کتاب مقدّس چگونه به دست ما رسیده است؟‏

رسیدن کتاب مقدّس به دست ما بدون این که تحریفی در آن به وجود آمده باشد،‏ واقعاً یک معجزه است.‏ نگارش این کتاب حدود ۱۹۰۰ سال پیش به اتمام رسید.‏ متون اصلی این کتاب روی موادی فاسدشدنی مثل پاپیروس و پوست حیوانات نوشته می‌شد و به زبان‌هایی بود که کمتر کسی امروزه به آن‌ها صحبت می‌کند.‏ علاوه بر این‌ها،‏ مردان قدرتمندی مثل امپراتورها و رهبران مذهبی سخت تلاش کردند نوشته‌های مقدّس را از بین ببرند.‏

چگونه این کتاب بی‌نظیر از گزند زمان در امان ماند و معروف‌ترین کتاب تاریخ بشر شد؟‏ در اینجا دو عامل را بررسی می‌کنیم.‏

وجود نسخه‌های بسیار

اسرائیلیان به عنوان مدافعان نسخه‌های اولیهٔ متون مقدّس،‏ به‌دقت از آن‌ها نگهداری می‌کردند و از روی آن متون نسخه‌های جدید تهیه می‌کردند.‏ برای مثال،‏ به هر یک از پادشاهان اسرائیل گفته شده بود که «رونوشتی از این شریعت را چنانکه نزد لاویانِ کاهن است،‏ بر طوماری برای خود بنویسد.‏»—‏تَثنیه ۱۷:‏۱۸‏.‏

بسیاری از اسرائیلیان نوشته‌های مقدّس را با علاقه می‌خواندند،‏ زیرا معتقد بودند که کلام خداست.‏ به همین دلیل،‏ نسخه‌برداری از این متون با دقت تمام انجام می‌گرفت.‏ این کار به عهدهٔ کاتبانی آموزش‌دیده و کارکشته بود.‏ در مورد یکی از این کاتبان خداترس که عِزرا نام داشت،‏ آمده است:‏ «او در شریعت موسی که یهوه،‏ خدای اسرائیل داده بود،‏ کاتبی ماهر بود.‏» (‏عِزرا ۷:‏۶‏)‏ ماسورائی‌ها که بین قرن ششم و دهم قبل از میلاد متون عبری یا «عهد عتیق» کتاب مقدّس را نسخه‌برداری می‌کردند،‏ حتی حروف را تک‌تک می‌شمردند تا خطایی در نسخه‌برداری صورت نگیرد.‏ چنین پشتکار و تلاشی ضامن دقت فوق‌العادهٔ این متون بود و باعث شد نوشته‌های مقدّس با وجود تلاش سخت دشمنان برای نابود کردن آن،‏ محفوظ بماند.‏

برای مثال در سال ۱۶۸ قبل از میلاد،‏ آنتیوخوس چهارم،‏ حکمران سوریه اقدام به نابودی تمام نسخه‌های نوشته‌های مقدّس عبری در سرتاسر سرزمین فلسطین کرد.‏ در تاریخ یهودیان آمده است:‏ «هر طومار شریعت را که می‌یافتند،‏ پاره می‌کردند و می‌سوزاندند.‏» دانشنامهٔ یهودی می‌گوید:‏ «مأموران با سختگیری تمام این مسئولیت خود را انجام می‌دادند .‏.‏.‏ مجازاتِ داشتن این متون مرگ بود.‏» با این حال،‏ نسخه‌هایی از نوشته‌های مقدّس،‏ هم در میان یهودیان فلسطین و هم یهودیان مناطق دیگر محفوظ ماند.‏

کمی بعد از این که نگارش نوشته‌های یونانی یا «عهد جدید،‏» به پایان رسید،‏ نسخه‌هایی از این نامه‌های الهامی،‏ نبوّت‌ها و گزارشات تاریخی تکثیر شدند.‏ برای مثال،‏ یوحنا انجیل خود را نزدیک شهر اِفِسُس نوشت.‏ با این حال،‏ قطعه‌ای از نسخهٔ انجیل او که متخصصان آن را به کمتر از ۵۰ سال بعد از نگارش آن انجیل نسبت می‌دهند،‏ صدها کیلومتر دورتر از اِفِسُس،‏ در مصر پیدا شد.‏ این کشف نشان داد که مسیحیان ساکن سرزمین‌های دورافتاده نسخه‌هایی از جدیدترین نوشته‌های الهامی را در اختیار داشتند.‏

