E Yehova Akapususya Awantu Wakwe

“Leza wamanya umwakufyusizya awantu wakwe awazima kukwelezwa kwawo.”​—2 PET. 2:9.

AMULANDU CI WUNO TUNGASUWILILA UKUTI E YEHOVA:

Akamanya impindi yakuficilisizyapo ukulonda kwakwe?

Aliwomvya amaka yakwe pakucinjilila awantu wakwe?

Akamanya vino ivintu viliwa pano alificilisya ukulonda kwakwe?

1. Uzye ivintu viliwa wuli pano ‘uwucuzi wukulu’ wuliyiza?

 UWANDA wa kwe Leza uwakonona yo-o insi ya kwe Satana, wulipumincizyavye. (1 Tes. 5:2, 3) E Baibolo yikati pano “uwanda wukulu uwa Mfumu e Leza” wuliyiza, wulizana awantu wa mwe yo-o insi watayipekanya. (Zefa. 1:14-17) Wo-o uwanda wuliwa awutale nkaninye. Yiliwa ampindi yakucula ‘yino yisitela yiweko ukutalicila pano insi yelewulizilwe ukufika ilelo.’​—Wazyani Mateyu 24:21, 22.

²Pano ‘uwucuzi wukulu’ wukupalamila, awantu wakwe Leza waliwasansa kwe “Gogi wamunsi yakwe Magogi.” Pe ko-o ukusansa, “ivita ivivule” vilikatucila awantu wa kwe Leza ‘ndi vino amawingo yakavimba insi.’ (Ezek. 38:2, 14-16) Pasi umuntu uwuli wensinye wino alicinjilila awantu wakwe Leza. E Yehova mutupunye awino aliwapususya. Uzye walicita wuli pano vyo-o viliwa vyacitika?

³Nga cakuti mwe wawomvi wa kwe Yehova, uzye mwasuwila ukuti e Yehova angamyavwa swinya alicinjilila awawomvi wakwe pa wucuzi wukulu? Umutumwa Peter walemvile ukuti: “Leza wamanya umwakufyusizya awantu wakwe awazima kukwelezwa kwawo, swinya wamanya ukusunga awawembu kukulindilila uwanda wakupanzwa kwakusundwa kwawo.” (2 Pet. 2:9) Ukwelenganya pe vino Yehova wapususizye awawomvi wakwe awa ku kali, kungatwavwa ukusuwila ukuti naswenye alitupususya ku nkolelo. Lekani tulande pa vyakulolelako vitatu vino vingatwavwa ukusuwila ukuti e Yehova akapususya awantu wakwe.

WAPUSUKA PA NTALALA

⁴Twatalicila ukulanda pa Ntalala yino yalinjiko mu mpindi zya kwe Nowa. Impindi yino Yehova akatanticilapo ukuficilisya ukulonda kwakwe, yacindama nkaninye kwe weliwe. Pano intalala yitani yize, umulimo wakuzenga iciwato wazipizile ukusila nu kwinjizyamo ivinyama. Iwaliko lya Intaliko litalandapo ukuti e Yehova walesile uwato wasila ukupangwa apano atantika impindi yakuletelapo intalala pa mulandu wakuti wavwilikanga ukuti ncepamwi uwato wungazimba ukusila. Lelo watanticizile kucili impindi pano Intalala yalinji nu kwiza lyo atani anene ne Nowa ukuti azenge iciwato. Twamanya wuli?

⁵E Baibolo yikalanda ukuti e Yehova walandizile lyankani ivya kucita kwi yulu. Ukulingana ni Intaliko 6:3, watili: ‘Ntanga ntwalilile ukutekanizizya muntu, amuno weni amulawa. Uwulanzi wa manda yakwe wuliwa imyaka umwana wonga ni myaka amakumi yawili (120).’ Pa-a e Leza atalandanga pa myaka yino awantu walinji nu kulayikala. Lelo walandanga pa mpindi yino walinji nu kuzifizyapo insi nu konona awawipe. a Wo-o vino Intalala yizile mu 2370 B.C.E., lyo tungati e Leza walanzile pa kononwa kwa nsi mu 2490 B.C.E. Pe yo-o impindi lyo e Nowa ali ni myaka 480. (Inta. 7:6) Pa nsizi ya myaka 20 akuli ukuti mu 2470 B.C.E., apano Nowa watalisile ukukwata awana. (Inta. 5:32) Na pano kwasyazile imyaka mupipi ne 100 ukuti Intalala yize, e Yehova walinji atani anene e Nowa pa mulimo uwucindame wuno walinji nu kuwomba pa kuti ayize apususye ulupwa lwakwe. Nomba lyo ampindi ci pano Leza walinji nu kunena e Nowa pa Ntalala?

