“Kese Munthu Makatyinda Omutengi Wae Muene”

“Kese umwe pu onthue, makapulwa na Huku konthele yevi alinga.” — OVA LOMA 14:12.

1. Oityi ovakwendye vetatu ova Hembeleu valingile?

 KWALI ovakwendye vamwe vetatu ova Hembeleu vali mo Mbambilonia. Ovakwendye ovo ankho tyati umwe ou utiwa Sadrake, umwe o Mesake omukwavo utiwa o Abedeneko. Mombambilonia omo avatumwa okufenda kotyilolo. Atyitiwa ine kamutavela mamuyumbwa mofolono yotupia. Mahi oityi ovakwendye ovo valingile? Kavetalele. Avapopila ohamba okuti: “Hamba, tyinoñngonoka okuti onthwe nii vala katutu kamatufende kotyikahuku tyove. Nii vala katutu kamatulipetamena kovilolo viove vyo olu.” (Daniel 3:1-18) Otyipuka otyo ovakwendye ovo vetatu vapopile kaveketyipulile komunthu nawike, ovo umwe vala vetyisokele avetyilingi.

2. Olie wapopilile Pilatu okuti Sesusi una okwiipawa? Okuti Pitalatu kavelwa onombei?

² Etyi palamba omanima 600, omutumini umwe utiwa o Posiu Pilatu, eivi okuti kuna omunthu umwe uli nokutendelenywa okuti una tyimwe alinga tyapenga. Etyi aovola okunoñgonoka umwe nawa ine tyili omunthu oo una umwe etyi alinga, amono okuti utpwale otyipuka natyike otyivi alinga tyimwipaesa. Mahi nongotyo ovanthu avemupopila umwe okuti una umwe vala okwipawa. Etyi vemukuluminya apolo omaande, elikoho peke otyo ovanthu vemutala ati: “Ame hivelwa onombei mbohonde yomunthu ou. Otyo o tyenyi muene.” Mokonda Posiu Pilatu oe ankho utumina, oe ankho una okupopia etyi tyilingwa netyi tyahalingwa. Ankho kapondola okutavela vala kovanthu. Mwaina Posiu Pilatu uvelwa umwe onombei mokonda wetavela Sesusi Kilisitu aipawe. — Mateusi 27:11-26; Luka 23:13-25.

3. Omokanda yatyi onthwe tuahapondola ouyeka vakwetu vetusokeleko etyi tuna okulinga?

³ Ove tyina pena etyi wahanda okulinga, ulinga ngo va Hembeleu? Ine ukevela vakwenyi vekupopile etyi una okulinga? Okusoka etyi molingi tyipwilisa unene, tyihanda omunthu una onondunge. Vokuna ovana ovatutu vapondola okusokelako ovana vavo etyi mavalingi. Mahi pamwe tyisukisa ovipuka ovinyingi iya okusoka etyi mavalingi tyipondola okupwilisa katutu. No ngotyo otyilinga tyokusokelako ovana vavo otyavo kavapondola okutyiavela vakwavo. (Ova Galata 6:1, 2) Ombimbiliya yati: “Huku makakoyesa kese umwe pu onthue, konthele yevi alinga.” (Ova Loma 14:12) Omukanda wo Ova Galata 6:5, wapopia okuti: “Kese munthu makatyinda omutengi wae muene.” Mwaina oityi matyitukwatesako okusoka nawa etyi matulingi? Otyipuka tyimwe tyipondola okutukwatesako okunoñgonoka okuti onthwe tuna ovipuka vimwe twehevili okulinga. Tusukisa umwe okukwateswako navakwetu.