انتشار گستردهٔ کلام خدا کمک کرد که حتی قرن‌ها بعد از مرگ مسیح نوشته‌های مقدّس محفوظ بماند.‏ برای مثال،‏ گفته می‌شود که در روز ۲۳ فوریهٔ سال ۳۰۳ میلادی،‏ دیوکلِسین امپراتور روم با طلوع آفتاب به تماشای سربازانی نشست که درهای کلیسایی را خورد کردند و نسخه‌های نوشته‌های مقدّس را سوزاندند.‏ دیوکلِسین بر این تصوّر بود که با نابود کردن نوشته‌های مقدّس می‌تواند مسیحیت را ریشه‌کن کند.‏ روز بعد،‏ دستور داد که در تمامی امپراتوری روم،‏ همهٔ نسخه‌های نوشته‌های مقدّس،‏ در ملأ عام سوزانده شود.‏ با این حال،‏ نسخه‌هایی محفوظ ماند و از آن‌ها نسخه‌هایی جدید برداشته شد.‏ در واقع،‏ بخش بزرگی از دو نسخه از کتاب مقدّس به زبان یونانی که احتمالاً کمی بعد از دستور دیوکلِسین تهیه شد،‏ تا امروز باقی مانده است؛‏ یکی در شهر رم و دیگری در کتابخانهٔ بریتانیا.‏

هر چند هیچ یک از دست‌نوشته‌های اصلی کتاب مقدّس پیدا نشده است،‏ هزاران نسخهٔ دست‌نوشته از کل کتاب مقدّس یا بخشی از آن تا به امروز محفوظ مانده است.‏ بعضی از این نسخه‌ها بسیار قدیمی هستند.‏ آیا پیام متون اصلی کتاب مقدّس بعد از نسخه‌برداری تغییر کرد؟‏ ویلیام هنری گرین دربارهٔ نوشته‌های مقدّس عبری می‌گوید:‏ «با اطمینان می‌توان گفت که هیچ نوشتهٔ باستانی دیگری با چنین دقتی نسخه‌برداری نشده است.‏» یکی از متخصصان دست‌نوشته‌های کتاب مقدّس به نام سِر فرِدریک کِنیون در مورد نوشته‌های مقدّس مسیحی می‌گوید:‏ «فاصلهٔ زمانی بین نگارش نسخهٔ اصلی و قدیمی‌ترین شواهد موجود آنقدر ناچیز است که عملاً می‌توان آن را نادیده گرفت،‏ و دیگر اساسی برای هیچ گونه شک و تردید مبنی بر این که آیا نوشته‌های مقدّس اساساً به همان صورت که نوشته شده بودند به دست ما رسیده‌اند وجود ندارد.‏ می‌توان صحّت و درستی کتاب‌های عهد جدید را کاملاً اثبات‌شده دانست.‏» او همچنین اضافه می‌کند:‏ «کاملاً می‌توان اطمینان داشت که پیام متون کتاب مقدّس محفوظ مانده است،‏ .‏.‏.‏ چیزی که در مورد هیچ یک از کتاب‌های باستانی دیگر نمی‌توان گفت.‏»‏

ترجمهٔ کتاب مقدّس

عامل مهم دیگری که کتاب مقدّس را معروف‌ترین کتاب تاریخ بشر کرده است،‏ در دسترس بودن آن به بسیاری از زبان‌هاست.‏ این امر مطابق این مقصود خداست که مردم همهٔ ملت‌ها و زبان‌ها خدا را خواهند شناخت و «در روح و راستی» او را پرستش خواهند کرد.‏—‏یوحنا ۴:‏۲۳،‏ ۲۴؛‏ میکاه ۴:‏۲‏.‏

