Tatzʼetaʼ achkë kʼo más ruqʼij. Le Biblia nuʼij chë tqabʼanaʼ «ri achkë kʼo más kiqʼij» (Filipenses 1:10). Chwäch jun wuj tatzʼibʼaj achkë nkʼatzin naʼän y keʼajachaʼ pa oxiʼ. Naʼäy, tatzʼibʼaj ri kan kʼo kiqʼij; rukaʼn, ri kan nkʼatzin naʼän yän; y chpan ri rox, tatzʼibʼaj ri kan kʼo kiqʼij chqä ri kan nkʼatzin naʼän yän. Ma tamestaj ta chë kʼo nkʼatzin naʼän ri kan kʼo kejqalen —achiʼel ri nalöqʼ ri xtatäj chaqʼaʼ— ye kʼa rkʼë jbʼaʼ ma kan ta nkʼatzin naʼän yän. Chqä kʼo jojun ri nkʼatzin naʼän yän ye kʼa rkʼë jbʼaʼ ma kan ta kʼo kiqʼij —achiʼel natzʼët jun ri nqä chawäch pa televisión—.

Tatzʼetaʼ apü ri achkë nkʼatzin naʼän. Eclesiastés 10:10 nuʼij: «We ri awikäj nkʼis rey y majun ta jun nesan rey, kan kʼïy awchqʼaʼ xtkʼatzin taq xtaksaj. Ye kʼa we kʼo anaʼoj, ya riʼ xkaturtoʼ rchë jontir ütz xttel chawäch». Achiʼel nbʼanatäj rkʼë jun ikäj ri naʼäy nkʼatzin nawesaj rey kʼa riʼ naksaj, röj chqä nkʼatzin nqatzʼët apü achkë xtqaʼän we nqajoʼ kan ütz ruksaxik nqaʼän che rä qatiempo. Jojun tzʼetbʼäl. Ri nawajoʼ naʼän ri ma kan ta kʼo ruqʼij ri xa xuʼ nkileqʼaj atiempo chqä awchqʼaʼ, rkʼë jbʼaʼ más ütz kʼa xtaʼän na o kan ma naʼän ta chik. Y we xaʼän yän jontir ri atzʼibʼan rchë naʼän chpan jun qʼij, rkʼë jbʼaʼ ütz nachäp rubʼanik jun ri atzʼibʼan rchë chkaʼn qʼij. We natzʼët apü achkë nkʼatzin naʼän, xtbʼanatäj awkʼë ri nbʼanatäj rkʼë jun achï ri kʼo runaʼoj ri nresaj rey rikäj taq majanä tchäp samaj. Rït kan más kʼïy ri xkakowin xtaʼän.

Xa xuʼ tabʼanaʼ ri nkʼatzin. Ma taʼän ta jun ri majun ta ruqʼij ri xa xuʼ atiempo nuleqʼaj. Ri naʼän xa bʼa achkë jun ri majun ta rejqalen, xa xuʼ xtuʼän chë kowan xkakos chqä xtuʼän chë ma kiʼ ta akʼuʼx xtaʼän.

Kan tabʼanaʼ ri achʼobʼon naʼän y ma taʼij ta «kʼa xtinbʼän na». Eclesiastés 11:4 nuʼij: «Ri winäq ri xa chrij ri kaqʼiqʼ nbʼä wä rukʼuʼx ma xttkonäj ta qa y ri winäq ri xa sutzʼ nutzuʼ ma xtmöl ta rutkoʼn». Jun ajbʼanöy tkoʼn ri nuyoʼej chë kan ütz rubʼanon jontir chaq taqïl nuʼij «kʼa xtinbʼän na», ye kʼa ya riʼ xa nresaj rutiempo chqä nuʼän chë ma kan ta kʼïy nkowin nuʼän, rma majun bʼëy ntkonäj ta chqä majun bʼëy nresaj ta ruwäch rutkoʼn. Ke riʼ chqä rkʼë jbʼaʼ nbʼanatäj qkʼë röj. We nqayoʼej chë kan jontir ütz xtuʼän chqawäch, rkʼë jbʼaʼ chaq taqïl xtqaʼij «kʼa xtinbʼän na ri nchʼobʼon». O rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ chë kan nkʼatzin nqatamaj jontir chrij jun ri qachʼobʼon nqaʼän. Kantzij na wä chë kʼo jojun ri nkʼatzin nqaʼän ri kan nkʼatzin nqaquʼ kij. Proverbios 14:15 nuʼij chë ri winäq ri kan kʼo runaʼoj nuchʼöbʼ na achkë nuʼän. Tapeʼ ke riʼ, kʼïy mul taq kʼo jun nkʼatzin nqaʼän ma kan ta qataman jontir chrij (Eclesiastés 11:6).