⁶Nce pamwi papisile imyaka imivule pa kuti e Yehova anene e Nowa vino walondanga ukucita. Avyani vino vikatwavwa ukumanya co-o icisinka? E Baibolo yikalanda ukuti pano e Nowa wanunenanga ukuzenga iciwato lyo awana wakwe wakula watwala nu kutwala. E Yehova wanenile e Nowa ukuti: “Ndilayana nawe; uliyinjila mu wato, wewe nawanako, nu wakwako na wanyokovyala wa muka wanako.” (Inta. 6:9-18) Fwandi tungalanda ukuti pano e Nowa wamunenanga ukuzenga iciwato lyo kwasyala imyaka 40 nanti 50 ukuti Intalala yize.

⁷Pano e umulimo wakuzenga iciwato watwalilizile, e Nowa nu lupwa lwakwe wafwile welenganyanga pe vino e Yehova walinji nu kuficilisya ukulonda kwakwe ni mpindi pano Intalala yalinji nu kwiza. Lelo nanti acakuti watamanyile impindi pano Intalala yalinji nu kwiza, watalesile ukuzenga iciwato. E Baibolo yikati: “Nowa wachisile vyonsi vino Leza wamunenile.” (Inta. 6:22) Pano kwasyazile amanda 7 ukuti intalala yize, e Nowa nu lupwa lwakwe wakweti impindi yakwinjizya ivinyama mu ciwato, swinya pe yonye impindi apano e Yehova wanenile e Nowa pano Intalala yalinji nu kwiza. Pano “Nowa walinji ni myaka imyanda mutanda (600), mu mwezi wachitiwili, pa wanda wachitikumi na manda munenulambali, wamwezi wonyewoo” apano iyulu liyusile nu kupongolola aminzi swinya lyo e Nowa nu lupwa lwakwe winjizile mu ciwato.​—Inta. 7:1-5, 11.

⁸Ilyasi lya Ntalala likatusambilizya ukuti e Yehova atawavye we Kasunga wampindi, lelo we Kapususya. Pano insilo ya kwe yo-o insi yikuya yikupalamila, tungasuwila ukuti e Yehova alificilisya vyonsinye vino watulaya pa ‘wanda ni mpindi’ yino umweneco watantika.​—Mat. 24:36; wazyani Habakuku 2:3.

WAPUSUSILE PE SUMBI MU WENZU

⁹Ukufika pa-a, tuweni ukuti e Yehova akatanticila kucili impindi ya kuficilisya ukulonda kwakwe. Icakulolelako ca citi wili, candi cilande pa mulandu na wunji wuno tuzipizile ukusuwila ukuti e Yehova akapususya awantu wakwe: Aliwomvya amaka yakwe pa kuti aficilisye ukulonda kwakwe. Impindi zimwi e Yehova akawomvya na wawomvi wakwenye pa kuti atungulule awalwani wakwe ku lukonje. Wonye avino wacisile pano wafumizye awina Israeli mu wuzya ku Egypt.

¹⁰Awina Israeli wano wafumile mu Egypt, wafwile walinji mu ma 3 millioni. E Yehova wanenile e Musa ukutungulula awantu mu nzila yino yalenzile e Farao atalike ukwelenganya ukuti watamanyile kuno wayanga. (Wazyani Ukufuma 14:19, 20.) Pa mulandu wa kuti e Farao atamanyile ukuti wamuteyile, watunguluzile awasilika wakwe nu kukonka awina Israeli pe Sumbi Muwenzu. Pano awina Israeli waweni awina Egypt, waweni ngati watakweti ukwakuya. (Ukuf. 14:5-10) Lelo nanti ciwe wo-o, awina Israeli watalinjipo mu wusanso. Cani calenzile? Amuno e Yehova walinji nu kuwalwilako.

11, 12. (a) Uzye e Yehova walwizileko wuli awantu wakwe? (b) Avyani vino vyafumilemo mwe vyo-o vino Yehova wacisile, swinya lyo-o ilyasi likatusambilizya cani pe Yehova?

¹¹‘Itumba lyi wingo’ lino lyatungululanga awina Israeli lizile aliya ku nsizi yawo nu kucinga awasilika wa kwe Farao nu kuwaletela imfinzi. Lelo ku wina Israeli, lyo-o iwingo lyawakozezyanga uwusiku. (Wazyani Ukufuma 14:19, 20.) E Yehova wapawuzile e sumbi muwenzu pakasi ukuwomvya umuza uwukulu wuno wafumile kapela, “awuleka sumbi awa musili wukale.” Ukwasowa nu kuvwilika, e Yehova watanticizile kucili yo-o impindi, amuno e Baibolo yikati: “Awa Israeli awinjila mwe sumbi awapita pamusili wukale.” Nga akulinganya awina Israeli ku wasilika wakwe Farao, lyo awina Israeli wapitangavye katici katici. Lelo nanti ciwe wo-o, citalinji acipepuke ku wina Egypt ukuwazana, amuno e Yehova wawalwilangako. E Baibolo yikati e Yehova ‘alola pamusika wawantu wa mu Egypt, awavulunganya. Alesya imipeto ya maceleta yawo ukuzinguluka, aciwatalila ukupita.’​—Ukuf. 14:21-25.