Oityi Onthwe Twesukisa Okulinga

4. Otyi tulilongesila kwetyi tyalingile ovalinepi votete?

⁴ Ovo Andau na Eva vati umwe vala tungwe, apakala vala katutu avalingi otyipuka tyimwe tyeveetelele vala ovitateka. Valile komuti wenoñgonoko lyo tyiwa notyivi. (Gênesis 2:16, 17) Oityi valilako? Ombimbiliya yati: “Omukai wamona okuti omuti una, una ovinyango vitavela okulia, nokuutala vala omuti watyo una nao ankho omuwa. Moluotyo, omukai watokolako otyinyango ali. Etyi omulume wae eya, tupu emuavela, iya nae ali.” (Gênesis 3:6) Eva otyipuka alingile wetyilingile nelungavi, pahe Andau nae ngatyo alinga. Otyipuka otyo valingile tyaetela ovanthu aveho onkhali no nonkhia. (Ova Loma 5:12) Otyipuka otyo tyalingile ovo Andau na Eva tyitulongesa okuti onthwe vanthu tuna ovipuka twehevili okulinga. Ine katweendela mwetyi Ondaka ya Huku ipopia, opo matulingi vala ovipuka viapenga.

5. Oñgeni Siovaa etuhongolela? Oityi onthwe twesukisa okulinga opo tuahayapuke mwetyi ondaka ya Huku ipopia?

⁵ HOnthwe tuhambukwa unene mokonda Siovaa Huku yetu ketuyekele vala ngotyo utupopila etyi tuna okulinga. Ombimbiliya yati: “Mokeiva ondaka iivalela konyima yove aiti ei oyo ondyila omo weendela tyilinge yende nokokulio tyilinge yenda nokokumbili.” (Isaías 30:21) Tyina tutanga Ombimbiliya ngotyo o Siovaa uli nokupopia nonthwe. Ine tutanga apeho Ombimbiliya matyitukwatesako okulinga ovipuka viaviuka. Tupu opo tutyivile umwe okulinga etyi tyaviuka twesukisa “okulia okulia kwakola kovanthu ovakulu, nokuundapesa nawa ounongo wetu vokusoka tutyivile okuimbuka otyiwa notyivi.” Matutyivili okupunga nawa etyi tyaviuka netyi tyapenga, putyina tulilongesa nawa Ombimbiliya. (Ova Hebeleu 5:14) Opo tutyivile umwe okulinga etyi tyaviuka twesukisa okutavela etyi Omutima wetu utupopila.

6. Oityi twesukisa okulinga opo omutima wetu utulondole?

⁶ Omutima wetu utulondola tyina ovipuka twalinga viaviuka natyina viapenga. (Ova Loma 2:14, 15) Mahi opo utulondole umwe nawa tyina twalinga tyimwe tyapenga, twesukisa okuulongesa Ondaka ya Huku. Omutima wahalongesilwe utavela vala etyi ovanthu vapopia, mahi ovipuka vakwetu valinga navio vipondola okutuyapula mondyila. Tyina twamalingi otyipuka tyimwe tyapenga omutima autulondola onthwe atuhesuku natyo, haa kautulondola vali ukala vala “ngatyina wayokwa notyivela tyatokota.” (1 Timotiu 4:2) Omutima walongesiwa umwe nawa Ondaka ya Huku utuhongolela nawa.

7. Otyipuka patyi matyitukwatesako okulinga evi viaviuka?

⁷ Otyipuka tyimwe tyikahi nawa tyitukwatesako okulinga evi viaviuka okulilongesa umwe nawa Ondaka ya Huku nokulinga ngetyi twelilongesa. Tyina una tyimwe uhanda okulinga uhakuluminye vala nokutyilinga, nkhele pumphama, olisoko umwe nawa, otale etyi Ondaka ya Huku ipopia. Wesukisa okulilongesa nawa Ondaka ya Huku olongesa umwe nawa omutima wove, opo tyina nthiki imwe pamamoneka otyipuka tyimwe ngetyi tyamonekele noo Sadrake na Mesake na Abedeneko, otyivili okulinga etyi tyaviuka. Okulongesa umwe nawa-nawa onondunge mbetu tyitukwatesako okulinga etyi tyaviuka atuhesukisa okutyipula ku vakwetu. Tutalei ovipuka vivali tupondola okulinga.

