A ummi cazin ah kal

MAH HI AMAH TEIN A SI KHO HNGA MAW?

Palak I Awtleng Theih Khawhnak

Palak I Awtleng Theih Khawhnak

 Palak cu khua an hmu kho ko nain zan ahcun palak phun tam deuh nih awtleng theih khawhnak (echolocation) kha an hman. Awtleng thawng kha an ngaih i an pawngkam ah a ummi thil a hlat le a naih kha an hngalh khawh. Tahchunhnak ah, palak cheukhat nih cun insect pawl i an thla zah ning kha an ngaih i fikfa maw a si, ceep maw a si ti kha an hngalh khawh.

 Ruathmanh: Palak tam deuh cu an aw bawm ah an aw kha an therter i an kaa le an hnar in an aw kha an chuah. Thil pakhat a tawngh i a kir ṭhanmi awtleng thawng kha an hna nganpi in an ngaih. Mah awtleng thawng kha an ngaih i an pawngkam thil sining kha kap thum in hmuh khawhmi 3D phun i an mitthlam ah an cuanter khawh. An pawngkam ah a dang palak pawl an awnh i hna an cheh bu hmanh in thil pakhat i a umnak, a niam, a san le a hlat, a naih kha an tuak khawh.

 Palak i awtleng theih khawhnak cu a fian taktak a hau. Zeicahtiah millisecond pakhat (second pakhat i thongkhat ah pakhat) hrawng tuak a palh ahcun centimeter 17  (lehmah 6.7) hrawng tiang a hmuichonh a nganh khawh caah a si. Hlathlaitu cheukhat nih millisecond pakhat nakin fian deuh timi cu “a si kho lomi a lo” tiah an ti. Asinain an hlathlaimi ningin palak pawl nih awtleng thawng kha nanosecond 10 (second pakhat i 100,000,000 ah pakhat) tiang fiang tein an tuak khawh. Cucaah thil pakhat i a hlat, a naih kha millimeter pakhat hmanh palh loin an theih khawh.

 A mit a cawmi hna nih an pawngkam thil kha an mitthlam ah an cuanter khawh nakhnga le an khan nakin a niam deuhmi thingnge hna kha an hrial khawh nakhnga hlathlaitu pawl nih awtleng thawng a thei khomi electonic ṭhiangṭhunh kha an chuah. Palak ṭhiangṭhunh (Batcane) tiah auhmi ṭhiangṭhunh a chuahtu designer Brian Hoyle le Dean Waters nih hitin an ti: “Awtleng theih khawhnak a ngeimi palak kong kan hngalh caah mah ṭhiangṭhunh hi ser awkah kan lung a thawhmi a si.”

 Zeitindah na ruah? Palak i awtleng theih khawhnak cu amah tein a si kho hnga maw? Asiloah design suaitu pakhatkhat a um hnga maw?