سالىق تولەۋ كەرەك پە؟
سالىق تولەۋ كەرەك پە؟
سالىق تولەۋدى ەكىنىڭ ٴبىرى ۇناتا بەرمەيدى. كوپشىلىكتىڭ ويىنشا، تولەگەن سالىقتار ورنىمەن جۇمسالمايدى يا الدەبىرەۋلەردىڭ قالتاسىنا كەتىپ جاتادى. ال باسقالاردىڭ سالىقتى تولەمەۋىنە مورالدىق ۇستانىمدارى تۇرتكى بولعان. مىسالى، تاياۋ شىعىستاعى ٴبىر قالانىڭ تۇرعىندارى: «بالالارىمىزدى ٶلتىرىپ جاتقان قارۋ ٷشىن اقشا بەرمەيمىز»،— دەپ نارازىلىقتارىن ٴبىلدىردى.
وسى سىندى پىكىرلەر بۇگىندە تاڭسىق ەمەس. ٷندىستاننىڭ كوسەمى بولعان موحانداس گاندي سالىق تولەۋگە ار-ۇجدانى نەگە جىبەرمەگەنىن بىلاي ٴتۇسىندىردى: «كىمدە-كىم قارۋلى كۇشتەرى بار مەملەكەتكە تىكەلەي يا جاناما تۇردە قولداۋ كورسەتسە، كۇناعا باتادى. جاس نە كارى بولسىن، مەملەكەتكە سالىق تولەۋ ارقىلى قولداۋ كورسەتەتىن ٵربىر ادام ونىڭ كۇناسىنا ورتاقتاسادى».
XIX عاسىردا ٶمىر سۇرگەن فيلوسوف گەنري دەيۆيد تورو اسكەرگە جۇمسالاتىن سالىقتى نە سەبەپتى تولەمەيتىنىن تۇسىندىرگەندە، مۇنىڭ مورالدىق جاعىنا نازار اۋداردى. ول كەلەسىدەي سۇراقتاردى كوتەردى: «زاڭ تالاپتارىن ورىنداۋ ٷشىن ٶز ار-ۇجدانىمىزدان ٴبىر ساتكە بولسا دا باس تارتقانىمىز دۇرىس پا؟ ولاي بولسا، ادام بالاسىنا ار-ۇجداننىڭ نە قاجەتى بار؟»
بۇل ماسەلەنىڭ ماسىحشىلەرگە دە قاتىسى بار، ويتكەنى كيەلى كىتاپتا ولاردىڭ بار جاعدايدا ار-ۇجداندارىن تازا ساقتاۋلارى كەرەكتىگى ايتىلعان (تىموتەگە 2-حات 1:3). سونداي-اق وندا مەملەكەتتىڭ سالىق جيناۋعا قۇقىلى ەكەنى دە جازىلعان. مۇنى مىنا سوزدەردەن كورەمىز: «ٵربىر جان بيلىگى بارلارعا باعىنسىن، ويتكەنى بيلىكتىڭ ٴبارى قۇدايدان. قازىرگى بيلىك يەلەرىنىڭ ٴارقايسىسىنىڭ قۇداي بەلگىلەگەن ورنى بار. ولاي بولسا، وعان قۇدايدىڭ قاھارىنا ۇشىراۋدان قورىققاندىقتان عانا ەمەس، ار-ۇجداندارىڭ تازا بولۋ ٷشىن دە باعىنۋلارىڭ قاجەت. سوندىقتان دا سەندەر الىم-سالىق تولەپ جۇرسىڭدەر. ويتكەنى بيلىك يەلەرى — ەلدىڭ يگىلىگى ٷشىن قويىلعان قۇدايدىڭ قىزمەتشىلەرى، ٵرى ولار وسى ماقساتتا ۇزدىكسىز قىزمەت ەتەدى. اركىمگە ٴتيىستىسىن بەرىڭدەر: سالىق تالاپ ەتكەندەرگە سالىق تولەڭدەر» (ريمدىكتەرگە 13:1، 5—7).
