Zviwutiso zva vagondzi

A Vakustumunyu va Jehovha va vhumela ku cheliwa a zvipandzana zva nkhata ke?

A hlamulo wu landzelako wu susilwe ka A Sentinela ga 15 ka Junho wa 2000.

A hlamulo wo tiya ku a Vakustumunyu va Jehovha a va vhumeli ku cheliwa nkhata. Hi kholwa hi kumbhelela lezvaku a nayo wa Nungungulu hi nkhata a wu faneli ku ciciwa kasi ku wu zwananisa ni mawonela ya vanhu ma tshamako hi ku cicacica. Hambulezvo, ku vhuka zviwutiso zviswa kota lezvi nyamutlha zvi kotekako ku a nkhata wu avanyisiwa hi mune wa zvipandze-tshinya ni zvipandzana zva zvipandze lezvo zva tshinya. Laha a muKristu a bohako ku i ta vhumela kutani ku nga vhumeli a zvipandzana lezvo, i fanele ku hlola zvo hundza a mabhindzu kutani timhango a to ti kuma hi ku zvi vhumela. I fanele ku chela nguvhu kota hi lezvi a Bhibhiliya gi wulako ni lezvi a wunghana gakwe na Nungungulu wa Ntamu Wontlhe gi to khumbisiwa zvona.

Lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi nkhata zvi dlunyatekile. Kasi ku zwisisa hikuyini zvi tshamisileko lezvo, a hi woneni zvilo zvo kari zvi to hi vhuna a ku maha ciboho.

Jehovha Nungungulu i byelile Nowa, a kokwani wa hina, lezvaku a nkhata wu fanele ku woniwa kota nchumu wo hlawuleka. (Genesisi 9:3, 4) Hi ndzhako ka cikhati, a milayo leyi Nungungulu a nyikileko vaIzrayeli yi no komba lezvaku a nkhata wu basile: “Loku a munhu wo kari wa yindlu ya ka Izrayeli kutani ni wihi muluveli . . . aga ni wihi nkhata, a nghohe ya mina yi ta vhukela a munhu loye a gako nkhata”. Loku a muIzrayeli a nga ingisi a nayo wa Nungungulu, i wa ta kucetela van’wani lezvaku vonawu va nga ingisi. Hikwalaho, Nungungulu i no tlhela aku: “Ndzi ta mu tsema cikari ka vanhu vakwe.” (Levhi 17:10) Hi ndzhako ka cikhati, ka mutlhangano wo kari le Jerusalema, a vapostoli ni madhota va no boha lezvaku hi fanele ku ‘tsika nkhata’. Hi fanele ku tsika a nkhata a ku khwatsi hi lezvi hi tsikako a wubhayi ni ku khozela a zvifananiso. — Mitiro 15:28, 29.

Cikhatini leco, a ku “tsika” a nkhata zvi wa wula yini? A maKristu ma wa ngagi kutani kunwa nkhata niku ma wa ngagi a nyama ya cihari ci nga kala ku humesiwa nkhata. Va wa ngagi kambe a zvakuga zvi nga chelilwe nkhata, zvo fana ni chouriço. A kuga nkhata hi tindlela ti kombisilweko laha zvi wa tava ku hambunyeta a nayo wa Nungungulu. —1 Samuweli 14:32, 33.

A vanhu vo tala va cikhatini leco va wa nga alakanyi lezvaku a kuga kutani kunwa nkhata zvi bihile. Lezvo zvi woneka ka lezvi zvi nga wuliwa hi mutsali wo kari a vitaniwako ku hi Tertuliano, a nga hanya kwalomu ka 200 wa malembe andzhako ka Kristu. Na a hlamula a zvilumbeto zva ku a maKristu ma waga a nkhata, Tertuliano i kumbukile a tixaka leti ti nga tiyisa a zvivhumelwano hi kunwa nkhata. I tlhelile aku “a vanhu va wanwa a nkhata wa lava va dayilweko lomu ku nga mahiwa mihlakano kasi va ti tira a nyokani”.

