Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

«Jujuntiquil mi caj i chʼɅm majlel jiñi i cuch»

«Jujuntiquil mi caj i chʼɅm majlel jiñi i cuch»

«Jujuntiquil mi caj i chʼɅm majlel jiñi i cuch»

«Ti jujuntiquilonla mi caj lac waʼtʌl tiʼ tojlel Dios chaʼan miʼ yujtel meloñel ti lac tojlel chaʼan tsaʼ bʌ lac mele» (ROMANOS 14:12).

1. ¿Chuqui tsiʼ bajñel ñaʼta i melob jiñi uxtiquil hebreojob?

 UXTIQUIL xcolelob hebreojob yaʼ bʌ añob ti Babilonia yom miʼ yajcañob chuqui mi caj i melob. ¿Muʼ ba caj i ñocchocoñob i bʌ tiʼ tojlel jiñi imagen cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi i mandar tejclum? O ¿muʼ ba caj i ñusañob ti pʼis jiñi mandar i cheʼ jiñi mi chojquelob ochel ti cʼajc? Sadrac, Mesac yicʼot Abednego maʼan i yorajlel chaʼan an majqui miʼ cʼajtibeñob chuqui mi caj i melob i mach cʼʌñʌl miʼ cʼajtiñob. Tsiʼ jacʼbeyob jiñi rey, «maʼanic mi caj c ñocchocon lojon c bʌ chaʼan mic chʼujutesan a diosob mi i yejtalic winic melbil bʌ ti oro tsaʼ bʌ a waʼchoco» (Daniel 3:​1-18). Jujuntiquil tsiʼ ñaʼtayob chuqui yom miʼ melob.

2. ¿Jimba Pilato tsiʼ bajñel ñaʼta chuqui yom miʼ mel tiʼ tojlel Jesucristo? ¿Maʼañic ba i mul tsaʼ cʌyle jiñi yumʌl Pilato?

2 Añix ñumen seiscientos jab. Juntiquil yumʌl woliʼ yubin tiʼ jopʼbentel i mul juntiquil lac piʼʌl, cheʼ bʌ tsiʼ wen tsaji tsaʼ cʼoti i qʼuel chaʼan maʼañic i mul. Pero jiñi quixtañujob tsiʼ yʌlʌyob chaʼan yom miʼ tsʌnsʌntel. Anquese jiñi yumʌl mach yomic i mel, tsaʼʌch i mele come tsaʼ wersa xijqʼui. Chaʼan maʼañic i mul miʼ cʌytʌl tsiʼ yʌlʌ «maʼañic c mul chaʼan i chʼichʼel ili wiñic». Cheʼ jiñi, tsiʼ yʌcʼʌ jiñi wiñic chaʼan miʼ jichʼchocontel ti teʼ. Poncio Pilato maʼañic tsiʼ tsʼʌctesa i yeʼtel i maʼañic tsiʼ ñaʼta chuqui miʼ mel tiʼ tojlel Jesucristo, tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan yambʌlob miʼ ñaʼtan chuqui yom miʼ mel. Anquese tsiʼ yʌqʼue tiʼ wenta yambʌlob chuqui miʼ yujtel tiʼ tojlel Jesús, Pilato añʌch i mul tsaʼ cʌyle jaʼel (Mateo 27:​11-26; Lucas 23:​13-25).

3. ¿Chucoch mach yom mi la cʌcʼ chaʼan yambʌ majqui miʼ subeñoñobla chuqui mi caj lac mel?

