Ghenda ahali omwatsi

Obwabu Eribuhira omo Mwanya Wabu

Obwabu Eribuhira omo Mwanya Wabu

Obwabu Eribuhira omo Mwanya Wabu

TONY, oyothulyakanayako omo mwatsi w’ahanyuma angabere omo ngebe eyiri mbaghane kwabya iniabirwanisya ekitsibu kiwe ky’erinywa obwabu. Aliwe kundi isihalibya ekikamubyako nomw’anganywa obwabu bunene, neryo in’ikirirye athi anganasondolha engebe yiwe. Busana naki eriyilebya liwe eryo lyabya liwire?

Amalengekania wiwe ayo mwaleka iniabya akanywa obwabu bunene kutsibu. Mbulha Tony mwakiminya kutse eyihi, ekitsuko ekikamusondolha kinyamubiri, omo bulengekania, n’omw’iyowa—obwongo bwiwe—kyabya isikikikolha ndeke busana n’eririthoherwa omo bwabu. Iniakabya akongera erinywa obwabu, obwongo bwiwe ikwabukanongera buthya erilemwa erikubungulha emibere eyo alimu.

Enzumwa eyakabiri eyaleka Tony inialemwa erileka obwabu yiri yithi inianzire kutsibu erisighalha inianamakirire olhulengo lhw’obwabu obo akanywa. Allen oyothulyakanayako omo myatsi y’ahanyuma, okw’itsuka iniakabugha athi syawithe ekitsibu bikahika okw’inywa obwabu. Akaligha athi: “Iningabisa obwabu bwaghe, kandi ingayihambulya-hambulya n’erilengaho erilhangira erinywa bunene nga si kitsibu. Nabya ngwithe ekilhubirirwa kighuma—erilholha embere erinywa. Nomwakine indi abandi ibakalhangira ngoku obwabu buli okw’isondolha Tony na Allen, abosi ibakayibwira bathi obuli kindu kine ndeke. Abosi babiri babya batholere eriyira eky’erikolha erileka erinywa obwabu. Kyahi?

Yira eky’Erikolha!

Abanene ababirileka erikolesya obwabu bwa nabi babiriyira eky’erikolha erikwamana n’ebinywe bya Yesu bino: “N’eriso lyawu ly’amali lyamaleka iwakolha ebibi, wukuleryo, uwuseryo! Kusangwa lyowene okw’iwe ekitsuko kighuma ky’omubiri wawu ikyahera kwilhaba omubiri wawu wosi erighuswa omwa Kulimu.”—Matayo 5:29.

Nomwabine, Yesu abya isyali bugha athi ibayihuthalya omw’iyilhusyako ekitsuko. Omwakanya k’ekyo, abya iniakamanyisaya athi thutholere ithwabya ithunayitheghekire erileka ekyosi-kyosi ekyanga tsandya obunyakirimu bwethu. Ni kwenene ekiika ekya thwangathwa bikahika okw’ileka erikolesya obwabu bwa nabi kyangana thulethera obulhumi. Aliwe ikikendi thutheya okwa malengekania n’emibere ebyanga thukolya okw’ikolesya obwabu bwa nabi. Busana n’ekyo abandi bamabya ibabirihiraho akaghalha erikubwira bathi wuli okw’inywa obwabu bunene, ambi iwayira eky’erikolha. a Kyamabya indi siwanga thoka eriyikakirya okw’inywa bunene, ithwamu eribulekera ighuma. Ekyo nomukyanga kulethera obulhumi, obo ni buke kw’ilhaba eritsandya ngebe.

Nomuwangabya isiwuli muthamiri, wukananza erinywa obunene? Kyamabya ikwakiri kithya, ni kyahi ekyanga wanga kolha erihira obwabu omo mwanya wabo?

Aho Wangabana Obuwathikya

1. Yikethere amaaka w’erisaba mughulhu wosi kandi erilhua okwa muthima. E Biblia yikaha erihabulha lino okwa bosi abanzire eritsemesya Yehova Nyamuhanga: “Simuhanga-hangaye emithima yenyu, nikwa omo buli mwatsi mubwire Nyamuhanga obwagha bwenyu, imukamusaba n’erimuhathikana, imunemuha ewasingya. N’obuholho bwa Nyamuhanga, obulhabire amenge wosi, bwasyatheya emithima yenyu n’amaghanirya wenyu omwisi wa Kristo Yesu.” (Abanya Filipi 4:6, 7) Ni kyahi ekya wanga saba eribana obuholho obu?