A zvimaho lezvo (hambu loku ku hi ku a vaRoma vo kari va wa zvi maha hi ku fela ku chukwatisa lihanyo labye) zvi wa bihile ka maKristu. Tertuliano i tsalile lezvi: “A hi cheli nkhata wa zvihari ka zvakuga zva hina.” Kasi ku ringa a kutsumbeka ka maKristu ya lisine, a vaRoma va wa tirisa a zvakuga zvi patsilweko ni nkhata. Tertuliano i no tlhela aku: “Makunu ndza mu wutisa ku hikuyini hambu lezvi mu kholwako lezvaku [a maKristu] ma ta ala a nkhata wa zvihari mu alakanyako lezvaku ma ta vhumela kunwa a nkhata wa munhu?”

Nyamutlha, vanhu vatsongwani va nga wa ta alakanya lezvaku a milayo ya Nungungulu wa Ntamu Wontlhe ya patseka laha ka ku a dhokodhela a lava ku u cheliwa nkhata. Hambu lezvi va zvi lavako ku simama va hanya, a Vakustumunyu va Jehovha va ti yimisele ku ingisa a nayo wa Jehovha xungetano hi nkhata. Makunu, hi wu ingisisa kuyini a nayo wa Nungungulu hi nkhata nyamutlha?

Laha zvi ngaya zvi toloveleka nguvhu a ku cheliwa nkhata andzhako ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava Yontlhe, a Vakustumunyu va Jehovha va zwisisile lezvaku lezvo zvi wa lwisana ni nayo wa Nungungulu niku kala nyamutlha ha ha zwisisa zvalezvo. Hambulezvo, lezvi a mababyi ma tirisiwako zvona zvi yile zvi cica hi kufamba ka malembe. Nyamutlha, a kutala ka nkhata wu cheliwako, a wa ha hi nkhata wontlhe kanilezvi zvipandze-tshinya zva wona: 1) maglobhulo yo pswhuka; 2) maglobhulo yo basa; 3) maplaketa; 4) plasma, a cipandze leci ca mati. Hi kuya hi ciyimo ca mubabyi, a vadhokodhela va nga mu tsalela ku a cheliwa a maglobhulo yo pswhuka, maglobhulo yo basa, maplaketa kutani plasma. A ku chela a zvipandze-tshinya zva nkhata zvi vhuna ku a nkhata walowu wa wun’we wu avelwa a vababyi vo tala. A Vakustumunyu va Jehovha va kholwa lezvaku a ku vhumela ku cheliwa nkhata kutani ku cheliwa ni cihi cipandze-tshinya ka lezvi zva mune zvi tshova a nayo wa Nungungulu. A kunamarela kabye ka lezvi a Bhibhiliya gi wulako zva va vhikela ka timhango to tala, a ku patsa ni ka mababyi yo kota a hepatite ni SIDA, lawa ma nga kumiwako hi kota ya ku cheliwa nkhata.

Kanilezvi, kota lezvi a nkhata wu nga avanyisiwako hi zvipandze zvo tala zvo hundza lezvi zva tshinya, ku vhuka zviwutiso xungetano hi zvipandzana lezvi zvi humako hi ka zvipandze-tshinya zva nkhata. A zvipandzana lezvo zvi tirisiswa kuyini niku zvini lezvi a muKristu a faneleko ku ehleketa hi zvona laha a bohako ku i ta zvi tirisa kutani ahihi?

A nkhata wu endzelekile. Hambu a plasma — leyi a 90 wa tipursentu wa yona ku nga mati — yi na ni makume yo tala ya ma hormônios, ni sais inorgânicos, enzimas, ni lezvi zvi nyikako lihanyo, a ku patsa ni ma minerais ni sikira. A plasma kambe yi na ni proteína yi vitaniwako ku i albumina, ni ma proteína ma nyimisako nkhata, ni ma proteína ma hi vhunako a kulwa ni mababyi. A vadhokodhela va nga humesa a ma proteína yo tala ya plasma va ma tirisa. Hi cikombiso, a proteína yo kari yi susiwako ka plasma yi nga tirisiwa kasi ku vhuna munhu a talako ku huma nkhata. Loku a wokari a tala ku khomiwa hi mababyi yo kari, a vadhokodhela va nga mu tsalela ku a tlhaviwa majesawu ya gamaglobulina yi susilweko ka maplasma ya nkhata wa vanhu lava makunu va hlulileko a mababyi lawa. A ma proteína man’wani ya plasma ma tirisiwa kasi ku tira mababyi, kanilezvi lezvi zvi nga kumbukiwa laha hehla zvi komba lezvi a zvipandze-tshinya zva nkhata (plasma) zvi nga avanyisiswako zvona kasi zvi humesa a zvipandzana. a