3 ¿Ixcu jatet? Cheʼ bʌ an chuqui mi caj a ñaʼtan a mel, ¿cheʼ ba maʼ mel bajcheʼ jiñi uxtiquil hebreojob o maʼ wʌcʼ chaʼan yambʌ miʼ ñaʼtañob chuqui yom ma mel? Wocolʌch mi lac ñaʼtan chuqui yom mi lac mel, come yomʌch mi lac cʼʌn lac ñaʼtʌbal. Ili jiñʌch junchajp chucoch jiñi tatʌlob yomto miʼ subeñob jiñi chutobto bʌ i yalobilob chuqui yom miʼ melob. Tiʼ sujm, an i tajol wocol mi la cubin chuqui mi caj lac mel cheʼ bʌ cabʌl chuqui yom mi lac ñaxan chʼʌm ti ñuc. Anquese cheʼʌch bajcheʼ jiñi, mach ñoj wocolic ti ñaʼtʌntel. Cheʼ jaʼel, anquese jiñi ancianojob yicʼot jiñi siervo ministerialob mucʼʌch i mejlel i tsʼitaʼ coltañoñobla maʼañobic tiʼ wenta chaʼan mi subeñoñobla chuqui mi caj lac mel (Gálatas 6:​1, 2). Joñonla an ti lac wenta mi lac ñaʼtan come «jujuntiquilonla mi caj lac waʼtʌl tiʼ tojlel Dios chaʼan miʼ yujtel meloñel ti lac tojlel chaʼan tsaʼ bʌ lac mele» (Romanos 14:12). Cheʼ jaʼel, jiñi Biblia miʼ yʌl: «Jujuntiquil mi caj i chʼʌm majlel jiñi i cuch» (Gálatas 6:⁠5). Jin chaʼan, ¿bajcheʼ mi mejlel lac ñaʼtan mi weñʌch chuqui mi caj lac yajcan lac mel? Yom mi lac ñaxan ñaʼtan chaʼan i cʼʌjñibalʌch chaʼan an majqui yom miʼ coltañonla yicʼot yom mi laj cʌn laj ñaʼtan chuqui mi caj lac mel.

Junchajp ñuc bʌ i cʼʌjñibal muʼ bʌ caj i coltañonla

4. ¿Chuqui miʼ mejlel laj cʌn tiʼ tojlelob jiñi tsaʼ bʌ i meleyob ñaxan bʌ lac tatob?

4 Cheʼ bʌ tsaʼ mejliyob jiñi ñaxam bʌ lac tatob tsiʼ meleyob tsaʼ bʌ i yʌqʼueyob cabʌl wocol, tsiʼ cʼuxuyob i wut jiñi teʼ muʼ bʌ i yʌqʼueñob i cʌn chuqui utsʼat yicʼot chuqui jontol bʌ (Génesis 2:​16, 17). ¿Baqui tsaʼ i chucuyob i bʌ chaʼan miʼ melob jiñi? Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Tsiʼ qʼuele jini xʼixic utsʼat i wut jini teʼ chaʼan miʼ cʼux, i tʼojol jax. Tsiʼ qʼuele an i cʼʌjñibal chaʼan miʼ yʌqʼuen i ñaʼtʌbal. Tsiʼ tucʼu i wut. Tsiʼ cʼuxu. Tsiʼ yʌqʼue i ñoxiʼal. Tsiʼ cʼuxu jaʼel» (Génesis 3:⁠6). Cheʼ bajcheʼ ili, Eva cojach tsiʼ bajñel ñaʼta i bʌ, i jiñi i ñoxiʼal tiʼ tsajcʌbe i melbal. Tiʼ caj iliyi, jiñi mulil yicʼot chʌmel «tsaʼ pam pujqui tiʼ tojlel pejtelel wiñicob» (Romanos 5:12). Jiñi i ñusa tʼañob Adán yicʼot Eva, miʼ cʌntesañonla chaʼan pʼisbil jach chuqui miʼ mejlel lac mel: Mi maʼañic mi lac jacʼben i tʼan Dios, mach weñic chuqui mi caj lac yajcan lac mel.

5. ¿Chuqui an i yʌqʼueyonla Jehová chaʼan miʼ pʌsbeñonla jiñi bij, i chuqui yom mi lac mel chaʼan mi lac tajben i wenlel?

