‘Icilanjililo’ cino cacindama kwe sweswe

CI NGATUTALILA ukuvwicisya uwupiliwulo wi lyasi limwi ilya mu Baibolo nga cakuti Amawaliko yanji yatalandapo. Ku cakulolelako, amalyasi ya mu Baibolo yano yakalanda pa wantu wano walinjiko kali nanti pa vintu vino vyacitikanga yeni tungayawazya vye cikulu akuwazya. Lelo yamwi amalyasi yakawa ni visinka ivicindame vino tutamanyile pa kutalika. Icakulolelako conga acilyasi lino likalanda pa wanaci wawili wano walinji mu ng’anda ya kwe Abrahamu. Umutumwa Paulo wisile lyo-o ilyasi ukuti “amulumbe.”​—Wagalatiya 4:24.

Wo-o umulumbe wukalonda ukwivwicisya nkaninye amuno ivisinka vino vyawamo vyacindama nkaninye kwe wano wakalonda ukwiza mukupocelela amapalo yano Yehova watulaya. Pano tutani tulande umulandu wuno cawela wo-o, katutalicile ukulanda pe cino calenzile e Paulo asokolole uwucindami we wo-o umulumbe.

Intazi yino yakatusile ku wina Klistu wakutalicilako mu Galatiya. Wamwi wapecelanga “amanda yamwi, nimyezi, nimpindi, nimyaka,” vino vyalinji mu Masundo ya kwe Musa. Wa-a wantu walandanga ukuti pa kuti umuntu awe we ciwuza wa kwe Leza azipizile ukukonka Amasundo ya kwe Musa. (Wagalatiya 4:10; 5:2, 3) Lelo nanti ciwe wo-o umutumwa Paulo wamanyile ukuti ukucita wo-o kutacindime ku mwina Klistu. Pakulanjizya ukuti co-o, acisinka walanzileko pi lyasi limwi ilya wa Yuda lino lyamanyisilwe.

E Paulo wizusizyeko awina Galatiya pe Abrahamu icikolwe ca luko lwa wa Yuda wino wakwasile e Ishumaeli ne Ayizeki. E Ishumaeli walinji we katote wino wakwasilwe mu muwomvi e Hagar, ne Ayizeki wakwasilwe mwe Sera. Awina Galatiya wano wakonkanga amasundo ya kwe Musa wafwile wamanyile icete sana ilyasi lya kwe Sera lino likalanda pe vino walinji ang’umba na vino wapile e Hagar kwe Abrahamu pa kuti amupapile umwana. Wamanyile nu kuti e Hagar walile wakwata Ishumaeli, watalisile ukusula Sera. Lelo nanti ciwe wo-o, e Sera wizile akwata Ayizeki ukulingana na vino Yehova wamulayile. Mukupita kwa mpindi, e Abrahamu wawinzile e Hagar ne Ishumaeli pa mulandu wakuti e Ishumaeli wacuzyanga Ayizeki.​—Intaliko 16:1-4; 17:15-17; 21:1-14; Wagalatiya 4:22, 23.

Awanaci Wawili, Ivipangano Viwili

E Paulo walanzile pa vintu vino vyawa mu cilanjililo cino watili “amulumbe.’ Watili, “Awanachinye waa wowili amalayilizyo yawili, wenga (akuli kuti we Hagar), wafumile kuMwamba Sinai, wino awanakwe wakwatizilwe kuwuzya . . . E Hagar ali ngati akaya kakwe Yerusalemu, kano kanonzi kali muwuzya nawantu.” (Wagalatiya 4:24, 25) E Hagar wimililangako awina Israeli nu musumba wa Yerusalemu. E Yehova wapangine icipangano nu luko lwa wa Yuda pa mwamba wa Sinai icakuti walinji nu kulankona amasundo yakwe. Ukulingana ni Sundo lya cipangano, awina Israeli walinji nu kulakwizuka ukuti awazya ku luwembu swinya walondekwanga ukuluwulwa.​—Jeremiya 31:31, 32; Waroma 7:14-24.

Awaweni wano, ‘umwanaci umuntungwa’ e Sera nu mwana wakwe e Ayizeki wakakwimililako? E Paulo walanzile ukuti e Sera “umwanaci ing’umba,” wimililangako ukuteyanya kwa kwe Leza ukwa kwi yulu. We-e umwanaci wa mankolanya uwa kwi yulu walinji ang’umba amuno pano Yesu atani ayize mu nsi lyo kutani kuwe awapakwe wano wakakwimililako ‘awana’ wa munsi. (Wagalatiya 4:27; Ayizeya 54:1-6) Lelo nanti ciwe wo-o, pa Pentekositi mu 33 C.E., umuzimu wutele wapongololezilwe pi wumba lya wonsi na wanaci wano wizile awawa awana wa mwanaci uwa kwi yulu. Wa-a awapakwe wizile wawa awana wakwe Leza wano wizile wawa awakateka ponga ne Yesu mu cipangano cipya. (Waroma 8:15-17) Umutumwa e paulo wino wawa pe wa-a awana, walemvile ukuti: “E Yerusalemu wamwiyulu weni amwanangwa [amuntungwa], weni wemayo.”​—Wagalatiya 4:26.