وسى نۇسقاۋعا قۇلاق اسقان ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەر سالىقتىڭ كوپ بولىگى قارۋلى كۇشتەرگە جۇمسالسا دا، ونى ۋاقتىلى تولەپ تۇراتىن ادامدار رەتىندە بەلگىلى بولعان. ٴبىزدىڭ كۇنىمىزدەگى ەحوبا كۋاگەرلەرى جايلى دا وسىلاي دەۋگە بولادى a. ٴبىر قاراعاندا، مۇندا ٴبىر قاراما-قايشىلىق بار سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. نەگە ەحوبا كۋاگەرلەرى جەكە وزدەرى اسكەرگە بارماسا دا، سوعان جۇمسالاتىن سالىقتى تولەۋگە دايىن؟ سوندا ولار سالىق تولەۋگە كەلگەندە ار-ۇجداندارىنان اتتاپ وتە مە؟
سالىق جانە ار-ۇجدان
ٴبىر نازار اۋدارارلىق جايت، ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەردىڭ قۇداي تالابى بويىنشا تولەگەن سالىقتارىنىڭ قانداي دا ٴبىر بولىگى قارۋلى كۇشتەرگە جۇمسالاتىن. گاندي مەن تورونىڭ سالىق تولەمەۋىنە سەبەپ بولعان دا ٴدال وسى ار-ۇجدان ماسەلەسى ەدى.
بايقاساڭىز، ماسىحشىلەر ريمدىكتەردىڭ 13-تاراۋىنداعى نۇسقاۋعا جازادان قاشۋ ٷشىن عانا ەمەس، «ار-ۇجداندارى تازا بولۋ ٷشىن» دە باعىنعان (ريمدىكتەرگە 13:5). ٴيا، سالىقتىڭ قانداي دا ٴبىر بولىگى جەكە وزدەرى قولدامايتىن ىستەرگە جۇمسالسا دا، ماسىحشىلەردىڭ ار-ۇجدانى ونى تولەۋدى تالاپ ەتەدى. ٴبىر قاراعاندا قايشىلىق بارداي كورىنەتىن بۇل ماسەلەنى ٴتۇسىنۋ ٷشىن ار-ۇجدانىمىز — ىستەرىمىزدىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىن ايتىپ وتىراتىن ىشكى داۋسىمىز — جايلى ٴبىر ماڭىزدى جايتتى ٴتۇسىنۋىمىز قاجەت.
تورو ٴدال بايقاعانداي، ٵربىر ادامنىڭ وسىنداي ىشكى داۋسى بولادى. الايدا ول ارقاشان دۇرىس باعىت بەرمەۋى مۇمكىن. قۇدايعا ۇنامدى بولۋ ٷشىن ٴبىزدىڭ ار-ۇجدانىمىز ونىڭ مورالدىق نورمالارىنا ساي بولۋ كەرەك. ال قۇدايدىڭ ويلارى بىزدىكىنەن الدەقايدا جوعارى بولعاندىقتان، ٴبىز ٶز كوزقاراسىمىزدى ٴجيى تۇزەتىپ، قۇدايدىكىنە ساي كەلتىرىپ وتىرۋىمىز قاجەت (زابۋر 19:7). سوندىقتان قۇدايدىڭ بيلىك يەلەرىنە قاتىستى كوزقاراسىن بىلگەنىمىز ماڭىزدى. ال ونىڭ كوزقاراسى قانداي؟
بايقاساق، ەلشى پاۋىل بيلىك يەلەرىن «ەلدىڭ يگىلىگى ٷشىن قويىلعان قۇدايدىڭ قىزمەتشىلەرى» دەپ اتاعان (ريمدىكتەرگە 13:6). بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ جالپى العاندا، بۇل ولاردىڭ قوعامدا ٴتارتىپ ورناتىپ، قاجەتتى قىزمەت تۇرلەرىمەن قامتاماسىز ەتەتىنىن بىلدىرەدى. ٴتىپتى كوڭىل كونشىتپەيتىن ۇكىمەتتىڭ ٶزى پوچتا جەتكىزۋ، ٴبىلىم بەرۋ، ورتتەن ساقتاۋ جانە زاڭ ورناتۋ سياقتى قىزمەت تۇرلەرىن قاداعالايدى. قۇداي وسى ۇكىمەتتەردىڭ كەم-كەتىكتەرىنەن حاباردار بولسا دا، ولاردىڭ قانداي دا ٴبىر ۋاقىت بويى بيلىك ەتۋىنە جول بەرۋدى شەشتى، ٵرى بىزدەن سالىق تولەۋ ارقىلى وسى شەشىمىنە قۇرمەت كورسەتەدى دەپ كۇتەدى.
قۇداي ادامداردىڭ بيلىك جۇرگىزۋىنە ۋاقىتشا جول بەرىپ وتىر. ونىڭ كوكتەگى پاتشالىعى جەردەگى ۇكىمەت اتاۋلىنى الماستىرىپ، ولاردىڭ عاسىرلار بويى ادامزاتقا جاساعان قياناتىنىڭ بارلىق زاردابىن ٴتۇپ-تامىرىمەن جويماق (دانيال 2:44؛ ماتاي 6:10). سول ۋاقىت كەلگەنشە، قۇداي ماسىحشىلەرگە سالىق تولەۋدەن باس تارتۋ ارقىلى يا قانداي دا ٴبىر باسقا جولمەن بۇلىك شىعارۋعا رۇقسات بەرمەگەن.
