Ku bokona mu madisá

KIKWATEKESU PHAL’O MWIJI

Kuzwela ni Ana Yalungu ni Uholwa

Kuzwela ni Ana Yalungu ni Uholwa

 “Oveji yadyanga itwazwela ni mon’etu yamuhatu yalungu ni uholwa, mwene wakexile ni samanu dyamivu. Twadiwana kyavulu mukonda kitwafikile kwila mwene wejidile kyá ima yavulu yalungu ni uholwa.”—Alexander.

 Ihi iwabhingi okwijiya?

 Kima kyambote kuzwela ni ana yalungu ni uholwa. Kana kukingila katé mon’é kyandabhixila kukitala kyakikumbi. Khamit, mukwa Russya wambe kiki: “Tamanu twazwelele ni mon’etu wadiyala yalungu ni uholwa tundé kumivu yê yadyanga. Mukonda dya kukamba kubhanga kiki, ngadibhana ni maka avulu. Mon’ami wakexile ngó ni 13 kyamivu, maji wakexile kyá munwa.”

 Mukonda dyahi wabhingi kuthandanganya?

  •   Ojikoleka muxikola, ijidisu ya uholwa (jipropaganda), ni mutelembe wa izunzumbya, yoso yiyi itena kufunyisa o ibanzelu ya mon’é yalungu ni kunwa uholwa.

  •   Kala kyatange o Centros de Controle e Prenvenção de Doenças dos Estados Unidos, ku athu ene munwa uholwa mu ixi momo, 11% athu kala luwa mukitala kyakunwa uholwa.

 Mukonda dya kiki, o akunji asawidi atendelesa ojitata kulonga an’â tundé ku undenge yalungu ni ilwezu yakunwa uholwa. Kyebhi ki utena kubhanga kiki?

 Ihi iwatokala okubhanga?

 Sota kwijiya o ibhwidisu yandabhanga mon’é. O anandenge akala ni hanji yavulu yakwijiya o ima, maji otuminzangala abetakota mukukala ni hanji yiyi. Mukiki, kota se udisokeka kyambote phala utene kwatambwijila we kyambote. Mukifika:

  •   Se mon’é wamesena kwijiya okutowala kwa uholwa, nange utena kumutangela kwila ovinyu yangangama, oselephe yabeta kulula.

  •   Se mon’é umesena kulola uholwa, umutangela kwila o uholwa ki utokala kumukutu wa anandenge. Zwela yoso ibhita: O uholwa ubhangesa omukutu wamuthu kubotomoka maji se muthu unwa kyavulu, omutwe ukala kumunyunga, umateka kubhanga ni kuzwela ima sé kuxinganeka, ima imubhangesa kudyela kuhadya.—Jisabhu 23:29-35.

 Dilonge eye mwene. O Bibidya yamba kiki: “Muthu wadimuka, o ima yabhanga u i yendesa kyambote.” (Jisabhu 13:16) Sota kwijya yoso yalungu ni uholwa ni ijila yalungu ni kunwa uholwa mu ixi yé. Mukubhanga kiki, wandakala polondo phala kukwatekesa mon’é.

 Dyangela kuzwela omaka enyá ni mona. Mark, tata mukwa Grâ-Bretanha wambe kiki: “Okunwa uholwa kutena kubhonza phala o anandenge. Ngebhwidisa mona’mi wakexile ni dinake dyamivu se kima kyayibha okunwa uholwa. Ngazwelane kala ngamutonoka, kiki kyamubhangesa kuzwela sé hele.”

 Kima kyambote kuzwela ni mona yalungu ni uholwa mu ithangana yavulu, kiki kyandakwatekesa omona kulunda omaka. Kabasa okitala kyamona, mukuzwelane yalungu ni uholwa mutangele omadisá atena okudilonga, mukifika mukwendesa odikalu ni mumaka alungu ni uyala ni uhatu.

 Bhana phangu. O ana edi kala jiponja—abhanga kala kyamumona—akwa kutokwesa amono kwila ojitata afunyisa kyavulu an’ê. Kiki kilombolola kwila se wamunwa uholwa phala kudivwa kyambote mba phala kusosolola onjinda, mon’é mungu kyoso kyandabhita we mumaka amoneka kumwenyu mwene wandanwa we. Mu kyenyiki bhana phangu yambote. Watokala unwa ni kilunji.

An’é andadilonga mu ukexilu wé wakunwa uholwa