Guruka oze aha biriho

Koresa Amaarwa nk’Oku Gaine Kukoresibwa

Koresa Amaarwa nk’Oku Gaine Kukoresibwa

Koresa Amaarwa nk’Oku Gaine Kukoresibwa

TONY, owaaba yaagambirweho, akaba naabaasa kugira amagara marungi kuri noogira ngu akafayo aha miywere ye ey’amaarwa. Kwonka, ahabw’okugira ngu akaba naanywa eby’okunywa bingi hataine ekirikumubaho, akateekateeka ngu buri kimwe akaba akiine gye. Ahabw’enki emiteekateekyere ye yaabaire egwire?

Okubaasa kwe kw’okucwamu kukateganisibwa okunywa amaarwa ekirenga. Yaaba Tony yaakimanyire nari atarakimanyire, obwongo—oburikutegyeka omubiri gwe gwona , ebiteekateeko bye, n’enyehurira ze bukaba butakikora gye aha bw’amaarwa maingi. Ku yaayeyongyeire kunywa nikwo n’obwongo bwarekyeire aho kumuhwera kushwiijuma gye embeera.

Enshonga ya kabiri ahabw’enki Tony yaabaire aine emiteekateekyere egwire n’ahabw’okugira ngu akaba naayenda kunywa nk’oku atwire naanywa. Allen, obaire yaagambirweho, omu kubanza akanga kwikiriza ngu aine obureemezi bw’okunywa ekirenga. Naagira ati: “Nkaba nshereka emiywere yangye, kandi nkaba ninyekwatsakwatsa kugira ngu ngumizemu ninywa. Nkaba nyine ekigyendererwa kimwe, eky’okuguma ninywa.” N’obu abandi baabaire nibareeba ngu Tony na Allen tibarikukoresa gye amaarwa,bo bakaguma nibeehamiza ngu buri kimwe kiri gye. Bombi bakaba baine kugira eki baakora kutegyeka emiywere yaabo. Kwonka bakaba nibabaasa kukora ki?

Gira eki Waakora!

Baingi abacwire omuze gw’okunywa ekirenga bakuratiire obuhabuzi bwa Yesu oburikugira ngu, “eriisho ryawe rya buryo ku riraabe nirikureetera kukora ekibi, oriihemu, orinagye; haakiri okufeerwa ekicweka kyawe kimwe, okukira omubiri gwawe gwona okunagwa omuri Gehena.”—Matayo 5:29.

Yesu akaba atarikugira ngu tweiheho ebicweka byaitu eby’omubiri. kureka, akaba naahamiiriza ngu twine kuba tumaririire kweyihaho ekintu kyona ekirikubaasa kuba eky’akabi aha mbeera yaitu y’eby’omwoyo. N’amazima ebi twine kukora nibibabaasa kutureetera obusaasi. Kwonka nibiija kuturinda emiteekateekyere n’embeera ezirikubaasa kutureetera kukoresa kubi amaarwa. N’ahabw’ekyo, abandi baakugambira ngu noonywa ekirenga, gira eki waakora kutegyeka eminywere yaawe. * Kyaaba kitarikubaasika kuteegyeka eminywere yaawe nikiba kiri kirungi kurekyera kimwe okunywa amaarwa. N’obu kirabe nikishaasha, tikirikureeta obusaasi bwingi nk’okuhinduka otaine mugasho.

N’obu oraabe otari musinzi, oine omuze gw’okunywa ekirenga? Kyaba nikwo kiri, ni bintu ki ebi orikubaasa kukora kukuhwera kukoresa amaarwa nk’oku gaine kukoresibwa?

