Yai panembwa’mba bijipo

JUNE 11, 2014
TURKEY

Kochi wa European Court of Human Rights Wabingishisha Bana Bakana Kutwela Bushilikale mu Kyalo kya Turkey

Kochi wa European Court of Human Rights Wabingishisha Bana Bakana Kutwela Bushilikale mu Kyalo kya Turkey

Pa 3 June mu 2014, kochi wa European Court of Human Rights wachibile kuba’mba kyalo kya Turkey kyalajile muzhilo ye balengele pa kushonkena kwa European Convention * byo bakashile Bakamonyi ba kwa Yehoba bana mu Turkey na mambo a kukana kutwela bushilikale. Ba Çağlar Buldu, ba Bariş Görmez, ba Ersin Ölgün, ne ba Nevzat Umdu, bakainetu nsalansala kutwela bushilikale na mambo kulondela byo baitabilamo. Kochi wa ECHR waambile’mba: “Kyo baubile ku baishile na kuloba ano mambo . . . ke kwibanyanchijila kwafwainwa kubula kubiwa mu kyalo kilondela muzhilo uji mu kibaba 9 ye balengele byo basambakene pamo. (Article 9 of the Convention).

Bakamonyi bana balobejile kafulumende wa kyalo kya Turkey pa 17 March mu 2008, ne kwamba kuba’mba kyalo kya Turkey kechi kyanemekele luusa lwabo lwa kukasuluka mu bya bupopweshi ne, mambo kyatwajijile kwibamanyika ne kwibakasa na mambo a kukana kutwela bushilikale. (ba Buldu ne Bakwabo Balobejile Kyalo kya Turkey) Bayile na kutotolola bimye 30 kabiji baikele mu kaleya myaka kukila pa itanu na umo ne mu kaleya mo bamanyikila bashilikale.

Kochi wa ECHR wachibile’mba: “Bakamonyi ba kwa Yehoba batwajile mambo abo ku kochi kechi batamishe ne, mambo jiwi jabo ja muchima jo jalengejile kuba’mba bakane kutwela bushilikale kwesakana na byo baitabilamo. Kochi waambile kwa kubula kuzhinauka kuba’mba kupamo mambo aba balobele a kubula kuleka kulala mizhilo. . . ne kutwajijilatu na kwibatotolwesha na mambo a bumbanzhi, . . . ke kunyanchijila luusa lobaji nalo lwa kuba byo baitabilamo kwesakana na byaamba muzhilo wa mu kibaba nambala 9, (Article 9 of the Convention.)”

Ba Çağlar Buldu

Kino kyo kimye kya busatu kochi wa ECHR kyo azhachisha kyalo kya Turkey na mambo a kukasa bakana kutwela bushilikale. Mu 2012 uno kochi wibazhachishe pa kukasa ba Feti Demirtaşin. Kabiji mu 2011 nabo bebapelemo mambo pa kukasa ba Yunus Erçep. Kabiji mu 2012, kochi wa UN Human Rights Committee wabingishe Bakamonyi babiji ba mu kyalo kya Turkey, abo ba Cenk Atasoy ne ba Arda Sarkut, bakaine kutwela bushilikale na mambo a jiwi jabo ja mu muchima.

Mu Europe, pa 7 July mu 2011, kavoto ka mu kochi mukatampe ko batela’mba Grand Chamber kachibile bingi bulongo mambo ba Bayatyan o balobejile kyalo kya Armenia. Kino kyo kyajinga kimye kochi wa ECHR po amwene kuba’mba byaamba muzhilo wa mu kibaba 9 wa European Convention bizhikijila bakana kutwela bushilikale. Uno muzhilo bafwainwa kumulondela ku byalo byonse biji mu kipamo kya Council of Europe. Byo bachibile mambo a ba Bayatyan, ne mambo akwabo asatu mu kochi wa ECHR mo bazhachishe kyalo kya Turkey, ne akwabotu apasha ano mambo o bachibile mu kochi wa ECHR alengela kyalo kya Turkey ne byalotu bikwabo kwikala na mutembo wa kupitulukamo jikwabo mu byo boba na bakana kutwela bushilikale ne kwalula mizhilo yabo pa kuba’mba iswañane na ya byalo bikwabo biji mu kino kipamo.

Ba James E. Andrik, Bakamonyi ba kwa Yehoba baimenejilengako bano bana mu ano mambo, baambile’mba: “Nangwa kya kuba, kafwako Kamonyi mu Turkey pa kino kimye ye bakasa mu kaleya na mambo a kukana kutwela bushilikale ne, bino kafulumende watwajijila kumanyika Bakamonyi babalume banyike bakana kutwela bushilikale. Twaketekela amba mo bachibijile mambo a Buldu ne bakwabo o balobejile kyalo kya Turkey kukalengela kafulumende wa mu Turkey kunemeka luusa lwa bantu lwa kulondela jiwi jabo ja mu muchima.”

^ jifu. 2 Kibaba nambala 3 kyakanya kupuma muntu nangwa kumuyanjisha, kabiji Kibaba nambala 6 kyaamba’mba muntu yense uji na luusa lwa kumuchibila bulongo mambo mo aolokela. Kibaba 9 kyamba’mba bantu baji na luusa lwa kukasuluka kwisajila bya kuba kwesakana na jiwi jabo ja muchima ne kusala bupopweshi.