Omo kwenene ligha ngoku wuwithe ekitsibu bikahika okw’inywa obwabu, ekitsibu ekya wuwitheko olhukwamirwa. Eribwira Nyamuhanga ekya wanzire iwakolha ikikendileka iniatsumulha akaghalha ako wukahiraho eribana obuthekane n’eriyihighulha okwa bitsibu bingyi. “Oyukakuningira ebibi biwe syendi syowana; Nikwa oyukakangayabyo n’erirekabyo asyabana erighanyirwa.” (Emisyo 28:13) Na Yesu mwabugha athi ambi ithwasaba thuthi: “Siwuthwingiraye omw’irengwako, nikwa wuthulhamaye oko mubi.” (Matayo 6:13) Aliwe wanga kolhaki erikwamana n’emisabe ng’eyo, kandi ni hayi aho wangabana eby’erisubirya oko misabe yawu?

2. Bana akaghalha omo Kinywe kya Nyamuhanga. “Ekinywe kya Nyamuhanga kiriho, kandi kinemukolha omubiiri . . . Kandi kikathoka eritswera erisonda n’amalengekania w’omuthima.” (Abaebrania 4:12) Abanene ababya bakanywa bunene kera babiriwathikibwa omw’isoma n’erighanirya okwa milhondo ye Biblia buli kiro. Omuhandiki w’esyonyimbo oyukubaha Nyamuhanga mwahandika athi: “Obutseme buli n’omundu oyukaghana erihana ly’abandu babi . . . emighambo y’Omwami Mukulhu ni butseme bwiwe, kandi ak’igha Emighambo yiwe omo musibo n’omo kiro. . . . Ebyosi omundu oyo akakolha bikatsumulhawa.”—Esyonyimbo 1:1-3.

Allen, oyo erigha e Biblia n’Abema ba Yehova lyamuha amaaka w’erileka erikolesya nabi obwabu, akabugha athi, “Ngaligha ngoku ku nath’igha e Biblia n’emisingyi yayu eya ngwathikaya erileka erinywa obwabu, ambi nabiriholha.”

3. Kulha-kulhanaya omubere w’eriyikakirya. E Biblia yikabugha yithi ababya bathamiri kera omo kithunga ky’Ekikristayo muberibwa omo “mulimu wa Nyamuhanga.” (1 Abanya Korinto 6:9-11) Bathi? Enzumwa nguma yiri yithi, mubawathikibwa erileka ethamiro n’ebyughungu omw’ikulha-kulhania omubere w’eriyikakirya, omubere owakabanika busana n’obuwathikya bw’omulimu abuyirire wa Nyamuhanga. “Simukunde omwa binyu, kusangwa hali erithamira, nikwa musule mw’omulimu abuyirire.” (Abanya Efeso 5:18; Abanya Galatia 5:21-23) Yesu Kristo mwalhaghanisya athi ‘Thatha wenyu w’elhubulha asyaha omulimu abuyirire oko bakamubulhaya.’ Busana n’ekyo, “mubulhaye, neryo mwasyahebwakyo.”—Luka 11:9, 13.

Abanzire eriramya Yehova omwa nzira ey’akaligha bangana kulha-kulhania omubere w’eriyikakirya omw’isoma n’eriyeghesya e Biblia n’omw’isaba mughulhu wosi kandi erilhua okwa muthima. Omwakanya k’erihwa amani, ligha omulhaghe owali omwa Kinywe kya Nyamuhanga ono: “Oyukabiba okwa syongumbu siwe sy’omubiri wiwe, asyahulhulha erihonda, nikwa omundu oyukabiba omw’isonda ly’omulimu, omulimu asyamuha erihulhulha engebe y’erikotha. Neryo sithulhuhe erikolha ebibuya kusangwa okwa mughulhu atholere thwasyahulhulha thwamathendileghulha.”—Abanya Galatia 6:8, 9.