Ah’okwiha Obuhwezi

1. Shaba butoosha kandi oyihire aha mutima. Baibuli neeha obuhabuzi obu abo boona abarikwenda kushemeza Yehova Ruhanga: “Omuri byona mumanyise Ruhanga ebi murikwetenga omu kushaba n’okweshengyereza, kandi musiime. Kandi obusingye bwa Ruhanga, oburengire okwetegyereza kw’omuntu weena, buryaguma burinde emitima yaanyu n’obwengye bwanyu omuri Kristo Yesu.” (Abafilipi 4:6, 7) Niki eki orikubaasa kushaba kutunga obusingye obu?

Ikiriza ngu oine oburemeezi bw’amaarwa, kandi ngu n’obujunaanizibwa bwaawe. Okugambira Ruhanga eki orikwenda kukora kyenyini aha nshonga egi nikiza kumubaasisa kuha emigisha okuteeraho kwawe kutunga oburuhuko n’okwetantara oburemeezi obundi. “Orikushereka eby’okushiisha bye, tariba gye; Kwonka orikubyatura, akabireka, aryasaasirwa.” (Enfumu 28:13) Yesu akagira ngu tushabe tuti: “Otatutwara omu kwohibwa, kureka otujune Omubi.” (Matayo 6:13) kwonka shi noobaasa kukora ota ebirikuhikaana n’okushaba oku, kandi noobaasa kwiha nkahi eby’okugarukamu by’okushaba kwawe?

2. Tunga amaani kuruga omu Kigambo kya Ruhanga. “Ekigambo kya Ruhanga kiine amagara n’amaani . . . kandi kirahuka kucaaka ebi omuntu arikuteekateeka n’ebi amaririire omu mutima gwe kukora.” (Abaheburaayo 4:12) Baingi abaabaire nibanywa amaarwa ekirenga bakatunga obuhwezi ahabw’okushoma kandi bakateekateeka aha mushororongo gumwe omu Baibuli buri izooba. Omuhandiiki wa zaaburi akahandiika ati “Aine omugisha omuntu otakuratira naama z’ababi, nari okwemerera omu muhanda gw’abasiisi, n’obu kwakuba okushutama aha bitebe by’abarikugaya; Kureka oshemerererwa Ebiragiro bya MUKAMA, kandi Ebiragiro ebyo nibyo ateekateekaho nyomushana na nyekiro. . . . Ebi akora byona bigyenda gye.”—Zaaburi 1:1-3.

Allen, owaatungire amaani g’okucwa omuze gw’okunywa amaarwa ekirenga ahabw’okwegyesibwa Baibuli Abajurizi ba Yehova, naagira ati: “Nimpamiza kimwe ngu nkaabaire nfiire kuri ntarahwerairwe Baibuli n’emisingye erimu kureekyera aho kunywa amaarwa.”

3. Gira omutwarize gw’okwerinda. Baibuli neegamba aha basinzi omu kibiina Ekikristaayo abayeeziibwe ‘n’Omwoyo gwa Ruhanga.’ (1 Abakorinso 6:9-11) Mu muringo ki? Bakahwerwa kurekyera aho kunywa amaarwa ekirenga barikugira omutwarize gw’okwerinda, omutwarize gw’omwoyo gurikwera. “Mutarisinda viinyo erimu okujagarara, kureka mwijure Omwoyo.” (Abaefeso 5:18; Abagalatia 5:21-23) Yesu Kristo akaraganisa ngu ‘Tataitwe w’omu iguru naaza kuha Omwoyo gurikwera abo abarikumushaba.’ N’ahabw’ekyo, ’mushabe, nimwija kuheebwa.’—Luka 11:9, 13.

Abarikwenda kuramya Yehova omu muringo ogurikusiimwa nibabaasa kugira omutwarize gw’okwerinda barikushoma kandi bakeega Baibuli n’okushaba obutoosha baihire aha mutima. Omu mwanya gw’okurengwa amaganya, ikiriza ekiraganiso eki ekirikushangwa omu Kigambo kya Ruhanga: “Orikubibira omubiri gwe, omuri ogwo mubiri nimwo arigyesha okujunda; kwonka orikubibira Omwoyo, omu Mwoyo ogwo nimwo arigyesha amagara agatahwaho. Mbwenu nu turekye kuruha omu kukora gye; ahakuba obunaku ku burihika, turyagyesha, ku turiba tutarikuhwa matsiko.”​—Abagalatia 6:8, 9.

4. Toorana abanywani barungi “Ogyenda n’abanyabwengye, nawe ahinduka omunyabwengye, kwonka mungyenzi w’abashema aryakizira.” (Enfumu 13:20) Gambira banywani baawe ngu omaririire kunywa amaarwa garinganiire. Ekigambo kya Ruhanga nikikurabura ngu waarekyera aho “obusinzi, n’okuraara enkyera, n’okunywa amaarwa maingi,” bamwe ahari banywani baawe nikiza kubatangaaza kandi bagume ‘nibakujuma.’ (1 Petero 4:3, 4) Ba oyeteekateekire kwecwaho abanywani abatarikushagika okumaririira kwawe okw’okutegyeka emiywere yaawe.

5. Taho obugarukiro. ’Mutashushanisibwa n’ab’obusingye obu, kureka muhindurwe basya ahabw’okugarurwa obusya omu biteekateeko byanyu, mubone kumanya gye ebi Ruhanga arikukunda, oku biri birungi, ebirikusiimwa, kandi ebihikire buzima.’ (Abarooma 12:2) Waikiriza emisingye y’Ekigambo kya Ruhanga kukuteeraho obugarukiro omu mwanya gwa banywani baawe nari ‘obusingye obu,’ noija kugira amagara marungi agarikusiimwa Ruhanga. Kwonka shi noobaasa kumanya ota obugarukiro bwaawe?

AAmaarwa goona agarikukureetera kutacwamu gye nari kutetegyereza gye ni maingi ahariiwe. N’ahabw’ekyo, waacwamu kunywa amaarwa, ti ky’obwengye kunywa kuhitsya waaba otakimanya yaaba osinzire nari otasinzire. Otakaikiriza kubeihwabiehwa emiteekateekyere yaawe. Taho obugarukiro oburaakuhwere kunywa ekiringaniire n’okwetantara kunywa ekirenga.

6. Yemanyiize kugira ngu ngaaha. “Ebigambo byanyu bibe, Eego, Eego, nari Ngaaha, Ngaaha.” (Matayo 5:37) Omu muringo gw’ekitiniisa yemanyiize kwanga obufura bw’okutaayayiise bwaba burengesereize. “Ebigambo byanyu bigume biri eby’embabazi, nk’ebirimu omwonyo, mubone kumanya oku mushemereire kugarukamu omuntu weena.”—Abakolosai 4:6.

7. Shaba abandi obuhwezi. Handiika oku banywani baawe barikubaasa kukuhwera kuhamira aha kumariirira kwawe kw’okutanywa ekirenga kandi bakakuhwera n’omu by’omwoyo. “Babiri nibakira omwe, ahabw’okuba baheebwa ebihembo birungi ahabw’okufa kubi kwabo. Ahakuba ku bagwa, omwe aimutsya mugyenzi we.” (Omubuurizi 4:9, 10; Yakobo 5:14, 16) Ekitongore ekya National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism omuri United States nikiha obuhabuzi obu: “Okutuubya aha miywere yaawe y’amaarwa nikibaasa kuguma. Shaba obuhwezi ab’eka yaawe nari banywani baawe kubaasa kucwa omuze gwawe.”

8. Hamira aha kumariirira kwawe “Kandi mube abarikworobera Ekigambo, beitu ti kukihurira kwonka, mukeebeiha. Kwonka ogwo orikwetegyereza ebiragiro ebihikire eby’obusingye, akabyezirikira, atari orikubihurira akeebwa, kureka ari omukozi orikubyorobera, omuntu ogo naija kuheebwa omugisha omu kukora kwe.”—Yakobo 1:22, 25.

