ONOTESITU MBO MBIMBILIYA MBAHANGUNUNWA

Gênesis 1:1 — “Konthyimbi Huku watunga omaulu, nohi”

OKUHIKISA

“Konthyimbi Huku watunga omaulu, nohi.” — Gênesis 1:1, Tradução do Novo Mundo.

“Konthyimbi Huku watunga omaulu, nohi.” — Gênesis 1:1, Almeida, atualizada.

Okuhangununa Gênesis 1:1

Onondaka ombo mbotete mbo Mbimbiliya mbutulongesa ovipuka vivali, viakolela unene: Tete, “omaulu nohi” vina apa viahimbikila, ine okuti, ovipuka aviho tweete viatungwa. Vali, o Huku wevitunga. — Eholololo 4:11.

Ombimbiliya kayapopile onalupi Huku atunga ouye, nii kaipopi oñgeni Huku etyilinga. Mahi ipopia vala okuti Huku waundapesa “ononkhono mbae ononene . . . nepondolo liae liavilapo” opo alinge ovipuka aviho vikahi kouye. — Isaías 40:26.

Mo hebreu, ondaka yatiwa “watunga” ilekesa vala ovipuka vialingwa na Huku. a Mombimbiliya aiho Siovaa b Huku oe vala ituwa Omutingi. — Isaías 42:5; 45:18.

Ononthele ononkhwavo Gênesis 1:1

Ovelesikulu yotete ya Gênesis oyo ihimbika okupopia konthele yovipuka viatungwa, vikahi mo kapitulu 1 no 2 komukanda oo. Okupolelela mu Gênesis 1:1 atee mo kapitulu 2:4, Ombimbiliya ipopia oñgeni ovipuka vielilandula etyi Huku atunga Ohi novipuka vikahi-mo, okukutikinya-mo omulume nomukai. Tyina yamapopile ngotyo, pahe Ombimbiliya ailandulisako okupopia oñgeni omulume nomukai vatungwa. — Gênesis 2:7-25.

Omukanda wa Gênesis upopia oñgeni ovipuka viatungwa mukweenda kwononthiki “epandu”. Mahi “ononthiki” ombo hanonthiki ngombu onthwe tuvalula mbotyitenya notyinthiki. Otyo omuwo umwe omule, ovanthu vehei. Iya Ombimbiliya ipopia “onthiki” tyina ipopia omuwo wehelifuile nou onthwe tuvalula wonoola 24. Mongeleka, mu Gênesis 2:4, Ombimbiliya ipopia ovipuka aviho Huku atunga mononthiki epandu ngatyina viatungwa vala “monthiki” ike.

Omulusoko apenga konthele ya Gênesis 1:1

Olusoko lwapenga: Huku watunga ouye momanima amwe konyima.

Otyili: Ombimbiliya kaipopi onalupi ouye watungwa. Etyi tyahonekwa mu Gênesis 1:1 katyeliponyene netyi ovanongo vati ouye ukahiko-le omanima ovanyingi-nyingi avahavalulwa. c

Olusoko lwapenga: Gênesis 1:1 Huku Outatu ukola, mokonda movelesiku ei, ondaka yo Hebeleu yapopiwa apa okuti “Huku” ipopia ovanthu ovanyingi.

Otyili: Ondaka “Huku” yapopiwa mo velesikulu ei mo Hebeleu o ’Elo·himʹ, kaipopi vala otyipuka tyike. Mahi ondaka oyo kailekesa okuti Huku ovanthu ovanyingi, ipopia ounene ine okuti wakulama. Omukanda umwe wo Katolika nao wapopia okuti ondaka ’Elo·himʹ, ikahi mu Gênesis 1:1, namphila yahonekwa ngatyina ipopia ovipuka ovinyingi “mahi ihangununa vala otyike, omokonda vala ilekesa ounene, kaipopi ovipuka ovinyingi, ongetyi ondaka “onthwe” tyina ikahi nokupopia otyipuka tyakolela unene. — New Catholic Encyclopedia (Omukanda wokatilika), volume 6, pefo 272.

Tanga Gênesis okapitulu 1 noutoi watyo nonotesitu ononkhuavo mbuhangununa okapitulu oko.

a Konthele yondaka oyo omukanda umwe wati: “Ondaka yopopiwa momukanda oo itiwa bara’, tyihangununa ‘okulinga ovipuka’, kaipopi etyi tyipondola okutungwa nomunthu. Ngotyo, ondaka bara’ ilekesa etyi tyitungwa vala na Huku.” — HCSB Study Bible (Okulilongesa Ombimbiliya HCSB), pefo 7.

b Siova enyina lya Huku. — Salmo 83:18.

c Nkhele okupopia konthele yondaka yapitiywa okuti “konthyimbi”, omukanda umwe wati: “Ondaka oyo kaipopi umuwo oo ulifwepi.” — The Expositor’s Bible Commentary (Okuhangununa Ombimbiliya), watalwa nawa, Volume 1, pefo 51.