Skip to content

FAKAMATALAʻI ʻO E NGAAHI KONGA TOHI TAPÚ

Sione 1:1—“ʻI he Kamataʻanga Kuo ʻi Ai ʻa Folofola”

Sione 1:1—“ʻI he Kamataʻanga Kuo ʻi Ai ʻa Folofola”

 “ʻI he kamataʻangá naʻe ʻi ai ʻa Folofola, pea ko Folofolá naʻe ʻi ai fakataha mo e ʻOtuá, pea ko Folofolá naʻe hoko ko ha ʻotua.”—Sione 1:1, Liliu Tohi Tapu Māmani Foʻoú.

 “ʻI he kamataʻanga kuo ʻi ai ʻa Folofola, pea naʻe feangai mo e ʻOtua ʻa Folofola, pea naʻe ʻOtua ʻa Folofola.”—Sione 1:1, Paaki Foʻou.

ʻUhinga ʻo e Sione 1:1

 ʻOku fakahaaʻi ʻe he konga Tohi Tapu ko ení ʻa e fakaikiiki fekauʻaki mo e moʻui ʻa Sīsū Kalaisí ki muʻa ke ne hoko ko ha tangata ʻi he māmaní. (Sione 1:14-17) ʻI he veesi 14, naʻe ngāueʻaki ʻa e foʻi lea “Folofola” (pe “Lōkosi,” faka-Kalisi, ho loʹgos) ko ha hingoa fakalakanga. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he hingoa fakalakanga “Folofola” ʻa e ngafa ʻo Sīsū ko e tokotaha talafekau ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe hokohoko atu hono ʻai ʻe Sīsū ke ʻiloa ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú mo e hili ʻene foki ki hēvaní.—Sione 7:16; Fakahā 1:1.

 “ʻI he kamataʻangá” ʻoku ʻuhinga iá ki he taimi naʻe kamata ʻe he ʻOtuá ʻene ngaahi ngāue fakaefakatupú pea fakatupu ʻa Folofola. Hili iá, naʻe ngāue fakataha ʻa e ʻOtuá mo Folofola ʻi hono fakatupu ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē. (Sione 1:2, 3) ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko Sīsū “ko e ʻuluaki fakatupu ia ʻi he meʻa fakatupu kotoa pē” pea “naʻe fakafou ʻiate ia, ʻa hono fakatupu ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē.”—Kolose 1:15, 16.

 Ko e kupuʻi lea “ko Folofolá naʻe hoko ko ha ʻotua” ʻokú ne fakamatalaʻi ki muʻa ke haʻu ʻa Sīsū ki he māmaní naʻá ne hoko ko ha tokotaha mālohi pea maʻu mo e ngaahi ʻulungaanga hangē ko e ʻOtuá. ʻOku fakamatalaʻi ia ʻi he founga ko ení koeʻuhi ko ia ʻa e ʻuluaki ʻAlo naʻe fakatupu fakahangatonu ʻe he ʻOtuá pea naʻá ne ngāue fakataha mo e ʻOtuá ke fakatupu ʻa e meʻa kotoa pē .

Puipuituʻa ʻo e Sione 1:1

 Ko e tohi Fakatohitapu ʻa Sioné ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e moʻui ʻa Sīsū ʻi he māmaní mo ʻene ngāue fakafaifekaú. ʻI he ngaahi veesi kamata ʻo e ʻuluaki vahé ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e moʻui ʻa Sīsū ki muʻa ke ne hoko ko ha tangatá, ko hono vahaʻangatae laulōtaha mo e ʻOtuá, mo hono ngafa mahuʻinga ʻi he feangainga mo e faʻahinga ʻo e tangatá. (Sione 1:1-18) Ko e ngaahi fakaikiiki ko iá ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke tau mahinoʻi ʻa e meʻa naʻe leaʻaki mo fai ʻe Sīsū lolotonga ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní.—Sione 3:16; 6:38; 12:49, 50; 14:28; 17:5.

