Skip to content

Ndakazumina Kubona Bulowa Mbuli Mbwabubona Leza

Ndakazumina Kubona Bulowa Mbuli Mbwabubona Leza

Ndakazumina Kubona Bulowa Mbuli Mbwabubona Leza

Dokota Uluula Makani Aajatikizya Nguwe

NDAKALI muluumu yakuyiila yacibbadela, ikupandulwida bamadokota bamwi malizauti aa positimotemu. Mulwazi ooyu iwakafwa wakajisi cikoto citegwa malignant tumor, mpoonya ndakati: “Tulakonzya kwaamba kuti icakapa kuti mulwazi ooyu afwe nkunyonyooka kwamaseelo aapanga bulowa (red blood cells) alimwi akwaalilwa kubeleka kwansa, calo icicitika akaambo kakubikkwa bulowa.”

Pulofesa umwi wakanyamuka akwaamba cakunyema kuti: “Sena waamba kuti twakamubikka musyobo wabulowa uutali nguwo?” Ndakaingula kuti: “Tandipandululi boobo pe.” Kandibatondezya zifwoto asikkilini izyakajisi tubeela tusyoonto-syoonto twansa yamulwazi, ndakayungizya kuti: “Tulakonzya kubona kuti kuvwula kwamaseelo aapanga bulowa aakanyonyooka munsa, nkokwakapa kuti nsa yaalilwe kubeleka kabotu.” * Kwakacinyina luumuno aawa alimwi akandiyuma mate mukanwa. Nokuba kuti ndakali dokota muniini mpoonya walo wakali pulofesa, ndakabona kuti tiindakeelede kuumuna buyo.

Ciindi nocakacitika eeci, tiindakali umwi wa Bakamboni ba Jehova. Ndakazyalwa mu 1943 ku Sendai, dolopo lili mucisi ca Japan nkocili kunyika. Mbwaanga bataata bakali badokota, andime ndakasala kwiiya zyabusilisi. Mu 1970, kandili mumwaka wabili acikolo cabusilisi, ndakakwata mukaintu wazina lyakuti Masuko.

Kutalika Kwiiya Makani Aajatikizya Malwazi (Pathology)

Ba Masuko bakali kubeleka kutegwa katujana nzyotuyandika ciindi nondakali kucikolo. Kwiiya zyabusilisi kwakandikkomanisya kapati. Ndakagambwa kapati kubona mubili wamuntu mboubambidwe. Nokuba boobo, kunyina nondakali kuyeeya kuti kuli Mulengi. Ndakali kuyeeya kuti kuvwuntauzya zyabusilisi kwakali kukonzya kundipa kukkomana mubuumi. Aboobo nondakaba dokota, ndakayeeya kuti ndizumanane kwiiya zyabusilisi kwiinda mukutalika kwiiya makani aajatikizya malwazi (pathology), nkokuti kwiiya mbwaabede malwazi, mbwaaletwa alimwi azyaacita mumubili.

Nondakali kucita positimotemu kubalwazi bakafwa akaambo kabulwazi bwakkansa, ndakatalika kudooneka kuti naa kubikkwa bulowa kulagwasya ncobeni. Balwazi ibajisi kkansa iimwaikide kapati mumubili, balakonzya kuba apenzi lyakuceya bulowa akaambo kakuti inga kuli bulowa buzwa. Mbwaanga kusilikwa kubelesya nzila ya chemotherapy kupa kuti bulowa buceye kapati, kanji-kanji bamadokota inga baamba kuti muntu abikkwe bulowa. Nokuba boobo, ndakatalika kuyeeya kuti kubikkwa bulowa ambweni kupa kuti kkansa yiindile. Alimwi buya, mazuba aano bamadokota balizyi kuti kubikkwa bulowa kulakonzya kupa muntu uuciswa kkansa kubula nguzu, kupa kuti kkansa ikatalike alimwi, mane buya akupa kuti mulwazi ataponi. *

Mu 1975, ndendilyo nondakalijana mubukkale bwaambwa kumatalikilo aacibalo eeci. Pulofesa wakali syaazibwene mumakani aajatikizya malwazi aabulowa alimwi ngowakali kulanganya mulwazi ooyu wakafwa. Nkakaambo kaako wakanyema kapati ciindi nondakaamba kuti kubikkwa bulowa nkokwakapa kuti mulwazi afwe. Nokuba boobo, ndakazumanana kwaambaula, mpoonya mukuya kwaciindi wakatontomana.

