Yai panembwa’mba bijipo

MARCH 23, 2015
AZERBAIJAN

Kumanyika Bantu na Mambo a Bupopweshi mu Kyalo kya Azerbaijan Kubena Kubayilako

Kumanyika Bantu na Mambo a Bupopweshi mu Kyalo kya Azerbaijan Kubena Kubayilako

Kumanyika bantu na mambo abya bupopweshi mu kyalo kya Azerbaijan kubena kubayilakotu. Batala pa mizhilo babena kulipilisha mali avula Bakamonyi ba kwa Yehoba ne kwibakasa mu tuleya. Bakulumpe ba mu kafulumende babena kumanyika Bakamonyi na mambo a kupwila pamo ne kubulako bantu byo baitabilamo.

Kupamo Mambo a Bumbanzhi Boba bya Bupopweshi

Pa 5 December mu 2014, Bakamonyi ba kwa Yehoba babiji ba Irina Zakharchenko, balemana baji na myaka 55, banabakazhi bafwilwa ne ba Valida Jabrayilova baji na myaka 38 bo balama bainabo. Pa jino juba bano banabakazhi babiji besambilenga na bobekala nabo kinkalankulo mu Baku. Bano banabakazhi bapainenga buloshuwa wa kuba’mba Funjishainga Baana Benu kwa kubula kulipilisha mali muji mashimikila a mu Baibolo akwasha bansemi kufunjisha baana babo byubilo byawama. *

Kapokola utala pa mambo a bumbanzhi wibapelemo mambo a kusampanya mabuku alumbulula Baibolo kwa kubula “kutambula luusa lwa kuba byobyo.” Ano mambo o bapelemo bano banabakazhi a jibumba ja bantu jalenga mambo bo batongwela kupana mali avula bingi kutendekela pa 7,000 kufika pa 9,000 manats (madola a kina America 6,690 kufika ku 8,600) * nangwa kukaswa myaka ibiji kufika ku itanu.

Bano banabakazhi bebetanga javula bingi na kwibepuzha ku kapokola ne ku ba mu kipamo kya Ministry of National Security (MNS). Bano banabakazhi byo bebechile kuba’mba bebatebawishe ku ba mu kipamo kya MNS pa 17 February mu 2015, bayileko, byo bafikile kokwa babazhimukiletu bebatwala mu mukochi wa Sabail District Court uji ku Baku.

Byo bebapelemo mambo a bumbanzhi, kapokola waambile’mba bano banabakazhi bafwainwa kwibakasa mambo walangulukilenga’mba bano banabakazhi bakonsha kubwezhapo jikwabo ne “kukana kwiya inge bebeta amba bebatebawizhe.” Shabyambo wa bano banabakazhi wakaine byo baambile, mambo kukasa bano banabakazhi kechi kwayilamo ne, mambo kimye kyo bebetanga ku babinemanga ba mu kafulumende bayanga. Nangwa kya kuba bano banabakazhi kechi balengelepo mambo kala ne, bino mutonyi wibapelemo mambo a kuba’mba “mwingilo wabo ubena kubika bantu mu kizumba” ne kwibakasa bañondo basatu mu kaleya ka bakapokola bengila mu bufyamfya byonka byakebelenga kapokola waingijilenga pa ano mambo.

Shabyambo wa bano banabakazhi wabwezhezhe ano mambo ku kochi pa 26 February mu 2015, kabiji bakapokola batwajile bano banabakazhi ku kochi wa Appeal Court uji ku Baku saka bebakasa mu motoka uji na mawindo afita. Byo bebatotolwesheshenga bashabyambo ba mu kafulumende nangwa ba mu kipamo kya MNS kechi baambilepo bishinka byalengejile kwibakasa pa kupembela kwibatotolwesha ne. Kabiji kochi wakaine kwamba mambo jikwabo ne kubwezha ba Zakharchenko ne ba Jabrayilova mu kaleya.