4. Sombolha abanywani abuwene. “Wulendere haghuma n’abandu b’amenge nawu wasyabya w’amenge; Nikwa omwira w’abakiru asyakwa.” (Emisyo 13:20) Bwira banywani bawu okwithwamu lyawu erihambire okwa mikoleserye yawu y’obwabu. Aliwe Ekinywe kya Nyamuhanga mukyasangwa kyahabulha kithi wukabya wukaleka “erikunda, n’erithamira,” n’ebyughungu, abandi ababya banywani bawu bakasweka neryo ibalholha embere erikutsuma. (1 Petero 4:3, 4) Ibya iwunayitheghekire erileka abanywani abathesikaya erithwamu lyawu ly’erisondolha eminywire yawu.

5. Yihirireho olhubibi. “Simusosekanibawe n’emyatsi y’ekihugho kino, nikwa muleke Nyamuhanga eribahindulha n’eribaha obulengekania buhya-buhya. Muthya mwasyathoka eriminya erisonda lya Nyamuhanga. Erisonda eri ni libuya, kandi likatsemesaya, kandi lihikene.” (Abanya Roma 12:2) Wamalighira emisingyi y’Ekinywe kya Nyamuhanga wuthi yikuwathikaye eriyihiriraho olhubibi omwakanya k’erilighira banywani bawu kutse “emyatsi y’ekihugho kino” erikolha ekyo, iwukendi bana engebe eya Nyamuhanga akaligha. Aliwe wanga minya wuthi olhubibi olhuwene olhukutholere?

Olhulengo lhw’obwabu olhwanga hamba nabi okw’itswera lyawu n’eritsandya obulengekania bwabu olho lhukabya ini lhunene kutsibu. Wamathwamu erinywa obwabu, si kyuwene erihiraho olhubibi olhuthuwene olhukendi leka iwuthathekana kandi olhukendi leka iwathamira. Isiwalighira eky’eriyowa nga bakendi kughana kikaleka wukathendi ghendera okwa lhubibi lhwawu. Yihirireho olhubibi olhulhangirikire kandi olhukendi kutheya, olhukendi leka iwayihighulha okw’inywa bunene kutse erithamira.

6. Igha eribugha wuthi eyihi. “Nikwa eribugha lyenyu libye, egha, egha, kutse eyihi, eyihi!” (Matayo 5:37) Igha erighana omwa bwolho omundu amakukaka obwabu. “Erikania lyenyu libye omo lhukogho kandi ribye ryuwene, imwathoka erisubirya ndeke obuli mundu.”—Abanya Kolosai 4:6.

7. Sondaya obuwathikya. Handika abanywani abang’ongera omuhwa wawu w’erithwamu erileka obwabu kandi abanga kuwathikya bunyakirimu. “Ababiri buwene kwilhaba omughuma, kusangwa bawithe olhuhembo lhuwene busana n’emibiiri yabu. Kusangwa omughuma amayihinda, omughuma asyahangania mulikyabu, nikwa obulighe oko oyuli iyuwene omughulhu akayihinda hathe owundi w’erimusumba.” (Omugambuli 4:9, 10; Yakobo 5:14, 16) Ekithongole ekya National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism e United States nakyo kikaha erihabulha lino: “Hakanayira ikyakalha erileka erinywa obwabu. Saba efamile yawu n’abanywani bakuwathikaye erihika okwa kilhubirirwa kyawu.”

8. Amakirira erithwamu lyawu. “Mubye bandu abakakolha n’eriowa ebinywe bya Nyamuhanga, butsira abakahulikirira lisa n’eriyitheba. Nikwa omundu oyukalhangira ndeke omughambo owahikene, ow’obwiranda, iniakakwama gho ndeke, asyabana obutseme bwa Nyamuhanga omwa mubiiri wiwe, kusangwa syali hulikirira buyira n’eribirirwa gho; akakolha gho.”—Yakobo 1:22, 25.