Takukabi Kuciswa naa Kufwa

Ciindi nokwakali kucitika zintu eezyi, nceciindi bakaintu bangu nobakaswaigwa amukaintu uucembeede iwakali umwi wa Bakamboni ba Jehova. Ciindi naakali kwaambaula wakabelesya bbala lyakuti “Jehova,” aboobo bakaintu bangu bakabuzya ncolyakali kwaamba. Kamboni ooyu wakaingula kuti: “Jehova ndizina lya Leza wakasimpe.” Ba Masuko bakali kulibala Bbaibbele kuzwa kubwana, pele mu Bbaibbele ndyobakali kubelesya izina lya Leza lyakaligwisyidwe akubikka zina lyabulemu lyakuti “MWAMI.” Lino bakazyiba kuti Leza muntu uujisi zina limugeme.

Mpoonya-mpoonya ba Masuko bakatalika kwiiya Bbaibbele a Kamboni ooyu. Ciindi nondakapiluka kuzwa kucibbadela kuma 01:00, bakaintu bangu calukkomano bakandaambila kuti: “Bbaibbele lyaamba kuti kuciswa alimwi alufwu ziyoomana!” Ndakaingula kuti: “ Eeco ciyoobota kapati!” Bakazumanana kwaamba kuti: “Mbwaanga nyika mpya ilaboola ino-ino, tandiyandi kuti muzumanane kusowa ciindi canu.” Ndakayeeya kuti bakali kupandulula kuti ndileke mulimo wabudokota, aboobo ndakanyema kapati alimwi kwakacinyina luumuno akati kesu.

Nokuba boobo, bakaintu bangu tiibakaleka kundigwasya kuti ndibe aluyandisisyo. Bakapaila kuli Leza kulomba kuti abagwasye kujana magwalo aayelela akunditondezya. Majwi aali kulugwalo lwa Mukambausi 2:22, 23 akandisika amoyo. Lwaamba kuti: “Ino nimpindu nzi njajana muntu kuzwa mumilimo yakwe yoonse njabeleka canguzu alimwi akuzwa mukupya moyo kwakwe ooko ikumupa kubeleka canguzu ansi aano? . . . Naaba masiku moyo wakwe taukkali pe. Acalo eeci ncabuyo.” Eeci ncecakali kucitika kulindime, ndakali kulitakata mumakani aabusilisi syikati amasiku, pele kunyina nondakajana kukkutila kwini-kwini.

Bumwi buzuba mu Nsondo kuseeni mu July 1975, ciindi bakaintu bangu nobakaunka ku Ŋanda ya Bwami ya Bakamboni ba Jehova, andime ndakasala kuti nduunke. Bakaintu bangu bakagambwa kapati kundibona okuya, alimwi Bakamboni bakanditambula camaanza obilo. Kuzwa buzuba oobu, ndakatalika kujanika kumiswaangano yoonse yamu Nsondo. Nokwakainda mwezi omwe, Kamboni umwi wakatalika kwiiya Bbaibbele andime. Nokwakainda myezi yotatwe kuzwa ciindi bakaintu bangu nobakaswaigwa a Bakamboni ba Jehova, bakabbapatizyigwa.

Kuzumina Kubona Bulowa Mbuli Mbwabubona Leza

Kalitanalampa ndakazyiba kuti Bbaibbele lyaambila Banakristo ‘kutantamuka bulowa.’ (Milimo 15:28, 29; Matalikilo 9:4) Mbwaanga ndakali kudooneka kale kujatikizya kubikkwa bulowa kuti naa kulagwasya ncobeni, tiicakandiyumina kuzumina kubona bulowa mbuli mbwabubona Leza. * Ndakalyaambauzya kuti, ‘Ikuti naa kuli Mulengi alimwi eeci ncencico ncaamba, nkokuti kweelede kuti cililuzi.’

Alimwi ndakaiya kuti tulaciswa alimwi akufwa akaambo kacibi ncotwakakona kuli Adamu. (Baroma 5:12) Aciindi eeci, ndakali kuvwuntauzya makani aajatikizya nsinga mwiinda bulowa. Mbotuyaabukomena, nsinga eezyi zilayuma alimwi akuceya, calo cileta malwazi mbuli bulwazi bwamoyo, bwabongo alimwi abulwazi bwansa. Cakalimvwisya kuti cileta malwazi aaya nkutalondoka nkotwakakona. Kuzwa waawo, luyandisisyo ndondakajisi mumakani aabusilisi lwakatalika kuyaabumana. Jehova Leza alikke nguukonzya kumana kuciswa alimwi alufwu.

