Vaisraeli wa gale. Makristo nya lizana myaga nya gu pheye ma nga ba ma ganeya gihebheru ma di gu mu rana kha nga Yehoh·shuʹa.ʽ Bhibhiliya ya gu thumisa wuvbindrugedzeyi nya gigreki nya lina nya gihebheru, Josuwa. Isoso so yeyedza gu khiso Makristo ma di gu rana malina khu maranelo ma nga ba ma olovegide ga lidimi lawe. — Mithumo 7:45; Vahebheru 4:8.

 Lina la Nungungulu li nga thumiswa khu ndziya nya gu fane. Ambari ulolo, gilo nya lisima khandri guti edzi lina la Nungungulu li nga ba li ranwa khidzo, ganiolu gu ninga lisima li gu nalo omu nya Bhibhiliya.