A ku khwatsi hi lezvi ku nga humesiwako a zvipandzana zvo tala hi ka plasma, a zvipandze lezvi zvin’wani zva tshinya (zvo kota maglobhulo yo pswhuka; maglobhulo yo basa; maplaketa) zvi nga avanyisiwa kasi zvi humesa a zvipandzana zva nkhata. Hi cikombiso, a maglobhulo yo basa ma nga humesa a ma interferons ni ma interleucinas ma tirisiwako kasi ku tira a mababyi ma vangiwako hi ma vírus ni kankro. A maplaketa ma nga avanyisiwa kasi ku humesa a zvipandzana zvi tirako a zvilondza. Niku ku na ni mimuri yin’wani ya ha mahiwako leyi yi patsako (kala ka cikhati leci) a zvipandzana zva nkhata. A mimuri leyi a yi fani ni ku cheliwa nkhata kanilezvi yi huma hi ka zvipandze-tshinya zva nkhata. Xana a maKristu ma fanele ku vhumela ku tirisa a zvipandzana lezvi a cikhati ma tiriwako mababyi? A hi nge ku byeli lezvi u faneleko ku maha. A Bhibhiliya a gi nyiki mitlhamuselo yo eta, hikwalaho, a muKristu i fanele ku ti mahela a ciboho mahlweni ka Nungungulu hi kuya hi livhalo lakwe.

A vokari va nga ala ni wihi muri wu sukelako ka nkhata (hambu a zvipandzana lezvi zvi vhunako a kulwa ni mababyi). Lezvo hi lezvi vona va ci zwisisako zvona a cileletelo ca Nungungulu ca ku ‘tsika nkhata’. Va wula lezvaku a nayo lowu Nungungulu a nga nyikile a tiko ga Izrayeli wu wa lava ku a nkhata wu humisilweko ka cihari wu ‘halatiwa lahasi’. (Dhewuteronome 12:22-24) A mutsalo lowu wa tira ka zvipandzana zva nkhata? Kasi ku longisela a gamaglobulina, mimuri ya ku nyimisa nkhata ni yin’wani, zvi lava ku a kuranga ku susiwa nkhata hi ndzhako wu avanyiselwa. Hikwalaho, a maKristu yo kari a ma yi vhumeli a mimuri leyo, a ku fana ni lezvi va alako ku cheliwa nkhata kutani ku cheliwa a mune wa zvipandze-tshinya zva nkhata. Hi fanele ku kombisa cichavo hi ciboho cabye ci seketelwako ka livhalo labye.

A maKristu man’wani ma hlawula ku maha zvo hambana. Wonawu ma ala ku cheliwa nkhata, maglobhulo yo pswhuka, maglobhulo yo basa, maplaketa kutani plasma. Hambulezvo, va nga vhumelela dhokodhela lezvaku a va tira mababyi hi zvipandzana zvi susilweko ka zvipandze-tshinya zva nkhata. Hambu cikari ka maKristu lawa, ku ngava ni kuhambana. A muKristu wo kari a nga vhumela ku tlhaviwa a jesawu ya gamaglobulina, kanilezvi a nga vhumela kutani ku nga vhumeli a jesawu yi sukelako ka maglobhulo yo pswhuka kutani yo basa. Cini ci mahako a maKristu yo kari ma vhumela a zvipandzana zva nkhata?

“A Zviwutiso zva vagondzi” zva A Sentinela ga 1 ka Junho wa 1990, zvi wulile lezvaku a ma proteína (zvipandzana) ya plasma ma suka ka nkhata wa mamani maya ka nkhata wa cin’wanana ci nga lomu khwirini. Hikwalaho, a mamani i hundzisela a imunoglobulinas ka cin’wanana cakwe leyi yi vhikelako a cin’wanana ka mababyi. A cin’wani kambe, a cikhati leci a maglobhulo yo pswhuka ya cin’wanana leci ci nga khwirini ga mamani ma kulako, a yokari ma ta hundziselwa ka mamani wa cona niku a mamani wa kona i ta ma humesa mirini wakwe. A maKristu yo kari ma nga chikelela magumo ya lezvaku kota lezvi a zvipandzana zva nkhata zvi nga sukako hi ka munhu zviya ka mun’wani munhu hi ndlela leyi ya ntumbuluko, ma nga vhumela a zvipandzana zva nkhata zvi susilweko ka plasma kutani maglobhulo yo pswhuka ni yo basa.