Ovalie Uhanda Vakale Omapanga Ove?

8, 9. (a) Oityi twesukisila okulityika omapanga omavi? (b) Okuti omapanga omavi ovo vana vala tweenda-enda navo? Hangununa.

⁸ Apositolu Paulu wahoneka okuti: “Muhayondyuei. Omapanga omavi anyona ovituwa oviwa.” (1 Ova Kolindu 15:33) Tupu Sesusi nae wapopilile ovalongwa vae okuti: Kamulingi onthele youye.” (Suau 15:19) Tyina tulilongesa nawa etyi Ondaka ya Huku ipopia kamatukala omapanga ovanthu vana vokulinga ovinepo viasila vokulinga omaumbalehi, ovimphulu, ononkholwa, novokulinga ovipuka vielifwa novio. (1 Ova Kolindu 6:9, 10) Tupu tyina tulilongesa umwe nawa etyi Ombimbiliya ipopia, matumono okuti omapanga omavi ha vovana vala twenda-enda navo, tupondola okuvevasa monotelevisau no mono computadole no putyina tutanga ovipuka vahoneka. Tupu “vana wokuliholeka etyi vekahi” navo ñgo omapanga omavi. — Salmo 26:4.

⁹ Kuna ovanthu vamwe tyina uvetala ñga vekahi umwe nawa, mahi ovanthu ovo, kavafende Huku. No ngotyo tuesukisa okulunguka mokonda Ombimbiliya yapopia okuti: “ouye auho utuminwa nondingavivi.” (1 Suau 5:19) Naina, atee umwe vana vahalingi ovipuka ovivi, mahi kavafende Huku, omapanga omavi. Otyo tuesukisila okukala vala noupanga novanthu vehole Siovaa.

10. Oityi matyitukwatesako okulinga etyi tyaviuka tyina tuli pamwe novanthu vahafende Huku?

¹⁰ Katuna-ko nokupopia okuti tuna okulityilika okupopia novanthu aveho vahafende Huku. Mokonda okuhapopi navo katyitavelale. (Suau 17:15) Tyina tuli kovilinga, nokosikola, no movilinga viokuivisa tulivasa novanthu ovo. Iya vamwe ponombangi mba Siovaa vanepwa ine okunepa omunthu wahafende Siovaa. Omutima walongeswa nawa oo mautukwatesako okutala opi matuhulila, okukala epanga liomunthu uhafende Huku, nokuhipulula vala nae katyelifwile. (Tiaku 4:4) Twesukisa umwe vala okulongesa nawa omutima wetu opo tulinge etyi tyaviuka, tyina tuna-vo kosikola nokovilinga no povipito vietu no povipuka ovikwavo vali tukala navo.

Tala Nawa Tyina Uovola Ovilinga

11. Tyina tuovola ovilinga oityi twesukisa okutala nawa?

¹¹ Ombimbiliya itupopila okuti tuna okuundapa opo tutekule womeumbo lietu. (1 Timotiu 5:8) Mahi tyina tuovola ovilinga twesukisa okutala nawa oityi tyilingwa movilinga omo. Twesukisa okutala nawa ine kamulingwa ovipuka Huku eyele. Ovanthu vafenda Huku kavapondola okuundapa novipuka vielikwata novilolo, nohonde nokuvaka novikwavo vali. Tupu onthwe katukembe, na apa umwe ou tuundapela etuita tutyilinge, onthwe katutavela. — Ovilinga 15:29; Eholololo 21:8.

12, 13. Tyihevilinga viatyo vala, oityi vali tuesukisa okutala nawa tyina tuovola ovilinga?