Maʻuhala Fekauʻaki mo e Sione 1:1

 Maʻuhala: Ko e kupuʻi lea fakaʻosi ʻi he Sione 1:1 ʻoku totonu ke liliu “ko Folofolá naʻe hoko ko ha ʻOtua.”

 Moʻoni: ʻOku liliu ʻe he kau liliu Tohi Tapu tokolahi ʻa e vēsí ʻi he fakalea ko iá, ka ko e niʻihi ʻoku nau sio ʻoku fiemaʻu ke liliu. ʻI he muʻaki leá, ko e ʻasi tuʻo ua ʻa e “ʻOtuá” (faka-Kalisi the·osʹ) ʻi he Sione 1:1 ʻoku kehekehe hona tuʻunga fakakalamá. ʻI heʻene ʻasi ʻuluakí, ʻoku muʻomuʻa ai ʻi he the·osʹ ʻa e muʻanauna pau ʻi he lea faka-Kalisí, ka ʻi heʻene ʻasi hono uá ʻoku ʻikai ha muʻanauna ia. ʻOku loto-tatau ʻa e kau mataotao tokolahi ko e ʻikai ha muʻanauna pau ʻi muʻa ʻi he the·osʹ hono uá ʻoku mahuʻinga. Ko e fakatātaá, ʻoku pehē ʻe he The Translator’s New Testament ʻi he fekauʻaki mo e ʻikai ha muʻanauna paú: “ʻI he tuʻunga ko ení ko e ʻasi hono ua ʻo e the·osʹ (ʻotuá) ʻokú ne ʻai ʻa e the·osʹ ke ʻuhinga ki he natula mo fakamatalaʻi ʻa e anga ʻo Folofolá, ʻa ia ko hono ʻuhinga ʻo e kupuʻi leá ‘Ko Folofolá naʻe fakaʻotua.’” a Ko e kau mataotao b mo e kau liliu Tohi Tapu kehé ʻoku nau loto-tatau mo e faikehekehe ko ení.

 Maʻuhala: ʻOku akoʻi ʻe he vēsí ko Folofola ʻoku tatau pē ia mo e ʻOtua Māfimafi-Aoniu.

 Moʻoni: Ko e kupuʻi lea “pea ko Folofolá naʻe ʻi ai fakataha mo e ʻOtuá” ʻoku fakahaaʻi ai ko ha toko ua. ʻOku ʻikai malava kia Folofola ke ne “ʻi ai fakataha mo e ʻOtuá” pea taimi tatau ke ne hoko ko e ʻOtua Māfimafi-Aoniú. ʻOku fakapapauʻi foki ʻe he puipuituʻá ko Folofolá ʻoku ʻikai ko e ʻOtua Māfimafi-Aoniú ia. ʻOku pehē ʻi he Sione 1:18 “Kuo ʻikai ha tangata kuó ne mātā ʻa e ʻOtuá ʻi ha taimi.” Ka neongo ia, naʻe mātā ʻe he kakaí ʻa Folofola ʻa ia ko Sīsū, ʻoku pehē ʻi he Sione 1:14 “naʻe hoko ʻa Folofola ʻo kakano ʻo ne nofo ʻi hotau lotolotongá, pea naʻa tau mamata ki hono lāngilangí.”

 Maʻuhala: Ko Folofola naʻá ne ʻi ai maʻu pē.

 Moʻoni: Ko e “kamataʻanga” ʻoku lave ki ai ʻa e vēsí ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ki he “kamataʻanga” ʻo e ʻOtuá, koeʻuhí ʻoku ʻikai ha kamataʻanga ʻo e ʻOtuá. Ko Sihova c ko e ʻOtuá ʻoku “mei he taʻengata ki he taʻengata.” (Saame 90:1, 2) Ka neongo ia, ko Folofola ʻa Sīsū Kalaisi, naʻe ʻi ai hono kamataʻanga. Ko ia ʻa e “kamataʻanga ʻo e fakatupu ʻe he ʻOtuá.”—Fakahā 3:14.