اولین ترجمهٔ شناخته‌شده از نوشته‌های عبری،‏ ترجمهٔ سَبْعینی نام دارد که به زبان یونانی بود و حدود دو قرن پیش از آغاز خدمت زمینی عیسی تمام شد.‏ این ترجمه برای یهودیان یونانی‌زبانی تهیه شد که اطراف فلسطین زندگی می‌کردند.‏ کل کتاب مقدّس،‏ منجمله انجیل‌ها در عرض چند قرن به بسیاری زبان‌ها ترجمه شد.‏ اما بعدها،‏ پادشاهان و حتی کشیشان که باید هر چه در توان داشتند انجام می‌دادند که این کتاب به دست همگان برسد،‏ درست خلاف آن عمل کردند.‏ آنان با جلوگیری از ترجمهٔ کتاب مقدّس به زبان‌های رایج،‏ مردم خود را در تاریکی روحانی نگه داشتند.‏

اما،‏ مردانی شجاع با نافرمانی از کلیساها و دولت‌ها و با به خطر انداختن جان خود،‏ اقدام به ترجمهٔ کتاب مقدّس به زبان‌ها رایج کردند.‏ برای مثال،‏ در سال ۱۵۳۰،‏ ویلیام تیندِل از انگلستان که در دانشگاه آکسفورد تحصیل کرده بود،‏ تورات،‏ یعنی پنج کتاب اول نوشته‌های عبری را ترجمه کرد.‏ او با وجود مخالفت‌های شدید،‏ اولین کسی بود که کتاب مقدّس را مستقیماً از متون عبری به انگلیسی ترجمه کرد.‏ تیندِل همچنین اولین مترجمی بود که نام خدا،‏ یَهُوَه را در ترجمهٔ خود به کار برد.‏ کاسیودورو دِ رینا،‏ محقق کتاب مقدّس که روی یکی از اولین ترجمه‌های کتاب مقدّس به زبان اسپانیایی کار می‌کرد،‏ پیوسته و به‌شدّت از طرف کاتولیک‌ها مورد آزار قرار می‌گرفت و در معرض خطر مرگ بود.‏ او برای به پایان رساندن ترجمهٔ خود مجبور شد به انگلستان،‏ آلمان،‏ فرانسه،‏ هلند و سوئیس سفر کند.‏ *

امروزه کتاب مقدّس همچنان به زبان‌های بیشتری ترجمه می‌شود و میلیون‌ها نسخه از آن انتشار می‌یابد.‏ این کتاب که با وجود پستی‌وبلندی‌های بسیار محفوظ ماند و شناخته‌شده‌ترین کتاب در دنیا شد،‏ گواهی بر سخن الهامی پِطرُس رسول است که گفت:‏ «علف خشک می‌شود و گُل می‌ریزد،‏ اما سخنان یَهُوَه تا ابد باقی می‌ماند.‏»—‏۱پِطرُس ۱:‏۲۴،‏ ۲۵‏.‏

‏[پاورقی]‏

‏[کادر/‏تصویر]‏

کدام ترجمه را بخوانم؟‏

در بعضی از زبان‌ها چندین ترجمه از کتاب مقدّس موجود است.‏ در برخی از این ترجمه‌ها کلمات دشوار و قدیمی به کار رفته است.‏ برخی دیگر به صورت آزاد ترجمه شده و بیشتر به روانی متن توجه شده است،‏ تا دقت آن.‏ برخی ترجمه‌ها نیز بسیار تحت‌اللفظی و واژه به واژه ترجمه شده‌اند.‏

ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس به زبان انگلیسی که شاهدان یَهُوَه آن را منتشر کرده‌اند از روی زبان‌های متون اصلی ترجمه شده است و اعضای کمیته‌ای که روی آن کار کرده‌اند،‏ نخواستند نامشان ذکر شود.‏ این ترجمهٔ انگلیسی مبنای ترجمه برای حدود ۶۰ زبان دیگر شد.‏ با این حال،‏ مترجمان این زبان‌ها نیز متن خود را مرتباً با متون اصلی مقایسه می‌کردند.‏ هدف مترجمان ترجمهٔ دنیای جدید این بود که متن تا حد امکان به متن زبان اصلی نزدیک باشد،‏ البته تا زمانی ابهام ایجاد نشود.‏ مترجمان تلاش کردند که کتاب مقدّس برای خواننده امروزی،‏ همان قدر قابل فهم باشد که برای خوانندهٔ دوران قدیم قابل فهم بود.‏