Awana wa Mwanachi

Ukulingana na vino amawaliko yakalanda, e Ishumaeli wacuzyanga e Ayizeki. Ndi wulyanye vino calinji kwe Ishumaeli, awana wa kwe Yerusalemu umuzya wacuzyanga awina Klistu wakutalicilako wano walinji awana wa kwe Yerusalemu umupya uwa kwi yulu. E Paulo walanzile ukuti “Umwana [Ishumaeli] wino wakwasilwe ndimuno awana wonsi wakakwatilwa wayimvyanga [Ayizeki] wino wakwasilwe kumuzimu wakwe Leza; avino cili nilelo.” (Wagalatiya 4:29) Pano Yesu wizile munsi nu kutalika ukuwizya pa Wufumu, intunguluzi zya waYuda zyatalisile ukucita ndivino e Ishumaeli wacitanga kwe Ayizeki impyani ya kwe Abrahamu. Wasekanga e Yesu nu kumucuzya swinya wayilolanga ukuti weni awano walinji awana wa kwe Abrahamu, lelo e Yesu weni walinji amuntuvye.

Pano wakateka wa wina Israeli walinji mupipi nu kukoma Yesu, Yesu watili: “Oko we Yerusalemu, Yerusalemu! Wemuntu ukukakoma awatumwa uponkola nintunguluzi zino Leza watuma kwewewe namawe! Nga ampindi zinga zino nalondanga ukufukatila awantu wako wonsi, mbafukatile ndivino nyinankoko akafukatila utwana muvyapa, ukuwa utanzumilizizye! Kanonzi in’ganda yako yilikankamulwa koko.”​—Mateyu 23:37, 38.

Vino vyaciticilanga awina Klistu wakutalicila vikalanjizya ukuti uluko luno lwimililangako e Hagar lutalinji nu kukwata awana wano walinji nu kuwa ampyani ponga ne Yesu. E Yehova wakanile awaYuda wano wayilolanga ukuti wakweti insambu zya kuwa ampyani pa mulandu wakuti wafumile mwe Abrahamu. Kwalinjiko awina Israeli wamwi wizile wawa awakateka ponga ne Yesu. Watakweti lo-o ulongo pa mulandu wakuti avino aweneco walondanga, lelo apamulandu wakuti wasuwizile mwe Yesu.

E Yehova watalisile ukusola wano walinji nu kuteka ne Yesu pa Pentekositi ya mu 33 C.E. Ukufuma peyilyanye impindi, watwalilila ukusola awa mwiwumba lya wapakwe.

Umulandu wuno e Paulo walondololezile co-o ‘icilanjililo,’ walondangavye ukulanjilila vino icipangano cipya calusya icipangano ci sundo lya kwe Musa. Amuno ukukonka vino vyalinji mu cipangano ca kwe Musa kutafumyangapo uluwembu pa wantu, lelo kwawizusyangavye ukuti walinji awazya waluwembu. Acino e Paulo walandizile ukuti Yesu wizile pa kuti “akomole [aluwule] wano wanyepwa namasundo.” (Wagalatiya 4:4, 5) Fwandi ukusuwila mu nzuwi ya kwe Klistu kwalenga tuluwuke ku wuzya wisundo.​—Wagalatiya 5:1-6.

Vino co-o Icilanjililo Cacindama kwe Sweswe

Amulandu ci wuno tuzipizile ukuwicila amano kwe vino Paulo walondolozile co-o icilanjililo? Umulandu wonga awa kuti cikatwavwa ukwivwicisya uwupiliwulo wuno wawa mu Mawaliko yano mpindi zimwi tutanga twivwicisye. Wo-o uwulondolozi wukatwavwa ukusuwila vino vyawa mu Baibolo nu kulola vino vyalemenkana.​—1 Watesalonika 2:13.

Ukumanya muno co-o icilanjililo cikasula kwacindama nkaninye amuno apano pasimpwa vino vililenga tuwe ni nsansa ku nkolelo. Amuno wanga kutawa ukuloleka kwa ‘wana’ ukulingana na vino Yehova walayile, nga twatwalilila ukuwa swe wazya waluwembu ni mfwa. Lelo pano e Yesu aliwateka ponga na wano aliwa nawo, ‘imyiko yonsi iya munsi yilipepwa.’ (Intaliko 22:18) Vyo-o vilicitika lyo wonsinye waluwusile ku luwembu, ku kukanapwililika, kukulosya ni mfwa. (Ayizeya 25:8, 9) Ukwasowa nu kuvwilika, yo-o yiliwa ampindi ya nsansa!

[Icikope]

Isundo lya cipangano lyatalika ukuwomba pa Mwamba wa Sinai

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Icikope]

Uzye ‘icilanjililo’ cino umutumwa Paulo walanzilepo cacindama wuli?