¹² Pamwe ovilinga wavasa kavilipono netyi Ombimbiliya ipopia. Mahi soka vala, hamwe wavasa umwe ovilinga mahi otyilinga tyove, okulikalela ovanthu wokuya okuyumba opo vamonene-mo. Tupu pamwe hamwe utyivila okulomba pahe okongwa ukalombe mokapela. Molingi ñgeni? Ine wanoñgonoka umwe nawa etyi Ombimbiliya ipopia, olongesa umwe nawa onondunge mbove, molingi etyi tyaviuka — 2 Ova Kolindu 6:14-16.

¹³ Iya pahe ine palatalau yove utavela okukalomba mokapela omo, molingi ñgeni? Wesukisa okusoka olie wekutuma, iya mokapela katyo onthele ipi mapalombwa. Kovilongo vimwe ovanthu vahoneka omikanda otyo vatwaila ovanthu, pahe soka ñgeno ove utyilinga, mahi ovanthu utwaila, vamwe valinga ovipuka ovivi. Molingi ñgeni? Omukanda wa Mateusi 5:45, upondola okukukwatesako unene. Mahi nii vala katutu wahaniange etyi omutima wove okupopila. (Ova Hebeleu 13:18) Opo omunthu etyivile umwe okusoka nawa ku etyi malingi tyina aovola ovilinga, wesukisa okulongesa nawa omutima wae Nondaka ya Huku.

“Landula Ehongolelo Liae Monondyila Mbove Ambuho”

14. Tyina tuna etyi tuhanda okulinga tuesukisa okusoka kutyi?

¹⁴ Pena vali ovipuka ovikwavo tulinga, mahi tyina twehenevilinge nkhele twesukisa umwe okusoka nawa, atutala etyi Ombimbiliya ipopia. Hamwe tuhanda okwenda kosikola onene tyina twehenetyilinge nkhele tuesukisa okusoka nawa. Tupu pamwe hamwe twavela, tyina twehenehakulwe tuesukisa okusoka nawa kovihemba matuhakulwa navio. Ohamba Salomau wahoneka okuti: “Yumba onthumbi mu Siovaa nomutima wove auho, uhapamene menoñgonoko liove muene. Landula ehongolelo liae monondyila mbove ambuho, opo aviukise onomphai mbove.” — Provérbios 3:5, 6.

15. Etyi tyalingile Ovakilisitau vokahale tyitulongesa-tyi?

¹⁵ Ovipuka onthwe tusoka okulinga vipondola okulingisisa vakwetu. Ovakilisitau vokahale ankho kavaendela vali Ovitumino Viapelwe Moisesi. Pahe mokonda ankho vetupu vali otyitumino tyipopia ohitu patyi vena okulia, ankho vetei vala etyi vahanda okulia. Mahi mokonda vamwe kohale ankho vapola ohitu avalingila ovikahuku viavo ovilikutila, pahe ankho kavali vali ohitu. Otyo Apositolu Paulu ahonekela okuti: “Inkha okulia ohitu tyipundukisa omukuatate wange, hilia-alia vali ohitu naike, opo nahapundukise omukuatate wange.” (1 Ova Kolindu 8:11-13) Ovakilisitau vokohale tyina vena tyimwe vahanda okulinga ankho vasoka oñgeni matyikalesa vakwavo. Nonthwe otyo tuna okulinga ngotyo, katupondola okulinga otyipuka natyike ‘tyilingisisa vakwetu.’ — 1 Ova Kolindu 10:29, 32.

Ita Ounongo ku Huku

16. Oñgeni elikwambelo litukwatesako tyina pena tyimwe tuhanda okulinga?

¹⁶ Okulikwambela tyitukwatesako unene tyina pena tyimwe tuhanda okulinga. Tiaku wahoneka okuti. “Inkha umwe wakamba ounongo, atualeko okuita ku Huku, iya meupewa mokonda Huku waavela aveho otyali tyihapenye.” (Tiaku 1:5) Tupondola okuita ku Huku etuavele ounongo atulingi etyi tyaviuka. Tyina pena tyimwe tyitusukalalesa atulikwambela, Huku utuavela ononkhono mbae, ambutukwatesakookuvasa ono tesitu mbukahi nawa, nokutuhinangelesa ombu ankho twalimbwa-le.