 Maʻuhala: Ko hono ui ʻa Folofola “ko ha ʻotua” ʻoku akoʻi ai ʻa e tui mo e lotu ki he ngaahi ʻotua tokolahi.

 Moʻoni: Ko e foʻi lea faka-Kalisi ki he “ʻOtua” pe “ʻotua” (the·osʹ) ʻoku fekauʻaki ia mo e lea faka-Hepelū ko e ʼel mo e ʼelo·himʹ, naʻe ngāueʻaki ʻi he Fuakava Motuʻá. Ko e ongo foʻi lea faka-Hepelū ko ení ʻokú ne ʻomai ʻa e ʻuhinga tefito ko e “Tokotaha Mālohi” pea ʻoku ngāueʻaki ia ki he ʻOtua māfimafi aoniu, ngaahi ʻotua kehé, naʻa mo e faʻahinga ʻo e tangatá. (Saame 82:6; Sione 10:34) Ko Folofola ʻa e tokotaha naʻe fakafou mai ai ʻe he ʻOtuá ʻa e fakatupu ʻo e ngaahi meʻa kehe kotoa pē, ko ia ʻe lava ke fakamatalaʻi ia ko e tokotaha mālohi. (Sione 1:3) Ko hono fakamatalaʻi ʻo Folofola “ko ha ʻotua” ʻoku fehoanaki ia mo e kikite ʻi he ʻAisea 9:6, ʻa ia naʻe tomuʻa tala ai ʻa e tokotaha kuo fili ʻe he ʻOtuá, ko e Mīsaiá pē Kalaisí, ʻe ui ia ko e “ʻOtua Māfimafi” (faka-Hepelū, ʼEl Gib·bohrʹ), kae ʻikai ko e “ʻOtua Māfimafi Aoniu” (ʼEl Shad·daiʹ, ʻo hangē ko ia ʻi he Sēnesi 17:1; 35:11; ʻEkisoto 6:3; ʻIsikeli 10:5).

 ʻOku ʻikai ke akoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e tui ki he ʻotua tokolahí. ʻOku pehē ʻe Sīsū Kalaisi: “Ko Sihova ko ho ʻOtuá kuo pau ke ke lotu ki aí, pea ko ia toko taha pē kuo pau ke ke fai ki ai ʻa e ngāue toputapú.” (Mātiu 4:10) ʻOku pehē ʻi he Tohi Tapú: “He neongo ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻotua lau pē, ʻi hēvani pe ʻi he māmaní, ʻo hangē tofu pē ko ia ʻoku ʻi ai ʻa e “ngaahi ʻotua” tokolahi mo e “ngaahi ʻeiki” tokolahi, ko hono moʻoní kiate kitautolú ʻoku taha pē ʻa e ʻOtuá, ko e Tamaí, ʻa ia ʻoku haʻu mei ai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē pea ʻoku tau moʻui maʻana; pea ʻoku taha pē ʻa e ʻEikí, ko Sīsū Kalaisi, ʻa ia ʻoku fou mai ai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē pea ʻoku tau fou ʻiate ia.”—1 Kolinitō 8:5, 6.

a The Translator’s New Testament, peesi 451.

b ‘Oku pehē ʻe he mataotao ko Jason David BeDuhn ʻi hono toʻo ʻa e muʻanauna paú ʻoku ʻai ai ke mātuʻaki kehe ʻa e hā tuʻo ua ʻa e “ʻOtuá” ʻo hangē pē ko e kehe ʻha ʻotua’ mei he ʻʻOtuá’ ʻi he faka-Pilitāniá.” Naʻá ne toe tānaki mai: “ʻI he Sione 1:1, ko Folofolá ʻoku ʻikai ko e ʻOtua tofu pē ia ʻe tahá, ka ko ha ʻotua pe meʻamoʻui fakaʻotua ia.”—Truth in Translation: Accuracy and Bias in English Translations of the New Testament, peesi 115, 122, mo e 123.

c Ko e Sihová ko e huafa fakafoʻituitui ia ʻa e ʻOtuá.—Saame 83:18.