موحانداس گاندي سياقتى ٴسىز سوعىسقا جۇمسالاتىن سالىقتى تولەۋ ٴبارىبىر كۇناعا جاتادى دەپ ويلايتىن شىعارسىز. ادامي تۇرعىدان قاراعاندا وسىلاي كورىنۋى مۇمكىن. الايدا قۇدايدىڭ كوزقاراسى ادامداردىكىنەن الدەقايدا جوعارى ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق. مۇنى بيىك تاۋدا تۇرعان ادامنىڭ ونىڭ ەتەگىندە تۇرعان ادامعا قاراعاندا اينالانى جاقسىراق كورە الاتىنىمەن سالىستىرۋعا بولادى. سوندىقتان كەيدە قۇدايدىڭ ويلارى بىزدىكىنەن قانشالىقتى بيىك ەكەنىن انىقتاپ، ٶز كوزقاراسىمىزدى ونىكىنە ساي كەلەتىندەي ەتىپ وزگەرتۋ قاجەت بولادى. يشايا پايعامبار ارقىلى قۇداي بىلاي دەگەن: «اسپاننىڭ جەردەن قانشاما جوعارى بولاتىنىنداي، مەنىڭ جولىم دا سەندەردىكىنەن سونشاما جوعارى، مەنىڭ ويىم دا پىكىرلەرىڭنەن تىم بيىك» (يشايا 55:8، 9).
تولىق مويىنسۇنۋ كەرەك پە؟
كيەلى كىتاپتىڭ سالىق تولەۋگە قاتىستى تالابىن ورىنداۋ بيلىك يەلەرىنە بار جاعدايدا مويىنسۇنۋىمىز كەرەكتىگىن بىلدىرمەيدى. يسا پايعامبار ۇيرەتكەندەي، قۇداي ۇكىمەت باسىنداعىلارعا شەكتەۋلى عانا بيلىك بەرگەن. يساعا «پاتشاعا سالىق تولەۋ قۇدايدىڭ كوزىندە دۇرىس پا؟» دەگەن سۇراق قويىلعاندا، ول: «پاتشانىكىن پاتشاعا، ال قۇدايدىكىن قۇدايعا بەرىڭدەر»،— دەپ ناقتى جاۋاپ بەرگەن (مارقا 12:13—17).
پاتشا، ياعني ۇكىمەت، اقشانى باسىپ شىعارىپ، ونىڭ قۇنىن بەلگىلەيدى. سوندىقتان قۇدايدىڭ كوزىندە ولاردىڭ سول اقشانى سالىق تۇرىندە قايتارىپ الۋىنا قۇقى بار. الايدا يسا پايعامبار ايتقانداي، قۇدايعا تيەسىلى نارسەلەرگە، ياعني ٴبىزدىڭ ٶمىرىمىز بەن عيباداتىمىزعا، ادام بالاسىنىڭ ەشقانداي قۇرىلىمى ۇستەمدىك ەتە المايدى. ادامداردىڭ زاڭدارى قۇدايدىڭ زاڭدارىنا قايشى كەلگەندە، ماسىحشىلەر «ٴبىرىنشى كەزەكتە ادامعا ەمەس، قۇدايعا مويىنسۇنۋلارى كەرەك» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 5:29).
بۇگىندە ماسىحشىلەردى تولەگەن سالىقتارىنىڭ قايدا جۇمسالاتىنى مازالاعانمەن، ولار بۇلىك شىعارۋ نە سالىقتى تولەمەۋ ارقىلى ۇكىمەتتىڭ ىستەرىنە كەدەرگى جاساۋعا تىرىسپايدى. ال سولاي ەتەر بولسا، قۇدايدىڭ ادامزات قيىندىقتارىن شەشۋ ٷشىن قاراستىرعان شارالارىنا سەنىم ارتپايتىندارىن كورسەتەر ەدى. قايتا، ولار قۇدايدىڭ ادامزات ىسىنە ارالاسۋ ٷشىن بەلگىلەپ قويعان ۋاقىتىن شىدامدىلىقپەن كۇتەدى. قۇداي مۇنى: «مەنىڭ پاتشالىعىم وسى دۇنيەلىك ەمەس»،— دەپ ايتقان ٶزىنىڭ ۇلى يسانىڭ بيلىگى ارقىلى جۇزەگە اسىرادى (جوحان 18:36).