Ma tayoʼej ta chë kan majun akuchï xkasach wä. Proverbios 11:2 nuʼij: «Ri winäq ri nqʼax chwäch chë ma jontir ta nkowin nuʼän nukʼüt chë kan kʼo runaʼoj». Kan ütz we röj nqatäj qaqʼij rchë ütz nkanaj jun ri nqajoʼ nqaʼän. Ye kʼa taq nqajoʼ chë kan majun akuchï nqsach wä, rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë xa nqbʼison o chë ma ütz ta ntel chqawäch ri nqajoʼ nqaʼän. Tqaquʼ na peʼ rij reʼ: jun winäq ri nrajoʼ nutamaj jun chik chʼaʼäl nkʼatzin nuyaʼ pa rujolon chë xtsach chqä chë kʼo xttamaj qa chrij riʼ. Ye kʼa, ri winäq ri nrajoʼ kan majun akuchï nsäch wä, kʼayewal nuʼän chwäch nutamaj ri chʼaʼäl riʼ rma nuxiʼij riʼ chë rkʼë jbʼaʼ kʼo akuchï xtsach wä. Rma riʼ ütz nqayoʼej chë kʼo akuchï xtqsach wä. Ri winäq ri ma nuyoʼej ta chë kan jontir ütz xttel chwäch, ma nbʼison ta rma kʼo akuchï xsach wä. Pa rukʼexel riʼ, rkʼë jbʼaʼ xa ntzeʼen chrij ri xuʼän.

Ma tqʼax ta ruwiʼ ri samaj nixta ri kʼastanen naʼän. «Más ütz yatuxlan jbʼaʼ chwäch ri nakamsaj awiʼ pa samaj» (Eclesiastés 4:⁠6). Ri winäq ri nukamsaj riʼ pa samaj ma njeʼ ta chik rutiempo nixta ruchqʼaʼ rchë nutzʼët ri utzil ri nukʼäm pä rusamaj. Ye kʼa ri winäq ri xa nqʼoran xa xuʼ nrajoʼ nuxlan y majun ta nuʼän rkʼë rutiempo. Le Biblia nuʼij chë kan pa rubʼeyal tqaksaj qatiempo; ma xa xuʼ ta nuʼij chë kuw qsamäj, xa kan nuʼij chqä chë kiʼ qakʼuʼx tqabʼanaʼ rkʼë ri ütz nqïl rma ri qasamaj, «rma ya riʼ jun spanïk ri ruyaʼon pä Dios» (Eclesiastés 5:​19).

Kawär ri horas najowatäj. Jun chkë ri xtzʼibʼan jun chkë ri salmos xuʼij: «Xkipneʼ y kan ma xtchʼpü ta nkʼuʼx taq xkiwär» (Salmos 4:⁠8). Kan jontir bʼaʼ chkë ri winäq ri ye nmaʼq chik nkʼatzin yewär jun 8 horas ronojel aqʼaʼ rchë njeʼ kichqʼaʼ chkaʼn qʼij. Ütz nqaʼij chë kan ütz ruksaxik najin nqaʼän che rä qatiempo we nqwär ri horas ri najowatäj, rma nqrtoʼ rchë nqkowin nqayaʼ qan chrij jun samaj chqä rchë ma yemestäj ta xa bʼa achkë jun chqë. Taq nbʼanatäj ya riʼ qkʼë, ya riʼ nqrtoʼ rchë kʼo chik nkʼaj ri nqkowin nqatamaj. Ye kʼa ri ma yawär ta xa kʼayewal nukʼäm pä chawij, rma kʼïy mul nuʼän chë kʼo ma ütz ta nawïl, chë yasach rkʼë ri najin naʼän chqä rchë chaq kaʼiʼ nawajoʼ.

Ma tarayij ta ri ma yakowin ta njeʼ awkʼë. «Más ütz kiʼ akʼuʼx naʼän rkʼë ri kʼo awkʼë chwäch ri nachʼujirsaj awiʼ chukanuxik ri narayij» (Eclesiastés 6:⁠9). ¿Achkë nukʼüt qa reʼ chqawäch? Ri winäq ri kʼo runaʼoj ma nbʼä ta ran chrij ri nurayij, más we ma nkowin ta nuʼän ri nurayij. Rma riʼ ma nqä ta pa kiqʼaʼ ri nkitzüj ri nmaʼq taq kʼayij o pa kiqʼaʼ ri winäq ri nkitzüj kʼas che rä. Pa rukʼexel riʼ, ryä kiʼ rukʼuʼx nuʼän rkʼë ri kʼo rkʼë.