5 ¡Wen tijicña mi lac cubin cheʼ bʌ Jehová Dios mucʼʌch i bej pʌsbeñonla jiñi bij! Jiñi tsʼijbujel miʼ yʌl: «Cheʼ mi laʼ tsʼitaʼ xoy laʼ bijlel mi ti laʼ tsʼej mi ti laʼ ñoj, mi caj laʼ wubin Tʼan ti laʼ pat muʼ bʌ i yʌl: Mach yaʼic yom. Wʌʼ jach an jini bij. Wʌʼ yom mi laʼ chaʼlen xʌmbal» (Isaías 30:21). Jehová miʼ cʼʌn jiñi Biblia chaʼan miʼ pejcañonla, jin chaʼan yom mi lac wen cʌn yicʼot mi lac wen tsajin. Mi com lac yajcan lac mel chuqui wem bʌ, i cʼʌjñibalʌch lac chaʼan jiñi bʌlñʌcʼʌl i chaʼañob bʌ jiñi ñucoix bʌ. Cheʼ jaʼel yom mi laj cʼʌn lac ñaʼtʌbal chaʼan chajpʌbilonla chaʼan mi laj cʌn chuqui wem bʌ yicʼot chuqui mach bʌ weñic (Hebreos 5:14).

6. ¿Chuqui yom mi lac mel chaʼan miʼ cʼʌjñibʌyel jiñi laj conciencia?

6 Junchajp muʼ bʌ i coltañonla lac yajcan lac mel chuqui wem bʌ, jiñʌch laj conciencia. Iliyi miʼ coltañonla j qʼuel mi wen o mach weñic choncol bʌ lac mel yicʼot miʼ subeñonla mi an lac mul o maʼañic (Romanos 2:​14, 15). Mi la comʌch mi cʼʌjñibʌyel jiñi laj conciencia, yomʌch mi laj cʌn jiñi Tʼan Dios i mi lac mel jiñi woli bʌ laj cʌn. Jiñi conciencia mach bʌ weñic an, jin jach miʼ mel muʼ bʌ i mel yambʌlob. ¿Chuqui miʼ chaʼlen jiñi laj conciencia cheʼ bʌ mi lac ñusan ti pʼis muʼ bʌ i subeñonla yicʼot cheʼ maʼan mi lac jacʼ jiñi i mandar tac Dios? Mach lecojix mi caj la cubin mi an chuqui mach bʌ wen tsaʼ lac mele, lajal bajcheʼ jumpʼejl tsoy muʼ bʌ i chaʼlentel ti «marcar ti ticʌw bʌ fierro» (1 Timoteo 4:⁠2). Pero jiñi conciencia wen cʌntesʌbil bʌ ti Tʼan Dios mucʼʌch i mejlel i coltañonla.

7. ¿Chuqui jiñi ñuc bʌ i cʼʌjñibal muʼ bʌ i coltañonla c ñaʼtan chuqui mi caj lac mel?

7 Cheʼ bajcheʼ mi laj qʼuel, junchajp ñuc bʌ i cʼʌjñibal chaʼan mi lac yajcan lac mel chuqui wem bʌ yicʼot chaʼan ti lac wenta miʼ cʌytʌl, jiñʌch cheʼ mi laj cʌn jiñi Tsʼijbujel yicʼot mi lac jacʼ muʼ bʌ laj cʌn. Mach ti ora yom mi lac mel woli bʌ lac ñaʼtan lac mel, ñaxan yom mi laj qʼuel jiñi principio tac yicʼot mi lac wen ñaʼtan. Cheʼ lac wen cʌñʌyʌch jiñi i Tʼan Dios yicʼot cʌntesʌbil lac chaʼan jiñi laj conciencia, chajpʌbilonla cheʼ ba ora mi lac ñusan wocol cheʼ bajcheʼ tiʼ meleyob Sadrac, Mesac yicʼot Abednego. Wʌle mi caj lac qʼuel chaʼchajp baqui jiñi xñoptʼañob wen añobix bʌ i ñaʼtʌbal maʼañix wocol miʼ yubiñob chaʼan miʼ ñaʼtañob chuqui miʼ melob.

¿Majqui jiñi la camigojob?

8, 9. a) ¿Baqui bʌ jiñi principio muʼ bʌ i subeñonla chaʼan mach yom mi lac ñochtañob jiñi lac piʼʌlob mach bʌ weñobic i melbal? b) Jiñi maʼan bʌ mi jacʼob jiñi principio tac ¿mach ba weñobic bʌ lac piʼʌlob? Tsictesan chucoch ma wʌl bajcheʼ jiñi.