Eriyihighulira ighuma okwa kyaka

Sibugha indi obuli mundu oyukanywa obwabu bunene akabya ini kalubba. Aliwe abandi bakatsuka eribya bakanywa bunene kutse ibanywa mughulhu wosi neryo ikyaleka ibabya bakakwa ekyaka kinene eky’erinywa obwabu. Kundi ekyaka ky’erinywa obwabu kikahamba oko mundu kinyamubiri n’omwa bulengekania, abandu ng’abo sibangaleka erithamira habw’erithayikakirya kutse erihebwa obuwathikya bw’obunyakirimu lisa. Allen akibuka bino: “Nabere ingaleka erinywa obwabu, obulhumi bw’erikolha ekyo mubwabya bunene. Oyo w’omughulhu naminyiramo ngoku ngayithagha obuwathikya bw’abadokita eryongera okwa bw’obunyakirimu obwa nabya inganemubana.”

Abanene abakanywa obwabu bakayithagha obuwathikya bw’abadokita erithoka erilhwa amalhwa wabu w’obunyakirimu aw’erilekera ighuma erikolesya nabi obwabu. b Abandi bakayithagha eriya okwa ngyingo erithoka erirwanisya ebitsibu eby’omwakathi ebikalire eby’erileka obwabu kutse erihebwa omubatsi ow’erikehya ekyaka kinene eky’erianza erinywa obwabu n’eribawathikya eribuleka. Mughalha wa Nyamuhanga oyuwabya akakolha ebithiko-thiko mwabugha athi: “Abakalire sibali n’obwagha bw’omunganga, nikwa abalhwere basa.”—Mariko 2:17.

Emighaso y’Erighendera okw’Ikangirirya lya Nyamuhanga

Erihabulha lye Biblia ery’amenge erihambire oko bwabu likalhua oku Nyamuhanga ow’okwenene, oyukathusunzira ebibuya ebya kera na kera butsira ebya lino bisa. Enyuma w’emyaka makumi abiri nini Allen alilekire erinywa obwabu akabugha athi: “Munatsema ingaminya ngoku nanganabya wa mbaghane, eriminya ngoku Yehova abyanzire eringwathikya eryuwania engebe yaghe, athi . . .” Allen akahuna hake n’erikakirya emisoni akibuka ebyakera. “Um, . . . eriminya ngoku Yehova akayitheghereraya kandi kw’akatsomana n’erithuha obuwathikya obwa thukayithagha, ekyo kyabirinyitsemesya kutsibu.”

Busana n’ekyo, wamabya iwune mukolesya obwabu bwa nabi kutse iwulimo ekyaka kyabu, isiwalhuaho wukabikyako kutse erilengekania wuthi siwukiriko malenguliro. Allen n’abandi bangyi banabere aho wuli munabwire kandi babiribukehya kutse eribulekera ighuma. Sibali bathayikubyabwomo, nawu siwendi syayikubyabwomo.

Mbulha wamathwamu erinywa obwabu okwa lhulengo olhutholere kutse wukathwamu eribulekera ighuma, ghendera okw’ihabulha lya Nyamuhanga lino ery’olhwanzo: “Kumbe wahulikirira ebihano byaghe! Neryo obuholho bwawu nga bwabiribya ng’olhusi, n’erithunganene lyawu ng’ebisunda by’omwa ngetse.”—Isaya 48:18.

[Omwatsi ahikwa]

a Lebaya akasanduko “Mbwino Obwabu bw’Obukakusondolha?” okwa lhupapura 8.

b Hali emyanya minene ey’erithambirirwamo, amasipatara, n’esyondegheka esyangaha obuwathikya. E watch tower eno siyirihamaya okwa mithambirire mirebe. Obuli mundu atholere inialebya ndeke emithambirire eyiriho neryo iniasombolha emithambirire eyithethwa emisingyi ye Biblia.

[Akasanduko/​Ekisasani]

Mbwino Obwabu bw’Obukakusondolha? Iwangana yibulya:

Mbwino lino nganywa obwabu bunene kwilhaba kera?

• Mbwino nganywa mughulhu wosi kwilhaba kera?

• Mbwino hathya nganywa obukalire?

• Mbwino ngakolesaya obwabu erighumira ebirengekanio kutse eriyibalya okwa bitsibu?

• Mbwino omunywani kutse omuhughu anabirikangania eritsomana liwe n’erinyihikako busana n’erinywa lyaghe?