Kota lezvi a zviboho zvi nga hambanako hi kota ya livhalo, zvi lava ku wula ku a mhaka leyi a hi ya lisima? Ahihi, ya lisima. Hambulezvo, a mhaka leyi ya dlunyateka. A mahungu ma tlhamuselweko laha hehla ma komba lezvaku a Vakustumunyu va Jehovha a va vhumeli ku cheliwa nkhata kutani zvipandze-tshinya zva wona. A Bhibhiliya gi laya a maKristu lezvaku ma “tsika lezvi zvi phahlelweko zvifananiso, ni nkhata . . . ni wubhayi.” (Mitiro 15:29) Kanilezvi loku zvita ka zvipandzana zvi susilweko ka ni cihi cipandze-tshinya, a muKristu mun’we ni mun’wani andzhako ka ku ehleketa khwatsi ni ku khongela i fanele ku ti mahela ciboho cakwe.

A vanhu vo tala va wa ta vhumela ni wahi matirela ya mababyi me nge khwatsi ma tekela ku vhuna, hambu lawa ma tivekako lezvaku ma vanga zvikarato ka lihanyo, a ku khwatsi hi lezvi zvi humelelako ka mimuri yi nga ni nkhata. Kanilezvi a maKristu ma zvi tiva lezvaku ku na ni nchumu wa lisima nguvhu a ku hundza a lihanyo labye. A Vakustumunyu va Jehovha va yi bonga nguvhu a mizamo leyi yi mahilweko kasi ku kumiwa a tindlela ta tinene ta ku tira mababyi, va tlhela va hlola a khombo kutani bhindzu ga ni gihi tirela. Hambulezvo, loku zvi yelana ni mimuri yi susilweko ka nkhata, va hlola hi wukheta lezvi Nungungulu a wulako, ni wunghana gabye ni Munyiki wa wutomi. — Lisimu 36:9.

Makatekwa ya hombe ka muKristu a kuva ni kutsumba ko fana ni loku ka mutsali wa tisimu, loyi a nga tsala ku: “Jehovha Nungungulu i gambo ni citlhangu; i nyika wuxinji ni wudzundzo; Jehovha a nga ta va tsona nchumu wa wunene lava va fambako hi kutsumbeka. O Jehovha . . . , wa tsaka a munhu loyi a ku tsumbako”! — Lisimu 84:11, 12.

[Tlhamuselo wa lahasi]

 [Kwadru ka phajina  31]

ZVIWUTISO U NGA WUTISAKO DHOKODHELA

Loku u lava ku mahiwa operasawu kutani ku tiriwa mababyi hi muri wu nga ha patsako a nkhata, wutisa lezvi:

A ku a ntlawa wontlhe wu to ndzi tira wa zvi tiva lezvaku kota Kustumunyu wa Jehovha a ndzi vhumeli ku cheliwa nkhata (nkhata wontlhe, maglobhulo yo pswhuka, maglobhulo yo basa, maplaketa kutani plasma) ni ka cihi ciyimo?

Loku a muri wo kari va to ku tsalela wu mahiwa hi plasma ya nkhata, maglobhulo yo pswhuka, maglobhulo yo basa kutani maplaketa, wutisa lezvi:

Xana a muri lowu wu mahiwa hi cin’we ca zvipandze-tshinya zva mune zva nkhata? Loku zvi hi lezvo u nga ndzi tlhamusela lezvi zvi patsekako?

I mpimo muni wa muri lowu ndzi to cheliwa kona hi ndlela muni?

Loku a livhalo la mina li ndzi vhumelela a ku vhumela a cipandzana leco, zvikarato muni zva lihanyo zvi nga vako kona?

Loku a livhalo la mina li ndzi betela a ku vhumela a cipandzana leco hi gihi a tirela gin’wani gi nga tirisiwako?

Andzhako ka loku ndzi ehleketile khwatsi hi mhaka leyi, hi rini ndzi nga ku tivisako a ciboho ca mina?