Mu March 1976, kakwiindide myaka iili 7 kuzwa nondakatalika kwiiya Bbaibbele, ndakaluleka lwiiyo ndondakali kucita acibbadela cayunivesiti. Ndakali kuyeeya kuti kunyina nondakali kuyoobeleka limbi mulimo wabudokota, pele ndakatalika alimwi kubeleka acibbadela cimbi. Ndakabbapatizyigwa mu May 1976. Ndakasala kuti cintu cibotu ncondikonzya kucita mubuumi bwangu, nkuba mukambausi waciindi coonse naa painiya, calo ncondakatalika kucita mu July 1977.

Kwaambila Bamwi Kujatikizya Mbwabubona Bulowa Leza

Mu November 1975, mebo aba Masuko twakalongela kumbungano imwi yaku Chiba Prefecture kwalo kwakabulide bakambausi. Okuya, ndakajana cibbadela nkondakali kukonzya kubeleka mazuba aamwi. Buzuba bwakusaanguna nondakaunka kukubeleka, bamadokota ibakali kubeleka mulimo wakwaandula bakandizinguluka. Cakwiinduluka-induluka bakandibuzya kuti: “Mbwaanga uli umwi wa Bakamboni ba Jehova, ino uyoocita buti ikuti kwasika mulwazi uuyandika kubikkwa bulowa?”

Cabulemu ndakabapandulwida kuti ndiyootobela ceeco ncaamba Leza kujatikizya bulowa. Ndakabaambila kuti kuli nzila zimbi zikonzya kubelesyegwa muciindi cakubikka bulowa alimwi akuti ndilakonzya kusolekesya kusikila mpondigolela kugwasya balwazi bangu. Nokwakainda woola lyomwe katubandika, mupati wabamadokota aaba wakaamba kuti: “Ndakabona kaambo. Pele kuti naa kwaboola mulwazi iwasweekelwa bulowa bunji, tuyoomulanganya swebo.” Mupati wabamadokota aaba wakazyibidwe kuti muntu uukatazya kapati, pele kuzwa ciindi notwakajisi mubandi ooyu twakatalika kumvwana anguwe, alimwi lyoonse wakali kuzilemeka nzyondisyoma.

Bulowa Ndakali Kububona Mbuli Mbwabubona Leza Noliba Leelyo Nocakali Kukatazya

Ciindi notwakali kubelekela ku Chiba, Bakamboni ba Jehova bakali kuyaka maofesi mapati mapya mu Japan mudolopo lya Ebina. Mebo abakaintu bangu twakali kuunka ciindi comwe ansondo kulanganya buumi bwa Bakamboni ibakalisungula kuyaka busena oobu bwiitwa kuti Beteli. Nokwakainda myezi misyoonto, twakatambwa kuyoobelekela ku Beteli lyaku Ebina. Aboobo, mu March 1981 twakalongela mumaanda imwakali kukkala kale basikulisungula bayinda ku 500. Kuseeni, ndakali kugwasyilizya kusalazya zisambilo alimwi azimbuzi, mpoonya kumazuba ndakali kubeleka mulimo wabudokota.

Mulwazi umwi ngondakali kulanganya mba Ilma Iszlaub, ibakazwa ku Australia mu 1949 akuboola ku Japan kabali bamisyinali. Bakali kuciswa bulwazi bwakkansa yamumafwuwa (leukemia) alimwi bamadokota babo bakabaambila kuti bakajisi buyo mazuba masyoonto aakupona. Ba Ilma bakakaka kubikkwa bulowa kutegwa balampye buumi bwabo alimwi bakasala kuti bazumanane kukkala a Beteli kusikila bakafwe. Aciindi eeci, tiitwakajisi misamu njotujisi mazuba aano iipa kuti maseelo aapanga bulowa avwule, mbuli musamu uutegwa erythropoietin. Aboobo, zimwi ziindi bulowa bwabo bwakali kuceya kapati kusika amagilamu otatwe naa one! (muntu weelede kuba amagilamu aabulowa aali 12 kusika ku 15.) Pele ndakacita kufwumbwa ncondakali kukonzya kubasilika. Ba Ilma bakazumanana kutondezya lusyomo luyumu mu Jwi lya Leza kusikila nobakafwa mu January 1988, nokwakainda myaka iibalilwa ku 7!