• Mbwino erinywa obwabu kyanabirinyilethera ebitsibu eka, okwa mubiiri, kutse omwa lhughendo?

• Mbwino kyabirinyikalira erighunza ewiki isingthanywa obwabu?

• Mbwino ngayowa nabi abandi bakaleka erinywa obwabu?

• Mbwino ngabisa abandi bw’olhulengo lhw’obwabu obo nganywa?

Wamasubirya wuthi ee okwa kighuma ky’okwa bibulyo ebi kutse ebilhabire okw’aho, iwangana yithagha eriyira eky’erikolha erisondolha eminywire yawu.

[Akasanduko/​Ekisasani]

Erithwamu Ndeke Bikahika okw’Inywa Obwabu

Wuthe wanywa obwabu, lengekanaya oku bino:

Nina ky’amenge ingye erinywa obwabu, kutse ngabuleke?

Eky’erikolha: Oyuthe wanga thoka erinywa okwa lhulengo olhutholere atholere iniabuleka.

Mbwino nganywe bungahi?

Eky’erikolha: Minya olhulengo lhwawu lhw’obwabu buthe bwatsandya amalengekania wawu.

Nganywe mughulhu wahi?

Eky’erikolha: Siwutholere wukafugha kutse erisangira omwa mibiiri eyikayithagha erilengekania iwunanywire; siwutholere wukasangira omwa mibiiri y’edini iwunanywire; siwutholere wukanywa omughulhu wuli mukule; siwutholere wukanywa omughulhu wuli okwa mithambirire mirebe.

Nganywire hayi?

Eky’erikolha: Iwune n’abanywani abuwene; butsira omwa bubiso-biso erianza eribisa nga wukanywa bwabu bungahi; butsira ahali abakayowa nabi bakalhangira obwabu.

Ni bahi abo ngatholere inganywa nabu?

Eky’erikolha: Wutholere iwanywa iwune n’abanywani abuwene kutse abahughu abuwene; butsira abathamiri.

[Akasanduko/​Ekisasani]

Ekinywe kya Nyamuhanga Kikawathikaya Oyuwabya Akanywa Obwabu

Supot, owe Thailand, abya akanywa obwabu bunene kutsibu. Okw’itsuka, iniakanywa omw’igholho-gholho lisa. Lyolho-lyolho mwatsuka eribya akanywa omwa ngyakya n’omw’ithungyi. Mughulhu mungyi iniakanywa habw’erianza erithamira. Aliwe neryo mwatsuka erigha e Biblia n’Abema ba Yehova. Abere akaminya ngoku Nyamuhanga syaliligha obuthamiri, Supot mwaleka obwabu. Aliwe, habere halhaba kathuku mwabusubira. Eka yiwe muyaghalhwa.

Aliwe Supot abya iniakinanzire Yehova kandi iniananzire erimuramya omwa nzira eyitholere. Banywani ba Supot mubalholha embere erimuwathikya n’erihira omwa b’efamile yiwe mw’omuhwa w’erisiba nayu n’erithendi mulekerania. Okwa buthuku obo ebinywe ebilhangirikire ebiri omwa 1 Abanya Korinto 6:10 ebikabugha bithi ‘abakundirya sibendi syasangira omwa bwami bwa Nyamuhanga’ mubyawathikya Supot eriminya ngoku syatholere akalhangira emibere eyo alimu mwa y’amasatha. Mwaminya ngoku atholere iniahiraho akaghalha kanene erirwanisya ekitsibu kiwe ky’erinywa obwabu.

Lero Supot abya iniabirithwamu erilekera ighuma obwabu. Erighunzerera, busana n’obuwathikya bw’omulimu abuyirire wa Nyamuhanga, obusondoli obuli omwa Kinywe kya Nyamuhanga, n’obuwathikya bw’efamile yiwe n’ekithunga, Supot mwabana akaghalha k’obunyakirimu neryo amaleka obwabu. Efamile yiwe muyatsema akabatizibwa erikangania kw’abiriyihayo oku Nyamuhanga. Supot lino awithe obughuma obuwene na Nyamuhanga obo abya akayisunza, kandi akakolesaya endambi yiwe eriwathikya abandi bunyakirimu.