17. Oñgeni vakwetu vapondola okutukwatesako tyina pena etyi tuhanda okulinga?

¹⁷ Okuti vakwetu navo vapondola okutukwatesako tyina pena etyi tuhanda okulinga? Yoo. Siovaa wetuavela vakwetu mewaneno opo vetukwateseko. (Ova Efesu 4:11, 12) Ovanthu ovo, ovo tupondola okupula, tyina pena tyimwe tuhanda okulinga, vapondola okutupopila ovipuka vimwe valingaile, nokutulekesa ono tesitu mambutukwatesako okulinga ovipuka ‘viaviuka.’ (Ova Filipu 1:9, 10) Mahi nongotyo tuesukisa okulunguka opo vakwetu vehetupopile-ko etyi tuna okulinga, mokonda otyo otyetu mwene.

Tyina twalinga tyimwe otyiwa okuti tyituetela vala oviwa?

18. Okuti apeho tyina twalinga otyipuka tyimwe otyiwa tyituetela vala oviwa?

¹⁸ Okuti apeho tyina twalinga otyipuka tyimwe otyiwa tyelikwata netyi Ombimbiliya ipopia tupola-ko vala oviwa? Pamwe tupola-ko umwe oviwa, mahi kavikalale ehimwe. Ovakwendye ava twapopia apa oo Sadrake na Mesake na Abedeneko, ankho vetyii okuti otyipuka tyina vapopila Ohamba tyokuti kamavafende kotyilolo tyina, ankho tyipondola okuveipaesa. (Daniel 3:16-19) Tupu etyi ono Apositolu vapopila ovatumini okuti tuna okutavela ku Huku tyiipona kovanthu, vavetelwe, pahe avayekwa nawa. (Ovilinga 5:27-29, 40) Tupu Ombimbiliya itupopila okuti “Ovitateka viuuhulukila vala vala ovanthu aveho”. (Eclesiastes 9:11) Otyo pamwe tutila umwe napa twalinga otyipuka tyaviuka atukala novitateka. Ine ulinga umwe otyipuka tyaviuka mahi no ngotyo okala novitateka, kala nonthumbi yokuti Siovaa mekukwatesako otyivili okukoleleya, iya komutwe wandyila ekekupa ovipuka oviwa. — 2 Ova Kolindu 4:7.

19. Oityi matyitukwatesako okulinga etyi tyaviuka atuhasokelwa-mo vala na vakwetu?

¹⁹ Tyina pena tyimwe tuhanda okulinga tuesukisa okutala umwe nawa etyi Ombimbiliya ipopia, pahe atusoko mwene no nondunge mbetu oñgeni tupondola okulinga ngetyi Ombimbiliya yapopia. Tupandula unene Siovaa utuavela ononkhono mbae, navakwetu mewaneno vetukwatesako tyina tuna tyimwe tuhanda okulinga.

Oityi welilongesa?

• Oityi tyitukwatesako okulinga ovipuka viaviuka?

• Oñgeni okunoñgonoka umwe nawa Ombimbiliya tyitukwatesako okukoya omapanga?

• Ovipuka patyi tuesukisa okutala nawa tyina tuovola ovilinga?

• Oityi Siovaa etwavela tyitukwatesako okulinga etyi tyaviuka?

[Omapulo Elongeso]

[Olutalatu]

Otyipuka otyo tyalingile ovo Andau na Eva tyitulongesa okuti onthwe vanthu tuna ovipuka twehevili okulinga

[Olutalatu]

Tyina uhenelinge otyipuka tyimwe tala umwe nawa etyi Ombimbiliya ipopia