Okucwa Omuze

Ti buri muntu orikunywa ekirenga ngu naaba omusinzi. Kwonka abamwe nibatandika barikunywa amaarwa maingi nari barikunywa emirundu mingi reero guhinduka omuze. Ahabw’okugira ngu omuze gw’okunywa amaarwa nigukwata aha mubiri n’ebiteekaateeko by’omuntu, abantu nk’abo nibaba nibenda ekirikukira aha kirikubahwera kusingura oburemeezi nari obuhwezi bw’eby’omwoyo kubaasa kucwa omuze gw’obusinzi. Allen naijuka ati: “Obu naabaire nincwa omuze gw’obusinzi nkatunga obusaasi bw’amaani omu mubiri. Nketegyereza ngu oihireho obuhwezi bw’eby’omwoyo obu naabaire ntungire nkaba nyine kutunga n’obujanajabi bw’abashaho.”

Abasinzi baingi nibaba baine kutunga obujanjabi kubaasa kuhikiiriza okumariirira kwabo okw’eby’omwoyo okw’okureka amaarwa. * Abamwe nibaba baine kuza omu irwariro kubaasa kutunga obujanjabi bw’okubahwera kucwa omuze gw’okunywa amaarwa buri kaire, nari oburemeezi obundi bwona obu barikubaasa kugira ahabw’okurekyera aho kukoresa amaarwa. Omwana wa Ruhanga akagira ati: “Abahuriire tibarikwenga [omushaho], kureka abarwaire.”—Mako 2:17.

Ebirungi by’Okukuratira Obuhabuzi bwa Ruhanga

Obuhabuzi bwa Baibuli oburikukwata aha maarwa niburuga ahari Ruhanga ow’amazima, orikutwendeza ebirungi hati n’ebiro byona. Bwanyima y’emyaka 24 aherize kucwa amaarwa, Allen naagira ati: “Kinkashemeza munonga ku naamanyire ngu nimbaasa kuhinduka, ngu Yehova naayenda kumpwera kwetereeza, . . .” Allen akahunamamu kakye amarira gaamwitururuka omu maisho ahabw’okwijuka eby’enyima. “Okumanya ngu Yehova naayeetegyereza gye, naafayo kandi naaha obuhwezi oburikwetengyesa, kimpwereire munonga.”

N’ahabw’ekyo waaba oine omuze gw’okunywa amaarwa ekirenga nari okusinda, otakahwamu amaani nari okeehwa amatsiko. Allen n’abandi baingi barabire omu mbeera nk’eyaawe kandi hati babaasize kutubya aha minywere yaabo y’amaarwa nari baagarekyera kimwe. Tihaine eki barikwefuuza kandi naiwe torikwija kwefuuza.

Yaaba ocwamu kunywa amaarwa garinganiire nari okutaganywa na kakye, kuratira okwehanangiriza oku okwa rukundo okurikuruga ahari Ruhanga: “Nangwa kuri waayorobeire ebiragiro byangye! Obwo obusingye bwawe bukaabaire nk’omugyera, n’okuhikiirira kwawe kuba nk’ebingonzi by’enyanja.”—Isaaya 48:18.

[Obugambo obw’Ahansi]

^ Hariho amarwariro maingi n’emyanya endiijo erikuha obujanjabi n’obuhwezi abarikwenda kucwa amaarwa. Omunaara gw’Omurinzi ogu tigurikushagika omuringo gumwe gw’obujanjabi okukira ogundi. Buri omwe aine kwecweramu obujanjabi obu araatungye kandi akahamya ngu tiburikuhenda misingye ya Baibuli.

[Akabokusi/​Ekishushani]

 Amaarwa Nigakutegyeka?

Noobaasa kwebuuza oti:

• Niinywa amaarwa maingi okukira ira?

• Niinywa amaarwa emirundi mingi okukira ira?

• Amaarwa agu ndikunywa n’ag’amaani munonga?