شماری از زبان‌شناسان ترجمه‌های امروزی کتاب مقدّس،‏ منجمله ترجمهٔ دنیای جدید را از لحاظ دقت و صداقت مورد بررسی قرار داده‌اند.‏ جیسون بِدون پروفسور الٰهیات در دانشگاه آریزونای شمالی در آمریکا یکی از این محققان است.‏ در سال ۲۰۰۳ او جزوه‌ای ۲۰۰ صفحه‌ای از تحقیقات خود در مورد نُه کتاب مقدّس رایج به زبان انگلیسی منتشر کرد.‏ * او در تحقیقات خود به بررسی چند آیه از کتاب مقدّس پرداخت که در مورد مفهوم آن‌ها نظرات مختلفی وجود دارد و احتمال این که مترجمان نظرات شخصی‌شان را وارد متن کرده باشند،‏ بیشتر است.‏ برای هر آیه او متن انگلیسی را با متن یونانی مقایسه می‌کرد،‏ و سعی می‌کرد ببیند آیا مترجمان نظرات و اعتقادات شخصی خود را وارد متن کرده‌اند یا خیر.‏ نتیجه‌گیری او چه بود؟‏

جیسون بِدون اشاره می‌کند که عموم مردم و محققان وقتی تفاوتی میان ترجمهٔ دنیای جدید و ترجمه‌های دیگر می‌بینند،‏ فرض را بر این می‌گیرند که مترجمان ترجمهٔ دنیای جدید صادقانه عمل نکرده‌اند.‏ اما او می‌گوید:‏ «اغلب،‏ این تفاوت‌ها به خاطر دقیق بودن و محافظه‌کار بودن مترجمان است.‏» البته بِدون با ترجمه بعضی از عبارات ترجمهٔ دنیای جدید موافق نیست،‏ با این حال می‌گوید که این ترجمه «در مقایسه با ترجمه‌های دیگر دقیق‌ترین ترجمه است.‏» او آن را ترجمه‌ای «فوق‌العاده خوب» می‌خواند.‏

دکتر بنجامین کِدَر،‏ محقق زبان عبری در اسرائیل،‏ اظهار نظر مشابهی در مورد ترجمهٔ دنیای جدید کرد.‏ در سال ۱۹۸۹ او گفت:‏ «این ترجمه تلاشی صادقانه برای ارائهٔ متنی تا حد امکان دقیق و قابل درک است.‏ .‏.‏.‏ من در هیچ جای ترجمهٔ دنیای جدید ندیدم که مترجمان تلاش کرده باشند اعتقادات شخصی خود را به متن اضافه کنند.‏»‏

از خود سؤال چنین کنید:‏ ‹هدف اصلی من از خواندن کتاب مقدّس چیست؟‏ آیا برای من روان و ساده بودن متن از دقت آن مهم‌تر است؟‏ یا این که می‌خواهم متنی را بخوانم که ترجمهٔ آن تا حد امکان به متن اصلی نوشته‌های الهامی وفادار باشد؟‏› (‏۲پِطرُس ۱:‏۲۰،‏ ۲۱‏)‏ پس این که کدام ترجمه را بخوانید،‏ بستگی به هدفتان از خواندن کتاب مقدّس دارد.‏

‏[پاورقی]‏

The Living Bible, The New American Bible

‏,With Revised New Testament, New American Standard Bible

‏,The Holy Bible—New International Version

‏,The New Revised Standard Version

‏,The Bible in Today’s English Version

and King James Version

‏[تصویر]‏

‏«ترجمه دنیای جدید کتاب مقدّس» به زبان‌های بسیاری موجود اسقت

‏[تصویر]‏

دست‌نوشته‌های ماسورائی

‏[تصویر]‏

قطعه‌ای از لوقا ۱۲:‏۷‏،‏ «.‏ .‏ .‏ ترس به خود راه مدهید،‏ ارزش شما بسیار بیشتر از گنجشک‌هاست»‏

‏[صاحب امتیاز تصویر]‏

‏;Foreground page: National Library of Russia, St. Petersburg

‏:second and third: Bibelmuseum, Münster; background

The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin ©