Kʼelo li kʼusi yichʼoje

TEKSTOETIK TI CHAPBIL SMELOLALE

Juan 1:1 | «Li Kʼope te onoʼox oy ta slikebal»

Juan 1:1 | «Li Kʼope te onoʼox oy ta slikebal»

 «Li Kʼope te onoʼox oy ta slikebal, te onoʼox oy xchiʼuk Dios li Kʼope xchiʼuk oy sjuʼel kʼuchaʼal Dios li Kʼope» (Juan 1:1, Xchʼul Kʼop Dios sventa Achʼ Balumil).

 «Ta sliquebal banamile, te onoʼox oy o li Cʼope. Li Cʼope te xchiʼinoj sbaic xchiʼuc li Diose. Jaʼ onoʼox Dios stuc» (Juan 1:1, Xchʼul Cʼop Jtotic Dios ta skʼop Chenalhó).

Li kʼusi skʼan xal Juan 1:1

 Li teksto liʼe, chalbutik skʼoplal ti kʼu toʼox yelan xkuxlejal Jesus kʼalal skʼan toʼox xtal ta balumil kʼuchaʼal krixchanoe (Juan1:14-17). Li ta versikulo 14 tstunes kʼuchaʼal biil li jpʼel kʼop «li Kʼope» o (ho lógos li ta griegoe). Yileluke, li biil taje jaʼ chakʼ ta ilel li yabtel akʼbil Jesus kʼuchaʼal jelubtasej mantal yuʼun Diose, taje jaʼ li kʼusi la spas kʼalal ay xchol mantal ta balumile xchiʼuk kʼalal sut batel ta vinajele (Juan 7:16, Apokalipsis 1:1).

 Kʼalal «ta slikebal» xie, jaʼ skʼan xal kalal lik spas kʼusitik li Diose xchiʼuk kʼalal la smeltsan li Kʼope, vaʼun jmoj xa abtejik xchiʼuk Dios sventa spasik li kʼusitik yan oye (Juan1:2, 3). Li Vivliae xi chal ta sventa li Jesuse: «Jaʼ baʼyel laj yichʼ pasel ta skotol li kʼusitike, jaʼ ta stojolal ti laj yichʼ pasel skotol li kʼusitik yantik ta vinajele» (Kolosenses1:15,16).

 Li jpʼel kʼop, jaʼ «kʼuchaʼal Dios li Kʼope» xie. Jaʼ chalbe skʼoplal, li kʼu yelan toʼox xkuxlejal Jesus kʼalal skʼan toʼox xtal ta balumile, jaʼ xkaltik, chakʼ ta aʼiel ti xkoʼolaj kʼuchaʼal Diose. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun jaʼ yajkʼopojel Dios kʼuchaʼal li baʼyel Xnichʼon Diose. Toj tsots skʼoplal li yabtel akʼbil kʼuchaʼal li baʼyel Xnichʼon Diose ti jaʼ jmoj abtejik sventa spasik li kʼusitik yan oye.

Stsʼak loʼil ta Juan 1:1

 Akʼo mi li slivroal Juane jaʼ chalbe skʼoplal li xkuxlejal Jesuse xchiʼuk li cholmantal la spas kʼalal ay ta balumile, li baʼyel versikuloetik li ta kapitulo 1 jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼu yelan toʼox xkuxlejal Jesus kʼalal skʼan toʼox xtal ta balumile, ti kʼu yelan lek tajek xil sbaik xchiʼuk li Diose xchiʼuk li kʼusi laj spas sventa lekuk xil sbaik xchiʼuk Dios li krixchanoetike (Juan 1:1-18). Skotol li kʼusi chalbe skʼoplal taje, tskoltautik sventa xkaʼibetik smelolal li kʼusitik la spas xchiʼuk li kʼusitik laj yal Jesus kʼalal la xchol mantal liʼ ta balumile (Juan 3:16; 6:38; 12:49, 50; 14:28; 17:5).

Li kʼusi mu jechuk chalik ta sventa Juan 1:1

 Li kʼusi xchʼunoj yantike: Xi jechuk tsjelubtasik li Juan 1:1 «Li Kʼope jaʼ Dios».

 Li kʼusi melele: Li junantike jaʼ jech la sjelubtasik, pe oy junantike chalik ti jelel la kʼu yelan skʼan xichʼ jelubtasel. Li teksto ta griego ta orijinal li Juan 1:1 li jpʼel kʼop «Dios» (li ta griegoe, theós) chib velta te chvinaj, pe jelel li sgramatikaile. Li ta baʼyel velta chvinaj li jpʼel kʼop «Dios» yichʼoj jun li, pe li ta xchibal veltae muʼyuk xa yichʼoj, taje labal sba chaʼiik li buchʼu xchanojbeik lek skʼoplale. Li Apuntes de cristología (li buchʼu chchanbe skʼoplal Kristoe) xi chale: «Kʼalal muʼyuk chichʼ tunesel jun li yoʼ bu ‹Dios› xie, chakʼ ta aʼiel ti maʼuk jun krixchanoe, yuʼun naka noʼox oy kʼusi chichʼ koʼoltasel. Li kʼope xuʼ xichʼ alel ti likem tal ta vinajele». a Li kʼuxi chal yantike b jaʼ jech chal li ta yantik Vivliaetike.