Tatzʼetaʼ achkë naʼoj ye kʼo awkʼë. Ri naʼoj ye kʼo qkʼë yojkitoʼ rchë nqatzʼët achkë riʼ ri kan kʼo kejqalen. Xa ta qakʼaslemal ya riʼ jun flecha, ri naʼoj ye kʼo qkʼë ya riʼ ri arco ri nbʼin akuchï nbʼä wä ri flecha. Achiʼel nqatzʼët, we ye kʼo ütz taq naʼoj qkʼë, ya riʼ xtqrtoʼ rchë xtqaʼän ri kʼo más ruqʼij chqä rchë kan ütz ruksaxik xtqaʼän che rä qatiempo. Ye kʼa, ¿achkë nqtoʼö rchë yejeʼ utziläj taq naʼoj qkʼë? Ye kʼïy winäq nkinukʼuj ruwäch kiBiblia, rma nqʼalajin chkiwäch chë chpan le Biblia kan runaʼoj Dios kʼo (Proverbios 2:6, 7).

Tqakʼutuʼ chkiwäch ri nkʼaj chik chë yeqajoʼ. Colosenses 3:14 nuʼij chë taq röj nqjowan, ya riʼ nbʼanö chë junan nuʼän qawäch kikʼë ri nkʼaj chik. Röj ma nqkowin ta kiʼ qakʼuʼx nqaʼän kikʼë ri nkʼaj chik o chpan qafamilia we ma nqjowan ta. Ri winäq ri ma nqʼax ta re naʼoj reʼ chkiwäch chqä xa yë ri majun ta ruqʼij nkiyaʼ rejqalen, achiʼel ri päq o jun samaj, ma kiʼ ta kikʼuʼx xtkiʼän. Nqʼax chqawäch achkë rma le Biblia kan kʼïy mul nuʼij chë nkʼatzin nqjowan chqä nuʼij chë re naʼoj reʼ ya riʼ más ruqʼij chkiwäch ri nkʼaj chik (1 Corintios 13:1-3; 1 Juan 4:8).

Tajamaʼ awäch rchë natamaj ruwäch Dios. Jun achï ri Geoff rubʼiʼ, kʼo wä jun rixjayil ri kan ütz runaʼoj, kaʼiʼ jaʼäl taq ralkʼwal, utziläj taq rachiʼil chqä jun ütz rusamaj. Ye kʼa, rma rusamaj ryä ya riʼ yerukʼwaj winäq ri nkʼatzin yekʼwäx pan hospital, kʼïy mul xtzʼët chë ri winäq nkitäj poqän chqä yekäm. Rma riʼ ryä xchäp ruquʼik reʼ: «¿Xa xuʼ rma reʼ yoj kʼäs?». Kʼo jun qʼij xskʼij ruwäch jun publicación ri kibʼanon ri testigos de Jehová ri akuchï xtzʼët achkë nuʼij le Biblia chrij ri nuquʼ wä ryä.

Geoff xtzjoj che rä rixjayil chqä chkë ralkʼwal ri xskʼij ruwäch, y ryeʼ chqä xkajoʼ xkitamaj chrij riʼ. Rma riʼ jontir ryeʼ xkitjoj kiʼ chrij le Biblia ri xuʼän chë kan más kiʼ kikʼuʼx xkiʼän chqä xerutoʼ rchë xkitzʼët achkë rubʼanik kan pa rubʼeyal nkiksaj kitiempo. Ya riʼ chqä xuʼän chë xkiyoʼej apü jun kʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta ri akuchï majun chik jun winäq xttäj ta poqän (Apocalipsis 21:3, 4).

Ri xbʼanatäj rkʼë Geoff nkinataj re tzij reʼ chqë ri xuʼij qa Jesucristo: «Kiʼ kikʼuʼx ri winäq ri nkinaʼ chë nkʼatzin Dios pa kikʼaslemal» (Mateo 5:⁠3). ¿Nawajoʼ rït natamaj ruwäch Dios? We xtaʼän riʼ ya riʼ ri más ütz rubʼanik xtaksaj atiempo.