• Niinywa amaarwa kwehuzya oburemeezi bwangye nari ebirikunyerarikiriza?

• Hariho munywani wangye nari omwe aha b’eka yangye owaagambire aha minywere yangye y’amaarwa?

• Naatungire oburemeezi omuka, aha murimo nari ndikugyenda omu muhanda ahabw’amaarwa?

• Niinyehurira kubi naamara saabiiti emwe ntanywire maarwa?

• Nikinkora kubi abandi baayanga kunywa amaarwa?

• Ninshereka abandi obwingi bw’amaarwa agu ndikunywa?

Waagarukamu kimwe nari bingi aha bibuuzo ebi ngu eego, nooba oine kugira eki waakora kutuubya aha minywere yaawe.

[Akabokusi/​Ekishushani]

Okucwamu Gye aha Bikwatiraine n’Amaarwa

Otakanywire amaarwa, yeebuuze oti:

N’eky’obwengye nyowe kunywa amaarwa, nari ngarekye?

Obuhabuzi: Otarikubaasa kutegyeka eminywere ye y’amaarwa aine kugetantaara.

Nyine kunywa kirikwingana ki?

Obuhabuzi: Manya obugarukiro bwawe amaarwa gatakateganiise okuteekateeka kwawe.

Ninza kunywa ryari?

Obuhabuzi: Waaba otarikuza kuvuga nari kukora omurimo ogurikwenda obe ori otebeekaine gye; waaba otarikuza kwejumba omu by’omwoyo; waaba otaine enda; waaba otaine mibazi yoona ei orikumira.

Ninza kunywera nkahi?

Obuhabuzi: Omu mbeera nungi; otanywera omu mubonano kushereka eminywere yaawe; kandi ti mu maisho g’abantu abarikuterwa enstibo ahabw’amaarwa.

Ninza kunywa na baahi?

Obuhabuzi: N’abanywani barungi nari ab’omuka yaawe, kwonka otanywa n’abasinzi

[Akabokusi/​Ekishushani]

Ekigambo kya Ruhanga kikahwera omusinzi

Supot, owa Thailand, akaba naanywa amaarwa ekirenga. Omu kubanza, akaba nanywa omu mwabazyo bwonka. Mporampora, akatandika kunywa n’omu kasheeshe n’omu ihangwe. Obumwe akaba naanywa kugira ngu asinde. Kwonka akatandika kwega Baibuli n’Abajurizi ba Yehova. Bwanyima y’okwega ngu obusinzi tiburikusimwa Yehova Ruhanga, Supot akarekyera aho kunywa amaarwa. Kwonka bwanyima y’obwire, akagarukira omuze gwe ogw’obusinzi. Eka ye ekabonabona.

Kwonka, Supot akaba naakikunda Yehova kandi arikwenda kumuramya gye. Banywani ba Supot bakagumizamu nibamuhwera kandi barikugaruramu n’ab’eka ye amaani. Omu bwire obwo, ebigambo ebiri omu 1 Abakorinso 6:10 ngu ‘abasinzi tibarihungura Bukama bwa Ruhanga’ bikahwera Supot kwetegyereza oku eki yaabaire naakora kyabaire kiri kibi munonga. Akareeba ngu akaba aine kukora kyona ekirikubaasika kucwa omuze gw’obusinzi.

Aha murundi ogu, Supot akaba amaririire kurekyera kimwe amaarwa. Bwanyima, arikuhwerwa amaani g’omwoyo gurikwera, obuhabuzi oburi omu Kigambo kya Ruhanga, n’obuhwezi bw’eka ye n’abandi omu kibiina, Supot akabaasa kusingura ekyetengo ky’okunywa amaarwa. Eka ye ekashemererwa ku yayoorekire ngu ayehaireyo ahari Yehova arikubatizibwa. Supot hati aine omukago murungi na Ruhanga ogu yaabaire naayenda, kandi naakoresa obwire bwe kuhwera abandi omu by’omwoyo.