كيەلى كىتاپ تالاپتارىن ۇستانۋدىڭ پايداسى
كيەلى كىتاپتاعى سالىق تولەۋگە قاتىستى تالاپتى ورىنداۋدىڭ كوپ پايداسى بار. ايتالىق، ۇستالىپ قالىپ، جاۋاپقا تارتىلامىن دەپ قورىقپايسىز (ريمدىكتەرگە 13:3—5). بۇدان دا ماڭىزدىسى، قۇداي الدىندا ار-ۇجدانىڭىزدى تازا ساقتايسىز جانە زاڭدارعا باعىنۋىڭىزبەن وعان قۇرمەت كورسەتەسىز. سالىق تولەۋدەن باس تارتقاندارعا نە تولەمەۋدىڭ امالىن تاپقاندارعا قاراعاندا ٴبىراز شىعىندالاتىن شىعارسىز، الايدا قۇدايدىڭ ٶزىنىڭ ادال قىزمەتشىلەرىن ەش تاستامايتىنىنا سەنىمدى بولىڭىز. ٴداۋىت پايعامبار بۇل جايىندا بىلاي دەگەن: «جاس تا بولدىم، ەندى مىنە، قارتايدىم، كورمەدىم ٵدىلدىڭ بەيشارا بولعانىن، ۇرپاعىنىڭ قايىرشى بوپ نان سۇراعانىن» (زابۋر 37:25).
سونىمەن قاتار كيەلى كىتاپتاعى سالىقتى تولەۋگە قاتىستى تالاپتى ٴتۇسىنىپ، سوعان مويىنسۇنعانىڭىز ٴسىزدى جانتىنىشتىعىنا بولەيدى. تولەنگەن سالىقتى ۇكىمەت قايدا جۇمساسا دا، ٴسىز سول ٷشىن قۇداي الدىندا جاۋاپ بەرمەيسىز. مۇنى پاتەرگە تولەنگەن اقشانى ٷي يەسى قايدا جۇمساسا دا، پاتەر جالداۋشىنىڭ سول ٷشىن زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرمەيتىنىمەن سالىستىرۋعا بولادى. كيەلى كىتاپ شىندىقتارىن بىلگەنگە دەيىن، وڭتۇستىك ەۋروپادا تۇراتىن ستيلۆيو ەسىمدى ەر كىسى جىلدار بويى ساياسي وزگەرىسكە قول جەتكىزۋگە تىرىسقان. الايدا كەيىننەن بۇعان نەلىكتەن قول سىلتەگەنىن ول بىلاي تۇسىندىرەدى: «جەر بەتىندە ادىلدىك، بەيبىتشىلىك پەن باۋىرلاستىقتى ورناتۋ ادام بالاسىنىڭ قولىنان كەلمەيتىنىن ٴتۇسىندىم. تەك قۇداي پاتشالىعى عانا وزگەشە ٵرى الدەقايدا جاقسى قوعام ورناتا الادى».
ستيلۆيو سياقتى ٴسىز دە ادالدىقپەن «قۇدايدىكىن قۇدايعا بەرسەڭىز»، جاقىن بولاشاقتا جاراتۋشىنىڭ ادامزات بيلىگىنىڭ اكەلگەن بارلىق زاردابىن جويىپ، بۇكىل جەر بەتىنە ٶزىنىڭ ٵدىل بيلىگىن ورناتاتىن كەزىن كورەتىنىڭىز ٴشۇباسىز.
[سىلتەمە]
a ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ سالىق تولەۋگە قالاي قارايتىنى جايلى مالىمەتتى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» كەلەسى ساندارىنان قاراڭىز: 2003-جىل 1-اقپان، 22-بەت، 15-ابزاس جانە 1996-جىل 1-مامىر (حانزۇشا)، 16-بەت، 7-ابزاس.
[14-بەتتەگى سوزدەر]
قۇدايدىڭ ويلارى بىزدىكىنەن الدەقايدا جوعارى بولعاندىقتان، ٴبىز ٶز كوزقاراسىمىزدى ٴجيى تۇزەتىپ، قۇدايدىكىنە ساي كەلتىرىپ وتىرۋىمىز قاجەت
[15-بەتتەگى سوزدەر]
سالىقتى ۋاقتىلى تولەۋ ارقىلى ماسىحشىلەر قۇداي الدىندا ار-ۇجداندارىن تازا ساقتايدى جانە ونىڭ اس-سۋسىز قالدىرمايتىنىنا سەنەتىندەرىن كورسەتەدى
[14-بەتتەگى سۋرەتتەر]
«پاتشانىكىن پاتشاعا، ال قۇدايدىكىن قۇدايعا بەرىڭدەر»
[تۇپدەرەك]
Copyright British Museum