¹²Pano awina Israeli wonsinye walamvile, e Yehova wanenile e Musa ukuti: ‘Ale tambalika ikasa lyako pe sumbi, aminzi yandi yanyoke nu kukupicila awantu wa mu Egypt na maceleta yawo na wakapisya wa maceletanye.’ Pano awasilika walondanga ukufuma mu luzi, “nga imfumu e Leza awasumbila mwe sumbi.” Patalinji na wino wapususile. Amuno “kutasyazile nanti wumwi.” (Ukuf. 14:26-28) E Yehova walanjizizye ukuti wawa na maka ayakupususya awawomvi wakwe mu ntazi iyili yonsinye.

WAPUSUKA UKONONWA KWE YERUSALEMU

¹³E Yehova akamanya vino ivintu viliwa pano alificilisya ukulonda kwakwe. Co-o cino twalandapo, twandi tucilole mu cakulolelako ca citi tatu: pano umusumba wa Yerusalemu wononilwe mu mpindi zya wina Klistu wakutalicila. Ukupitila mwe Yesu, e Yehova walanzile pe vino awina Klistu wano wikalanga mu Yerusalemu na mu Yudeya walinji nu kupusuka ukononwa kwe Yerusalemu mu 70 C.E. E Yesu watili: “Mulilola ichakutinya cino umutumwa Daniel wavwanzile, chino chimisilwe mumasyo [cifulo] amatele, . . . ngapano wano wikala mwe Yudeya wize wasamalile kumyamba.” (Mat. 24:15, 16) Uzye awasambilizi wa kwe Yesu walinji nu kumanya wuli pano wo-o uwusesemo walinji nu kuficiliswa?

¹⁴Mu kupita kwa mpindi, vino Yesu walanzile vizile avitalika ukucitika. Mu 66 C.E., awasilika awina Roma wano watungululwanga ne Cestius Gallus wayile ku Yerusalemu mukukoma awa Yuda wacipondoka. Pano awa Yuda wacipondoka wano wamanyisilwe ukuti wacinjililanga itempile wayile awavwama mwi tempile, awasilika awina Roma walondanga ukutalika ukumongola iviwumba vye lyonye itempile. Awina Klistu wacisinka waweni ukuti amazwi yano Yesu walanzile yatalisile ukuficiliswa: Pano awasilika wano watalinji awa Yuda (‘icawunyali’) wayile pi tempile (‘icifulo icitele’). Yo-o yalinji ampindi yakuti awasambilizi wa kwe Yesu ‘wasamalile ku myamba.’ Uzye walinji nu kufuma wuli mwe wo-o umusumba wuno wazingulusilwe na wasilika? Ivintu vyalinji nu kupiluka ukwasowa nu kwenecela.

¹⁵Ukwasowa nu mulandu, e Cestius Gallus na wasilika wakwe wizile awaleka ukulwisya umusumba wa Yerusalemu nu kunyocela ku mwawo. Apano awa Yuda wacipondoka, wawakonsile. Pano wacipondoka wakonsile awasilika awina Roma, yalinji ampindi inzima ku wina Klistu wacisinka ukuti wafume mu musumba. E Yesu wawanenile ukuti watazipizile ukusenda ivintu vino wakweti swinya wazipizile ukupita paponye. (Wazyani Mateyu 24:17, 18.) Uzye calinji acipepuke ukufuma mu musumba mu kupumincizyavye? Icasuko kwe lyo-o iwuzyo casusilwe. Pa nsizi ya manda matici, awa Yuda wacipondoka wizile awanyoka nu kutalika ukupaticizya awantu wa mu Yerusalemu na mu Yudeya ukuti winjile mu kaliwumba ka wasilika wa cipondoka. Pa kampindi katicivye, ivintu vizile aviwipa mu musumba wa Yerusalemu. Awantu cawatalilanga ukufuma mu musumba. Pano awina Roma wanyosile mu 70 C.E., awantu wizile awalecelelanye ukufuma mu musumba. (Luk. 19:43) Wonsinye wano watafumile pa kutalika, wizile awapotwa ukufuma. Awina Klistu wano wivwizile e Yesu nu kusamalila ku myamba, wapususile. Wayilolezile na minso yawo vino Yehova akapususya awantu wakwe. Tukusambililako cani kwe lyo-o ilyasi?

