Enda bua kuleshe mianda i muanka

Yesu nyi Efile Mukulu su?

Yesu nyi Efile Mukulu su?

BANTU bebungi abamonaa dilongiesha dia Busatu buiselele bu “dilongiesha dikata dia bena Kidishitu.” Muyile dino dilongiesha, Yaya, Muana, na kikudi kiselele mbantu basatu be mu Efile umune. Cardinale John O’Connor bakuile pabitale dilongiesha dia Busatu buiselele’shi: “Atuuku’shi ndilongiesha di bukopo bukile, diatushi balombene kupusha biadidi.” Buakinyi Busatu buiselele bui bukopo kupusha?

Ungi mukanda (The Illustrated Bible Dictionary) autusha kabingilo kamune. Pabitale Busatu buiselele, wawa mukanda aulesha’shi: “Ta ndilongiesha dia mu Bible nya, muanda ta kui kifundue kia mu Bible su nkimune akidipatuula.” Bu biabidi’shi Busatu buiselele “ta ndilongiesha dia mu Bible” bantu abedikuminaa abakimbaa ma verse a mu Bible​—ingi nsaa abashintula na mpushisho ao​—nka bua kukimba kukuminyisha bangi bantu diadia dilongiesha.

Kino kifundue akikuatshishena Busatu buiselele su?

Kimune kia ku bifundue bia mu Bible biabakambaa kufubisha bibubi nyi Yowano 1:1. Mu Biible Bifundwe Biiselele mbafunde uno verse’shi: “Ku mbangilo kubaadi Eyi, Eyi dibaadi kui Efile Mukulu [kishima kia mu kina Greke, ton the·onʹ], dingi adyo dibaadi Efile Mukulu nabeene [the·osʹ].” Mu uno verse, kishima kia mu kina Greke the·osʹ (efile mukulu) mbekifunde misango ibidi. Kishima kia kumpala, nkibangie na muaku ton, uno muaku mu kina Greke nyi article, na pa ino mbalo muaku the·onʹ aulesha Efile Mukulu Sha-bukome boso. Kadi the·osʹ a kabidi te na article nya. Tui kuamba’shi mbalube su?

Buakinyi dilongiesha dia Busatu buiselele di bukopo kupusha?

Kina Greke kia koinè mubabaadi bafunde Evanjile a Yowano, ndudimi lui na yalo miya pabitale kufubisha kua article défini. Ungi muntu akimbulaa mianda ya mu Bible abetanyina bu Archibald Robertson amba’shi, su bioso bishima bibidi bibadia kuikala na article, “bioso bibadia kuikala mumune na abipatuula kintu kimune.” Robertson baadi mutushe kileshesho kia Mateo 13:38, amba’shi: “Efuba [mu kina Greke, ho a·grosʹ] nyi mpano pa nsenga [mu kina Greke, ho koʹsmos].” Gramere etukuasha bua kuuka’shi nsenga namu nyi efuba.

Kadi, bibaadia kuikala naminyi su kishima kia kumpala ki na article, kadi kiakabidi taki naye, bu biabidi mu Yowano 1:1? James Allen Hewett ungi muntu akimbulaa mianda baadi mutushe kileshesho kia uno verse amba’shi: “Mu bino biabadi bakite, kishima kia kumpala na kiakabidi mbilekene, tabipatuula kintu kimune nya.”

Bua kuibilesha kalolo, Hewett mmufubishe 1 Yowano 1:5, amba’shi: “Efile Mukulu nyi etaata.” Kishima kia mu kina Greke kiabadi baluule bu “Efile Mukulu” (ho the·osʹ) ki na article défini. Kadi kishima phos kiabadi baluule bu “etaata” ta ki na article nya. Hewett mmuleshe’shi: “Nsaa yoso . . . tui balombene kuamba’shi Efile Mukulu nyi etaata; kadi ta tui balombene kuakula nsaa yoso’shi etaata nyi Efile Mukulu nya.” Bingi bileshesho bi biabia bi mu Yowano 4:24, alesha’shi “Efile Mukulu nkikudi,” na mu 1 Yowano 4:16, alesha’shi “Efile Mukulu nyi kifulo.” Mu ino verse yoso ibidi, kishima Efile Mukulu ki na article, anka bishima “Kikudi” na “kifulo” ta bi na article nya. Biabia, kishima kia kumpala na kiakabidi tabilesha kintu kimune nya. Ino verse tayilesha’shi “Kikudi nyi Efile Mukulu” sunga’shi “kifulo nyi Efile Mukulu.”

Nnanyi muikale “Eyi”?

Basha binangu be bungi ba mu ludimi lua Greke na baaludi bebungi ba Bible mbakumine’shi Yowano 1:1 talesha muikale bu “Eyi” nya, kadi alesha ngikashi yaye.” William Barclay mualuudi umune a Bible akula’shi: “Bu bikale’shi Yowano mutumibua tabaadi muele article ku kishima theos, bino abilesha’shi baadi akuila mushindo wikale Eyi . . . Yowano tabaadi alesha’shi Eyi nyi Efile Mukulu. Mu ngakuilo mupelepele, tabaadi muakule’shi Yesu nyi Efile Mukulu nya.” Mu mushindo umune, Jason David BeDuhn ungi muntu sha binangu alesha’shi: “Mu ki na Greke, su tue muele article ku kishima theos mu muaku bu uno wi mu Yowano 1:1c, bantu ababadika abamono’shi olesha ‘efile.’ . . . Bu bikale’shi kishima theos ta ki na article nkilekene na kishima ho theos, nka bu bikale ‘efile’ mmuilekene na ‘Efile Mukulu’ mu kisongie.” BeDuhn akumbasha bino: “Mu Yowano 1:1, Eyi tandikale Efile Mukulu umune a bukome boso, anka ndikale efile, sunga di na ngikashi ya bu Efile Mukulu.” Sunga bua kulonda ngakuilo a Joseph Henry Thayer, ungi muntu sha binangu baadi mufube mu kualuula kua Bible a American Standard Version: “Logos [sunga Eyi] dibaadi efile, kadi kushi Efile Mukulu aye nabene.”

Yesu baadi muleshe patoka kuilekena kui pankatshi paye na Nshaye

Dilongiesha pabitale Efile Mukulu “di bukopo kupusha” su? Ta bibaadi biabia bua Yesu nya. Mu luteko lubaadi mukite kui Nshaye, baadi muleshe patoka’shi aye na Nshaye mbelekene pa kuamba’shi: “Muuwa wa loosoo naamu ngi shi bantu bakuwukye, obe buupenka Efile a binyibinyi na yaawa abootumine, Yesu Kidishitu.” (Yowano 17:3) Su tubakumina bino bishima bia Yesu na tubapusha malongiesha a mu Bible, atumunemeka bu Muana a Efile Mukulu. Atukalanguila’nyi Yehowa bu ‘Efile Mukulu umune a binyibinyi.’