8 Jiñi apóstol Pablo tiʼ tsʼijbu: «Mach laʼ wʌcʼ laʼ bʌ ti lotintel. Miʼ tsaʼ laʼ ñochta jiñi mach bʌ weñobic lac piʼʌlob mi caj laʼ cʌy laʼ mel chuqui tac wen» (1 Corintios 15:33). Cheʼ jaʼel, Jesucristo tsiʼ subeyob jiñi xcʌntʼañob i chaʼan: «Mach i chaʼañeticla pañimil» (Juan 15:19). Cheʼ bʌ mi lac pejcan jiñi principio tac jamʌ tsiquil mi laj qʼuel chucoch mach yomic mi lac ñochtañob jiñi xtsʼiʼleloʼ bʌ, xujchʼoʼ bʌ, xyʌcʼʌjeloʼ bʌ o yan tac bʌ (1 Corintios 6:​9, 10). Cheʼ bʌ mi lac ñumen cʌn jiñi Biblia, miʼ cʼotel laj cʌn chaʼan mach yom mi laj qʼuel ti película tac, ti programa tac chaʼan televisión, tiʼ Internet o ti libro tac cheʼ bʌ yila lac piʼʌlob bajcheʼ jiñi. Cheʼ jaʼel, mach yom mi lac pejcañob yaʼ ti Internet jiñi «chaʼpʼejl jach bʌ i pusicʼal» (Salmo 26:⁠4).

9 Pero ¿mejl ba lac sujtesañob ti la camigo jiñi poj weñoʼ bʌ i melbal yilal pero maʼañobic i ñopoñel tiʼ sujm bʌ Dios? Jiñi Tsʼijbujel miʼ subeñonla chaʼan «ili pañimil an tiʼ pʼʌtʌlel Satanás» (1 Juan 5:19). Ili mi coltañonla lac ñaʼtan chaʼan mach cojach mach yom mi lac ñochtañob jiñi mach bʌ weñobic i melbal. Cojach yom mi lac sʌclañob ti la camigo muʼ bʌ i cʼuxbiñob Jehová.

10. ¿Chuqui mi caj i coltañonla lac ñaʼtan chaʼan bajcheʼ cʼamel mi caj lac tsʌclen yambʌlob?

10 Maʼañic chuqui miʼ mejlel lac mel chaʼan mi laj cʌy lac ñochtañob jiñi maʼañic bʌ miʼ ñopob Jehová i jiñi Biblia maʼañic miʼ subeñonla chaʼan maʼan miʼ lac tsʌcleñob (Juan 17:15). Jiñi xñoptʼañonbʌla mi lac chaʼlen subtʼan, mi la cajñel ti escuela, ti la queʼtel i chaʼan mi lac mel iliyi yomʌch mi lac tsʌcleñob jiñi añoʼ bʌ ti pañimil. Cheʼ jaʼel, jiñi mach bʌ xñoptʼañobic i yijñam o ñoxiʼal tajol miʼ ñumen ñochtañob jiñi mach bʌ xñoptʼañob. Cheʼ chajpʌbilʌch jiñi lac ñaʼtʌbal, mi caj laj cʌn chaʼan qʼuexelʌch cheʼ muc jach lac pejcan jiñi lac piʼʌlob i cheʼ bʌ mi lac ñoj sujtesañob ti la camigojob (Santiago 4:⁠4). Ili mi caj i coltañonla laj qʼuel mi mucʼʌch caj lac bej tsʌcleñob jiñi lac piʼʌloʼ bʌ ti clase o jiñi lac piʼʌlob tiʼ eʼtel.

Cheʼ mi lac yajcan laʼ queʼtel

11. ¿Chuqui jiñi yom bʌ mi lac ñaxan ñaʼtan cheʼ bʌ mi lac yajcan jiñi laʼ queʼtel?

11 Mi mucʼʌch laj cʼʌn ti wen jiñi principio tac, mi caj lac ñaʼtan baqui bʌ eʼtel mi caj lac mel come ili jiñʌch muʼ bʌ i coltañonla chaʼan mi la cʌqʼuen lac familia chuqui i cʼʌjñibal i chaʼañob (1 Timoteo 5:⁠8). Yom bʌ mi lac ñaxan qʼuel ti jiñi eʼtel jiñʌch chuqui mi caj lac mel. Mach yomic mi lac jacʼ jumpʼejl eʼtel baqui miʼ mejlel mach bʌ weñic cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Biblia. Jin chaʼan jiñi i sujm bʌ xñoptʼañonbʌla maʼañic mi cotsan lac bʌ ti jiñi eʼtel baqui ochem jiñi mach bʌ i sujmic chʼujutesaya, xujchʼ, chaʼan bajcheʼ miʼ cʌjñel jiñi chʼichʼ o yan tac bʌ mach bʌ weñic muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti Biblia. Cheʼ jeʼel maʼañic mi lac lotin yambʌlob anquese jiñi lac yum ti eʼtel miʼ subeñonla lac mel (Hechos 15:29; Apocalipsis 21:8).

12, 13. ¿Chuqui yan tac bʌ yom mi lac chʼʌm ti ñuc cheʼ mi lac yajcan jumpʼejl eʼtel?

12 ¿Ixcu mi jiñi eʼtel maʼañic woliʼ contrajin muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia? Weno, cheʼ bʌ woli lac ñumen cʌn majlel jiñi i sujmlel yicʼot woli lac ñumen taj majlel lac ñaʼtʌbal, miʼ coltañonla chaʼan añʌch chuqui yambʌ yom mi lac chʼʌm ti ñuc cheʼ bʌ mi lac jacʼ jumpʼejl eʼtel. Jumpʼejl ejemplo, ¿wem ba mi lac chaʼlen eʼtel yaʼ baqui miʼ yujtel alas chaʼan taqʼuin anquese llamada jach mi lac jacʼ? Yom mi lac ñaʼtan jaʼel baqui miʼ loqʼuel jiñi lac tojol yicʼot baqui mi lac chaʼlen eʼtel. Jumpʼejl ejemplo, ¿muʼ ba cajel i jacʼ juntiquil xñoptʼan yujil bʌ bon otot chaʼan miʼ bon jumpʼejl iglesia? (2 Corintios 6:​14-16).

13 Wʌle, ñaʼtancu chaʼan jiñi a yum ti eʼtel mi jacʼ jumpʼejl contrato chaʼan miʼ bojñel jumpʼejl ototʌl muʼ bʌ caj i cʼʌjñel chaʼan miʼ yujtel jiñi mach bʌ i sujmic chʼujutesaya. Weno, jatet mi caj a ñaʼtan mi maʼ suben jiñi a yum chaʼan mach mejlic a mel jatet o ma ñaʼtan chuqui mi caj a ñoj mel mi tsaʼ a jacʼʌ. ¿Pero ixcu mi jiñi a weʼtel jiñʌch chaʼan miʼ ñumel a wʌcʼ correo ti jumpʼejl otot baqui miʼ mejlel mach tac bʌ weñic? ¿Mach ba yaʼic ochem jiñi ticʼojel am bʌ ti Mateo 5:45? Cheʼ jaʼel yom mi laj qʼuel mi maʼañic mi caj i tʌcʼlan laj conciencia o mucʼʌch (Hebreos 13:18). Tiʼ sujm, joñon an ti lac wenta chuqui muʼ bʌ lac mel jin chaʼan yom wen mi laj cʼʌn lac ñaʼtʌbal yicʼot mi laj cʌntesan ti wen jiñi conciencia.

«Tiʼ pejtelel chuqui maʼ mel ñaʼtan lac Yum»

14. ¿Chuqui yom mi lac mel cheʼ bʌ an chuqui woli lac ñaʼtan lac mel?

14 ¿I chuqui miʼ mejlel laj cʌl chaʼan mi woli lac ñaʼtan lac bej chaʼlen clase o mi mucʼʌch o maʼañic mi caj lac chʼʌm jumpʼejl tratamiento? Cheʼ bʌ woli lac ñaʼtan chuqui mi caj lac mel yom mi laj qʼuel chuqui ti principio tac ochem yaʼi yicʼot mi lac pʌs ti lac ñaʼtʌbal chaʼan woliyʌch laj cʼʌn. Jiñi rey Salomón tsiʼ yʌcʼʌ ili ticʼojel ti wajali: «Ñopo lac Yum ti pejtelel a pusicʼal. Mach a bajñel ñaʼtan bajcheʼ jach a wom maʼ mel. Tiʼ pejtelel chuqui maʼ mel ñaʼtan lac Yum. Cheʼ jini mux caj i chajpʌbeñet a bijlel» (Proverbios 3:​5, 6).

15. ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel jiñi ñaxam bʌ xñoptʼañob chaʼan muʼ bʌ lac yajcan lac mel?

15 Yom cʼajal lac chaʼan chaʼan jiñi muʼ bʌ lac ñaʼtan lac mel miʼ mejlel i coltan o i ticʼlan yambʌlob. Jumpʼejl ejemplo, jiñi xñoptʼañob cheʼ ti ñaxam bʌ siglo mach xicʼbilobix chaʼan miʼ jacʼob jiñi mandar tsaʼ bʌ aqʼuenti Moisés. Wʌle muqʼuix i mejlel i cʼuxob jiñi bʌlñʌcʼʌl ticʼbil bʌ ti ñaxan chaʼan jiñi mandar. Pero jiñi apóstol Pablo an chuqui tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi bʌlñʌcʼʌl tsaʼix bʌ ñaxan aqʼuenti jiñi mach bʌ i sujmic diosob: «Mi jiñi bʌlñʌcʼʌl miʼ yʌcʼ ti yajlel jiñi quermañu, maʼañix baʼ ora mi caj j cʼux weʼel chaʼan maʼañic mi cʌcʼ ti yajlel jiñi quermañu» (1 Corintios 8:​11-13). Jiñi ñaxam bʌ xñoptʼañob tsaʼ subentiyob chaʼan yom miʼ chʼʌmbeñob ti ñuc i conciencia yambʌlob chaʼan maʼañic majqui miʼ yʌcʼob ti yajlel. Cheʼ jaʼel, maʼañic majqui yom mi la cʌcʼ ti yajlel tiʼ caj chuqui muʼ bʌ lac yajcan lac mel (1 Corintios 10:​29, 32).

Laʼ laj cʼajtiben lac ñaʼtʌbal Dios

16. ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla jiñi oración cheʼ bʌ woli lac ñaʼtan chuqui mi caj lac mel?

16 Junchajp muʼ bʌ cajel i coltañonla chaʼan chuqui yom mi lac mel, jiñʌch jiñi oración. Jiñi xcʌntʼan Santiago tsiʼ yʌlʌ: «Jin chaʼan, mi an majqui anto yom i ñaʼtʌbal, laʼ i chʌn cʼajtiben Dios, i mi caj i yʌqʼuentel come Dios miʼ wen acʼ tiʼ pejtelel i pusicʼal i maʼañic miʼ sʌclan lac mul» (Santiago 1:⁠5.) Miʼ mejlel la cʼajtiben Jehová jiñi lac ñaʼtʌbal chaʼan mi lac ñaʼtan chuqui yom mi lac mel. Miʼ mejlel lac jamʌ suben Jehová jiñi laj cʼojol tac yicʼot chaʼan miʼ pʌsbeñonla jiñi bij, jiñi chʼujul bʌ espíritu mi caj i coltañonla lac ñumen ñaʼtan jiñi principio tac choncol bʌ laj qʼuel yicʼot miʼ coltañonla laj cʼajtesan chuqui woli bʌ lac ñusan ti pʼis.

17. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel i coltañonla yambʌlob chaʼan mi lac ñaʼtan chuqui mi caj lac mel?

17 ¿Mejl ba laj cʼajtiben i coltaya yambʌlob chaʼan mi lac ñaʼtan chuqui mi caj lac mel? Mejlʌch. Jehová an i yʌcʼʌ yaʼ ti congregación tac hermanojob ñumen añobix bʌ i ñaʼtʌbal (Efesios 4:​11, 12). Miʼ mejlel laj cʼajtibeñob i coltaya ñumento mi woli lac ñaʼtan lac mel ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal. Come wen añobix i ñaʼtʌbal tiʼ chaʼan bʌ Dios yicʼot cabʌlix chuqui ñusʌbilob i chaʼan, miʼ mejlel i pʌsbeñoñobla yambʌ principio tac muʼ bʌ cajel i coltañonla laj qʼuel chuqui jiñi ñumen ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal (Filipenses 1:​9, 10). Anquese mejlʌch i coltañoñobla añʌch chuqui yom mi laj cʼajtesan: Mach la cʌcʼ chaʼan yambʌlob miʼ subeñoñobla chuqui yom mi lac mel come jujuntiquil mi caj lac chʼʌm majlel jiñi laj cuch.

