Tshɔka lɛnɛ ele awui

“Tɔkɛnyɔ toleki waale”—Onde wɛ pombaka nkɛnya

“Tɔkɛnyɔ toleki waale”—Onde wɛ pombaka nkɛnya

Kanyi ya Bible

“Tɔkɛnyɔ toleki waale”—Onde wɛ pombaka nkɛnya

ƐLƆ KƐNƐ, HATOYOLANGAA MENDAKA TSHO TƆKƐNYƆ LA WASHO, KOKO TOLANGAKA NKOMA ANTO WAFUMBƆ OMA L’AHOLE WA LA DIKO OYA LA NKƐTƐ, ANTO WADƐ L’AKONA W’ETALE, KANA ANTO WASALA PLƆJƐ L’ASHI L’ATEI WA NSE YELƐWƆ REQUINS.”—JURNALƐ YA WILLOW GLEN RESIDENT.

ƐTƐKƐTA ɛsɔ mɛnyaka mbekelo kataleke monga l’anto lo kɛnɛ kendana l’awui wa tɔkɛnyɔ. Woho wataleke tɔkɛnyɔ tɔmɔtshi nangema, ɛnyɛlɔ oko kɛnyɔ ya chute libre, kɛnyɔ ya nkɛnya lo loonge l’ekama, kɛnyɔ ya mbidɛ lo dihole di’otale ko tofumbɔ oma lɛkɔ, tɔkɛnyɔ tɔsɔ tshɛ mɛnyaka woho wooleka anto mbidja nsɛnɔ yawɔ lo waale ɛlɔ kɛnɛ. Kɛnyɔ mɔtshi yakɛnyama lo loonge l’ekama, kɛnyɔ * ya VTT, kɛnyɔ ya skate-board ndo weho ekina wa tɔkɛnya konyaka akɛnyi dia nsala kɛnɛ kewɔ watasalaka, ɛnyɛlɔ mbidɛ l’akona woleki etale kana mfumbɔ oma l’ahole woleki mbisha yimba tshimba. Oko wadita jurnalɛ Time, woho wambokita “tɔkɛnyɔ toleki waale” dikuma, mbuta ate tɔkɛnyɔ tadja akɛnyi atɔ lo waale woleki tshɛ, mɛnyaka nsaki kele la miliyɔ y’anto dia “kɛnyakɛnya la nyɔi, ndo lo tɔkɛnyɔ takɔ, waale, wɔma ndo diewo sɔhanaka ndo konyaka weho w’akɛnyi efula dia nsala kɛnɛ koleki akoka awɔ.”

Koko, woho wamboleka anto monga tolangalanga konyaka lo waa aksida efula. Anto efula pomɔka lo ndjakimɔ lo tɔkɛnyɔ toleki waale. L’États-Unis, l’ɔnɔnyi 1997, ahole wa lo lopitadi watɔlawɔ ɛkɔnyi wa wanyandja wakɛnyi dia lofulo l’anto lahomɔ lo kɛnyɔ ya skate-board lakadɛ lo pursa 33, wanɛ wahomɔ lo kɛnyɔ ya snowboard lakadɛ lo pursa 31 ndo lɔnɛ lahomɔ lo mbidɛ l’akona w’etale lakadɛ lo pursa 20. Lo kɛnɛ kendana la tɔkɛnyɔ tokina, awui wayotombaka l’ɔkɔngɔ mongaka nto kɔlɔ k’efula, oko wadiɛnya waa aksida efula wa nyɔi wasalema. Akɛnyi wa tɔkɛnyɔ tɔsɔ mbeyaka waale ɛsɔ tshɛ. Womoto ɔmɔtshi lakɛnya kɛnyɔ yasalema lo loonge l’ekama yelɛwɔ ski hors-piste mbutaka ate: “Dimi minyaka yimba lo kanyi y’ɔnɛ kɛnyɔ shɔ koka ndjakami.” Onto ɔmɔtshi lele manamana lo kɛnyɔ yelɛwɔ surf yalɔmba di’onto memala lo yɛtshi mɔtshi ya dibaya mbutaka lo tshena pe ate “naka onto hahomwe, kete nde hayadjisha lo waale w’efula.”

Lo ndjela awui asɔ, naa kanyi y’Okristo lo dikambo dia tɔkɛnyɔ tɔsɔ? Ngande watokimanyiya Bible dia mbeya kana sho koka kana hatokoke nkɛnya tɔkɛnyɔ toleki waale? Nsɛdingola woho wakɔsaka Nzambi lɔsɛnɔ ayotokimanyiya dia nkadimola lo ambola sɔ.

Kanyi yaki Nzambi lo dikambo dia lɔsɛnɔ

Bible tetshaka dia Jehowa ekɔ “kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ.” (Osambo 36:9) Nzambi kotonga tsho anto, koko nde akatosha tshɛ kele la so ohomba dia ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. (Osambo 139:14; Etsha 14:16, 17; 17:24-28) Laasɔ, ekɔ dui di’ɔlɔlɔ dia Nzambi tɔlɔmba dia nkokɛ woshasha wakandatosha la lokaho tshɛ ɔsɔ. Dui sɔ mɛnamaka oma lo ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ wakandasha wodja w’Isariyɛlɛ..

Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakalɔmbaka dia tɛdikɔ takahombaka mbɔsama dia nkokɛ lɔsɛnɔ l’onto okina. Naka onto ambovɔ l’ɔtɛ wakanyisha onto okina yimba oma lo kɛnɛ kakoka mbela waale, kete ɔnɛ lakahombi nshimba diaha mpokoso kɛsɔ ntomba mbaki l’onongo wa nyɔi k’onto ɔsɔ. Ɛnyɛlɔ, onto lele la luudu lele abamubamu la diko akahombaka dinga lokombo dia nshimba onto dia nkɔ. Naka nde hasadi ngasɔ, k’onto ambɔkɔ ko ambovɔ, kete nde mbele l’onongo wa nyɔi k’onto ɔsɔ. (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 22:8) Naka ngɔmbɛ kahatahumuyaka onto kambodiaka onto lo mboka nseke, kete kangatɔ hatonga l’onongo. Lo wedi okina, naka ngɔmbɛ kakanyanyemaka ɔnɛ kekɔ waale, ndo wakahɛmɔla kangatɔ koko nde kɔmbɔsa ndooko yɛdikɔ dia kidiha, kete nde ekɔ l’onongo ndo pombaka ndjakema. (Etombelo 21:28, 29) Lam’ele lɔsɛnɔ lekɔ la nɛmɔ lo washo wa Jehowa, Ɔlɛmbɛ wa Nzambi wakalɔmbaka dia lɔsɛnɔ kokamɛ.

Ekambi wa kɔlamelo waki Nzambi shihodiaka di’atɔndɔ asɔ wakendanaka ndo la waale wayadja onto lo ndamɛ. Lo ndjela Bible, Davidɛ akɛnya nsaki kaki lande ka ‘nnɔ ashi w’oma lo difuku di’ashi w’oma la Bɛtɛlɛhɛma.’ Osomba ɔsɔ waki l’etena kɛsɔ l’anya w’ase Filistiya. Lam’akawoke nsaki kaki la Davidɛ, asato l’atei w’asɔlayi ande wakɔtɔ la wolo lo mpango k’ase Filistiya, ko wakataholɛ Davidɛ ashi oma lo difuku di’ashi dia la Bɛtɛlɛhɛma ko wakela Davidɛ. Kakɔna kakasale Davidɛ? Nde konangaka nnɔ ashi asɔ, koko nde akawatshola la nkɛtɛ lo mbuta ate: “Nzambi le, dimi bu la kanyi ya nsala dui dia nganɛ! Onde dimi pombaka nnɔ dikila di’apami anɛ wakatshwe todja nsɛnɔ yawɔ lo waale? Nɛ dia vɔ wakadji nsɛnɔ yawɔ lo waale dia toya la wɔ.” (1 Ɛkɔndɔ 11:17-19). Le Davidɛ, nde mambaka woho wadja anto nsɛnɔ lo waale paka dia ndjangɛnyangɛnya.

Yeso akasale woho akɔ waamɛ ondo l’ɛnɛlɔ, etena kakawodje Diabolo tɔfwɛfwɛ dia nde mfumbɔ oma la diko di’ehele ka tɛmpɛlɔ dia menda kana andjelo wayowokokɛ diaha nde mpomɔ mpota. Nde akokadimola ate: “Todjake Jehowa Nzambi kayɛ l’ohemba.” (Mateo 4:5-7) Ɔnkɔnɛ, Davidɛ la Yeso waketawɔ dia Nzambi tonaka dia ndjadja lo waale tshanana lakoka mbidja lɔsɛnɔ l’anto lo waale.

La bɛnyɛlɔ sɔ lo yimba, sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Elelo akɔna wahatakoke ntamba lam’asa tɔkɛnyɔ takoka onto nkɛnya la kɛnyɔ ya waale? Kaanga mbakoka mɛnama yoho mɔtshi ya kɛnyɔ dia yɔ bu waale, ekɔ ohomba ndjambola ɔnɛ waale akɔna wakoka monga naka dimi ndjikɛnya lo yoho ya tshambandeko?’’

Onde ekɔ mɛtɛ ohomba mbidja lɔsɛnɔ lo waale?

Oyadi olimu akɔna wakalangaso nsala, naka sho ndjasɛdingola la losembwe tshɛ, kete dui sɔ diayotokimanyiya dia monga la kanyi ya dimɛna. Sho koka ɛnyɛlɔ ndjaoka ambola anɛ: ‘Onde aksida salemaka mbala la mbala lo yoho ya kɛnyɔ nyɛ? Onde lekɔ la yoonge ya dimɛna ndo la dihomɔ dia ndɔta diayoshimba dia dimi mpomɔ mpota? Waale akɔna wakokami mpomana la wɔ naka dimi nkɔ kana naka lambofumbɔ lo yoho ya kɔlɔ kana naka dihomɔ diahombami ndɔta diaya bu amɛna? Onde kɛnyɔ yakɔ koka pomuyami yema, ko kana yɔ koka pomuyami wolo ndo kaanga ndjakami?’

Mbidja lɔsɛnɔ lo waale tshanana paka dia ndjangɛnyangɛnya mbeyaka ndanya diɔtɔnganelo dia dimɛna diele lam’asa Okristo la Jehowa ndo dui sɔ mbeyaka mboshimba dia nde nkondja ɛkɛndɛ l’etshumanelo. (1 Timɔte 3:2, 8-10; 4:12; Tito 2:6-8) Kaanga l’awui wa tɔkɛnyɔ, Akristo pombaka mbidja yimba lo woho wɔsa Otungi lɔsɛnɔ oko ekila.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

^ od. 4 Kɛnyɔ nyɛ, yendana la mfumbɔ oma l’olongo, kana oma lo dihole dimɔtshi di’otale, kana oma lo kilalo kɛmɔtshi yekɔ waale efula woho ɔnɛ wele National Park Service aux États-Unis akashimbe woho wa tɔkɛnyɔ tɔsɔ.