Pa 6 March mu 2015, mabumba abiji a mu kipamo kya MNS atambwile luusa ku kochi lwa kupikita mu nzubo ya ba Zakharchenko ne ya ba Jabrayilova. Baangachile mabuku onse a bya bupopweshi, mabuku mo banemba byambo byabo bene, kompyuta ne mafoni. Pa 10 March mu 2015, kipamo kya MNS, ne kya State Committee for Work with Religious Associations ne bakapokola, kochi wibaswishishe kupikita mu Nzubo ya Bufumu (mu nzubo mo bapwijila) ne mu nzubo ya mukulumpe mu kipwilo. Kabiji kipamo kya MNS kyatotolwesheshe Bakamonyi bavula ba mu Baku pa ano mambo.

Ba Zakharchenko ne ba Jabrayilova Bakamonyi ba kwa Yehoba banemba nkalata ya kulomba kwibakwasha ku ba mu kipamo kya UN Special Rapporteur batala pa luusa lwa kukasuluka kuba bintu byo baitabilamo ne ku kipamo kitala pa bobakasa kwa kubula mambo kya Working Group on Arbitrary Detention. Shabyambo ubena kukeba kulomba kochi kuba’mba bebakashile ku nzubo, kechi mu kaleya ne, byo babena kupembelela kwibatotolwesha.

Kwibalipilisha Mali Avula ne Kwibakasa mu Kaleya na Mambo a Kupwila Pamo

Bakulumpe ba mu kafulumende ba ku Ganja bakwachile Bakamonyi ba kwa Yehoba kimye kyo bapwijilenga ne kwibalipilisha mali avula bingi, kabiji bamo bebakashile mu kaleya. Mali o bebambijile kupana kutendekela pa 1,500 manats (madola a kina America 1,433) kufika ku 2,000 manats (madola a kina America 1,911).

Kochi wa mu Ganja wakashile Bakamonyi basatu mu October mu 2014 ne mwanamulume umo wayiletu na kupwila nabo na mambo a kubula kupana mali o bebambijile kupana na mambo a kupwila pamo. Bebakashile moba asatu kufika ku moba 20 nangwa kya kuba bapaineko amo.

Mwanamulume wayile na kupwila na Bakamonyi waambile’mba: “Kechi nakonsha kupana 1,500 manats ne (madola a kina America 1,433), ano mali avula bingi. . . . Kimyetu kitanshi kechi nakebelenga kupana ano mali ne, mambo namwene kuba’mba kechi nalengapo mambo aji onse ne.” Bakamonyi babiji nabo bayile ku bakulumpe ba mu kafulumende na kwibabula kuba’mba babena kwibayanjisha nobe bambanzhi kya lunkanankana.

Kamonyi wamukazhi wa busatu ye bakashile waambile’mba: “Kafwakotu nangwa umo walangulukilepo pa kisemi kyetu amba twayanda bingi ne, ndama bamama balemana babula kwiubila bintu bene kabiji natendekele ne kupana ano mali amiwa mwine.”

Bakwabo bana bebafumya mukaleya, nangwa byonkabyo babena kukeba’mba bapane mali. Inge bakankalwa kupana mali atongwele kochi, bakebakasa jikwabo mu kaleya.

Nanchi Kyalo kya Azerbaijan Kikaleka Kuyanjisha Bantu Nyi?

Bakulumpe ba mu kafulumende wa mu Azerbaijan baingijisha mashinda avula pa kukeba kulekesha mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Bakamonyi ba kwa Yehoba 19 balobela kyalo kya Azerbaijan kabiji ano mambo akiji ku kochi wa European Court of Human Rights kuba’mba batalepo pa byo babena kwibayanjisha. Bino pa kino kimye, Bakamonyi babena kutengela kuba’mba bakulumpe ba mu kyalo kya Azerbaijan basa kuleka kumanyika ba Zakharchenko ne ba Jabrayilova bo bakasa kya lunkanankana. Inge kya kuba baingijilapo pa luno lukatazho ne makatazhotu akwabo a bya bupopweshi, kyalo kya Azerbaijan kikatendeka kunemeka bangikazhi babo, kunemeka mizhilo ne kunemeka luusa lwa bantu.

^ jifu. 4 Kipamo kya The State Committee for Work with Religious Associations of the Azerbaijan Republic kyaswishishe kuletanga mu kyalo uno buloshuwa wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba pa 11 August mu 2011.

^ jifu. 5 Bantu ba mu kyalo kya Azerbaijan bafola 440 manats (mali a kina America 420), kwesakana na byo bataine mu August mu 2014.