 Li kʼusi xchʼunoj yantike: Li Kʼope xchiʼuk li Dios ti skotol xuʼ yuʼune chalik ti koʼolik lae.

 Li kʼusi melele: Kʼalal chal, «te onoʼox oy xchiʼuk Dios li Kʼope» xie, jamal chakʼ ta aʼiel ti oy chaʼvoʼike, yuʼun mu xuʼ te xchiʼuk Dios li Kʼope xchiʼuk ti jaʼ Dios ti skotol xuʼ yuʼun xtoke. Li stsʼak loʼil xtoke jamal chakʼ ta aʼiel ti maʼuk koʼolike, yuʼun li Juan 1:18 chal: Ti «muʼyuk buchʼu yiloj-o li Diose». Pe li Kʼope, jaʼ xkaltik li Jesuse, ilat yuʼun epal krixchanoetik, yuʼun li ta Juan 1:14 xi chalbutike: «Laj yichʼ sbekʼtal li Kʼope xchiʼuk la xchiʼinunkutik ta naklej, laj kilbekutik li yutsilale laj yichʼ sbekʼtal li Kʼope xchiʼuk la xchiʼinunkutik ta naklej, laj kilbekutik li yutsilale».

 Li kʼusi xchʼunoj yantike: Li Kʼope tey xa onoʼox oy.

 Li kʼusi melele: Li «ta slikebal» kʼalal xi li teksto liʼe, maʼuk chalbe skʼoplal slikebal li Diose, yuʼun li Diose muʼyuk slikebal. Yuʼun xi chal Vivlia ta sventa li Jeovae: c «Muʼyuk alikeb xchiʼuk muʼyuk apajeb» (Salmo 90:1, 2). Yuʼun li Kʼope, jaʼ xkaltik, li Jesukristoe oy slikeb, «jaʼ li buchʼu baʼyel pasat yuʼun Diose» (Apokalipsis 3:14).

 Li kʼusi xchʼunoj yantike: Kʼalal «dios» xkutik li Kʼope xkoʼolaj kʼuchaʼal lek chkiltik li yichʼel ta mukʼ yan diosetike.

 Li kʼusi melele: Li jpʼel kʼop theós ta griegoe, chichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «Dios» o «dios» jaʼ xkoʼolaj kʼuchaʼal li jpʼel kʼop ta ebreo elohím, ti chichʼ tunesel ta Pokoʼ Testamentoe. Yileluke, li jpʼel kʼop ta ebreo taje, jaʼ skʼan xal oy «sjuʼel» o «tsots yip», chichʼ tunesel kʼalal chichʼ albel skʼoplal li Dios skotol xuʼ yuʼune, li yan diosetike o li krixchanoetike (Salmo 82:6; Juan 10:34). Jamal xvinaj ti jaʼ jun kuxlejal ti oy sjuʼel li Kʼope, yuʼun jaʼ tunesat yuʼun Dios sventa spas li kʼusitik oye (Juan 1:3). Ti dios chichʼ albel li Kʼope, xkoʼolaj li ta albil kʼop ta Isaias 9:6, ti bu chal ti jaʼ tʼujbil yuʼun Diose, jaʼ xkaltik, li Mesias o Kristoe chichʼ biiltasel «Dios ti xuʼ yuʼune», (li ta ebreoe, ʼEl Gibbóhr), pe maʼuk chal «Dios ti skotol xuʼ yuʼune» (ʼEl Shaddái, jech kʼuchaʼal chal ta Jenesis 17:1; 35:11; Eksodo 6:3; Esekiel 10:5).

 Li Vivliae chal ti mu xuʼ xkichʼtik ta mukʼ yan diosetike. Yuʼun li Jesuse xi chale: «Jaʼ noʼox skʼan xavichʼ ta mukʼ li Jeova Dios avuʼune xchiʼuk jaʼ noʼox stuk skʼan xapasbe xchʼul abtel» (Mateo 4:10). Xi to chal xtok li Vivliae: «Akʼo mi oy buchʼutik ti diosetik chichʼik albel ta alele, mi ta vinajel o mi ta sba balumil, jech kʼuchaʼal ep diosetik xchiʼuk ajvaliletik ta alele, ta melel, jun noʼox Dios oy kuʼuntik, jaʼ li Totile, jaʼ li buchʼu yakʼoj skotol li kʼusitik oye xchiʼuk ti jaʼ yuʼunutike; jun noʼox Kajvaltik oy xtok, jaʼ li Jesukristoe, jaʼ ta sventa ti meltsaj skotol li kʼusitik oye xchiʼuk jaʼ ta sventa ti oyutike» (1 Korintios 8: 5, 6).

a Apuntes de cristología, yuʼun Juan Manuel Martín-Moreno, pajina 111.

b Li Juan Mateos xchiʼuk Juan Barreto ti xchanojbeik lek skʼoplal Vivliae xi chchapbeik smelolal li Juan 1:1: «Li ta baʼyel velta bu chvinaj li jpʼel kʼop «Dios» yichʼoj jun li «li Diose»; li ta xchibal veltae, muʼyuk (jun Dios, jun kuxlejal ta vinajel)». (Juan. Texto y Comentario, pajina 21).

c Jaʼ Jeova sbi li Diose (Salmo 83: 18).