Kwamyaka minji, basikulisungula bali mbobabede ibabelekela kuofesi yamutabi ya Bakamboni ba Jehova ku Japan bakali kuyandika kwaandulwa. Cikkomanisya ncakuti, bamadokota ibakali kubeleka muzibbadela izyakali afwaafwi bakazumina kubaandula kakunyina kubabikka bulowa. Kanji-kanji ndakali kwiitwa kujanika muluumu yakwaandwida alimwi zimwi ziindi, ndakali kugwasyilizya buya kwaandula. Ndilabalumba kapati bamadokota aabo ibalemeka nzyobasyoma Bakamboni ba Jehova kujatikizya bulowa. Kubeleka ambabo kwakandipa zyoolwe zinji zyakubaambila nzyondisyoma. Dokota umwi, ino-ino wakaba Kamboni uubbapatizyidwe.

Cilakkomanisya kuti, kusolekesya nkobacita bamadokota kusilika Bakamboni ba Jehova kakunyina kubelesya bulowa kwapa kuti kujanwe nzila nzinji zyabusilisi. Kwaandulwa kakunyina kubikkwa bulowa kwatondezya mbocigwasya kutabikkwa bulowa. Lino bamadokota balizyi kuti balwazi balafwambaana kupona kuti tiibabikkwa bulowa ciindi cakwaandulwa.

Kuzumanana Kwiiya Dokota Mupati

Ndilasolekesya kwiiya nzila zipya zyabusilisi. Pele alimwi ndilazumanana kwiiya Jehova, Dokota mupati kwiinda. Talangi buyo mbwalibonya muntu atala, pele ulabona bwini mbwabede muntu. (1 Samuele 16:7) Mbuli dokota, ndilasoleka kubona bwini mbwabede muntu, ikutali buyo kubikkila maano kubulwazi mbwaciswa. Eeci cipa kuti ndimusilike kabotu mulwazi.

Ndicibelekela a Beteli, alimwi kugwasya bamwi kwiiya kujatikizya Jehova, ikubikkilizya ambwabubona bulowa, cicili cintu cindiletela lukkomano kapati. Ndipailila kuti Dokota Mupati, Jehova Leza, ino-ino akamanizye kuciswa koonse alimwi alufwu.—Akaluulwa aba Yasushi Aizawa.

[Bupanduluzi Buyungizidwe]

^ munc. 4 Kweelana abbuku limwi litegwa Modern Blood Banking and Transfusion Practices ilyakalembwa a Dr. Denise M. Harmening, “kunyonyooka kwamaseelo aapanga bulowa kulakonzya kucitika kumulwazi iwakajisi da, iwakabikkidwe kale bulowa naa iwakabikkwa cintu cimwi icakagwisyigwa mumubili wamuntu uumbi (transplant) akaambo kakuteendelana kwabulowa.” Mubukkale buli boobu, kupima bulowa ikucitwa kabutanabikkwa mumuntu inga takutondezyi kuti bulowa oobo bulakonzya kuleta penzi limwi kuli yooyo uutibikkwe.” Kweelana ambolyakaamba bbuku limwi litegwa Dailey’s Notes on Blood, kunyonyooka kwamaseelo aapanga bulowa “kulakonzya kucitika nokuba kuti muntu wabikkwa buyo bulowa busyoonto ibuteendelani abulowa bwakwe. Ikuti nsa zyaleka kubeleka, mulwazi ulakonzya kwiindila buya kuciswa nkaambo nsa inga tazicikonzyi kugwisya dooti mubulowa.”

^ munc. 8 Magazini iitegwa Journal of Clinical Oncology, yamu August 1988 yakaamba kuti: “Balwazi ibabikkwa bulowa ciindi nobasilikwa bulwazi bwakkansa balalangilwa kutapona kwiinda baabo ibatabikkwi bulowa ciindi nobasilikwa.

^ munc. 16 Kutegwa muzyibe zinji kujatikizya ncoliyiisya Bbaibbele mumakani aajatikizya bulowa, amubone broshuwa yamu Chikuwa yakuti How Can Blood Save Your Life? iyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

[Majwi aakwelelezya sikubala]

“Ndakabaambila kuti kuli nzila zimbi zikonzya kubelesyegwa muciindi cakubikka bulowa alimwi akuti ndilakonzya kusolekesya kusikila mpondigolela kugwasya balwazi bangu”

[Majwi aakwelelezya sikubala]

“Kwaandulwa kakunyina kubikkwa bulowa kwatondezya mbocigwasya kutabikkwa bulowa”

[Cifwanikiso]

Atala: Kandiyiisya Bbaibbele

Kululyo: Kandili abakaintu bangu, ba Masuko mazuba aano