¿Tiʼ pejtelel ba ora mi lac tajben i wenlel?

18. ¿Ti pejtelel ba ora mi caj lac tajben i wenlel jiñi muʼ bʌ lac ñaʼtan lac mel?

18 ¿Mucʼʌch ba lac tajben i wenlel cheʼ bʌ jiñi muʼ bʌ lac ñaʼtan lac mel chuculʌch ti jiñi principio tac am bʌ ti Biblia? Mucʼʌch, anquese an i tajol mach cheʼic miʼ loqʼuel bajcheʼ tsaʼ lac ñaʼta. Sadrac, Mesac yicʼot Abednego yujilob chaʼan mi maʼañic miʼ chʼujutesañob i yejtal jiñi Nabucodonosor miʼ mejlel i sʌtob i cuxtʌlel (Daniel 3:​16-19). Cheʼ jaʼel, cheʼ bʌ jiñi apóstolob tiʼ subeyob jiñi añoʼ bʌ yaʼ ti Sanedrín judío chaʼan mi caj i ñumen jacʼbeñob «i tʼan Dios bajcheʼ yumʌl i mach jiñic jiñi wiñicob» tsaʼ ñaxan jajtsʼiyob chaʼan miʼ chojquelob loqʼuel (Hechos 5:​27-29, 40). An i tajol mach cheʼic miʼ loqʼuel bajcheʼ la com jiñi woli bʌ lac ñaʼtan come «maʼanic majqui yujil baqui ora mi caj i chujquel ti wocol» (Eclesiastés 9:11,12). Jin chaʼan mi weñʌch tsaʼ bʌ lac ñaʼta lac mel i mi lac tajben i wocolel, miʼ mejlel lac ñop chaʼan Jehová mi caj i coltañonla laj cuch i ti wiʼil mi caj i yʌqʼueñonla i bendición (2 Corintios 4:⁠7).

19. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac bajñel chʼʌm majlel jiñi laj cuch cheʼ bʌ an chuqui mi lac ñaʼtan lac mel?

19 Cheʼ bajcheʼ tsaʼix laj qʼuele, mi an chuqui woli lac ñaʼtan lac mel yomʌch mi lac sʌclan principio tac, mi lac wen ñaʼtan yicʼot mi laj cʼʌn. ¡Mi lac wen aqʼuen wocolix i yʌlʌ Jehová cheʼ miʼ cʼʌn jiñi chʼujul bʌ i yespíritu yicʼot jiñi hermanojob wen añobix bʌ i ñaʼtʌbal chaʼan miʼ coltañoñobla! Laʼ laj cʼʌn iliyi yicʼot jiñi yambʌ la queʼtijib tac am bʌ lac chaʼan i laj lac bajñel chʼʌm majlel jiñi laj cuch cheʼ bʌ an chuqui mi lac ñaʼtan lac mel.

¿Chuqui tsaʼ cʌñʌ jatet?

• ¿Baqui bʌ jiñi ñuc bʌ i cʼʌjñibal muʼ bʌ caj i coltañonla lac ñaʼtan chuqui mi caj lac mel?

• ¿Bajcheʼ miʼ mejlel i coltañonla jiñi muʼ bʌ lac ñochtañob chaʼan mi lac ñumen taj majlel lac ñaʼtʌbal?

• ¿Chuqui ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal yom bʌ mi lac ñaʼtan cheʼ bʌ mi lac jacʼ jumpʼejl eʼtel?

• ¿Chuqui miʼ mejlel i coltañonla chaʼan mi lac ñaʼtan chuqui mi caj lac mel?

[Study Questions]

[Dibujo tac]

Añʌch chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Adán yicʼot Eva cheʼ bʌ tsiʼ ñusʌbeyob i tʼan Dios

[Dibujo]

Cheʼ bʌ woli lac ñaʼtan lac mel ñuc bʌ i cʼʌjñibal, laʼ lac sʌclan principio tac am bʌ ti Biblia