¹⁶Pa wucuzi wukulu, awina Klistu waliwalondekwa ukukonka vino Baibolo yikalanda nu kwivwila vino iwungwe lya kwe Yehova liliwawanena. Ku cakulolelako, wo-o vino Yesu walanzile pa ‘kusamalila kumwamba’ vingawomba na mweyanye amanda. Tutamanyavye inzila yino tulisamalilamo. b Lelo twamanya ukuti e Yehova alitunena ivyakukonka nga cakuti yo-o impindi yiza yafika. Nomba pa kuti twize tupusuke, tuliwalondeka ukuwa ni civwila, Acino cingazipa ukuwayikolowozya ukuti: ‘Uzye nkakwivwila nga cakuti Yehova wanena awantu wakwe ivyakucita pe yo-o impindi? Uzye nkakwivwila paponye nanti nkawaya waya?’​—Jemu. 3:17.

UKUYIPEKANIZIZYA KWE VINO VILICITIKA KU NKOLELO

¹⁷Lekani nomba tulande pa kunsansa kwe Gogi wino tetulanzilepo pakutalika. E Habakuku walanzile pe wo-o uwusesemo ukuti: “Nivwa vyoo vyonsi, nawa nintete; imilomo yane ikuzakaza kuntete. Inkusintuchila, namatamba yane yakumpunuzya. Nandi ndalindilila impindi yino iliyiza chimyamya pano Leza alisunda wano wakatulwisya.” (Haba. 3:16) Pano e kasesema wivwile pa kunsansa kwa wantu wa kwe Leza, munda mwasungulusile, imilomo yatalisile ukuzakaza swinya namaka yasizile. Vino e Habakuku wayivwile vikalanjizya ukuti tuliloleka ngati swe wakusasulilavye pano e Gogi aliyiza mukutusansa. Lelo e kasesema wayikundizile ukulindilila uwanda wa kwe Yehova nu kusuwila ukuti e Yehova alipususya awantu wakwe. Nasweswenye tungawa ni suwilo ilililyonganye na lino e Habakuku wakweti.​—Haba. 3:18, 19.

¹⁸Ivyakulolelako vitatu vino twasambililapo, vikulanjilila apatiswenye ukuti e Yehova wamanya ivyakupususya awantu wakwe. Akaficilisya ukulonda kwakwe; swinya akacimvya. Lelo pa kuti twize tucimvye, tuzipizile ukutwalilila ukuwa awacisinka mpaka ku nsilo. Uzye e Yehova akatwavwa wuli ukutwalilila ukuwa awacisinka pe yo-o impindi? Co-o acino tulisambilila mu cipande cino cikonsilepo.

[Footnotes]

[Study Questions]

2, 3. (a) Avyani vino awantu wa kwe Leza waliwapitamo mu mpindi ya ‘wucuzi wukulu’? (b) Acani cino cingatwavwa ukusuwila Yehova?

4. Amulandu ci wuno impindi yino Leza watanticizile ukwiza kwa Ntalala yacindamizile?

5. Avyani vino Leza walanzile vino vyawa pa Intaliko 6:3, swinya ampindi ci pano walanzile?

6. Ampindi ci pano e Yehova wanenile e Nowa ukuzenga iciwato?

7. (a) Uzye Nowa nu lupwa lwakwe walanjizizye wuli ukuti walinji ni suwilo? (b) Ampindi ci pano Leza wanenile e Nowa pano Intalala yalinji nu kwiza?

8. Uzye ilyasi lya Ntalala likatwavwa wuli ukusuwila ukuti e Yehova akamanya impindi yakupususizyapo awantu wakwe?

9, 10. Uzye e Yehova wawomvizye wuli awantu wakwe pa kutungulula awasilika wa wina Egypt ku lukonje?

13. Avyani vino Yesu wanenile awasambilizi, swinya avyani vino wafwile welenganyanga?

14. Uzye vino vyacitisile ku musumba wa Yerusalemu vyavwizye wuli awantu ukwiluka vino Yesu walanzile?

15, 16. (a) Avyani vino Yesu wanenile awasambilizi wakwe ukukonka, swninya vyacindime wuli? (b) Acani cino cililenga tupusuke?

17. Uzye uwusesemo wakwe Habakkuki wukatwavwa ukumanya cani pe vino awantu wakwe Leza walisanswa?

18. (a) Amulandu ci wuno tusitinila ukusansa kuno kuli nu kwiza nombanye? (b) Avyani vino tulisambilila mu cipande cino cikonsilepo?

[Icikope]

Uzye kwalinji iviwipe ivili vyonsinye vino awasilika wa kwe Farao wacisile ku wina Israeli?