Приоритет. Библия пісті «иң артыхты таллирға» хығырча (Филипптегілерге 1:10). Иң аарлығ, ідӧк маңзыттығ киректерні пас салыңар. Ундутпаңар, аарлығ киректер, кӧзідімге, обедке чиис алғаны — удаа маңзыттығ кирек полбинча. Маңзыттығ тіп пілдірчеткен киректер, кӧзідімге, піс хынчатхан телепрограмманың пасталғаны удаа аарлығ кирек полбинча *.

План турғызыңар. Экклезиаст 10:10-да пазылча: «Омастал парған тимір тирігні чітітпезе, кӧп кӱс саларға килізер. Ідӧк маңнаныстығ полар ӱчӱн, хыйға сағыстығ тудынарға кирек». Нимее ӱгренчебіс? Тусты тикке хоратпас ӱчӱн, тимір тиріглеріңні чітідіңер алай итчең киректерні планировать полыңар. Аарлығ нимес паза кӱснең тус ла хоратчатхан киректерні соона сал салыңар алай итпеңер. Тоғысты ирте арах ит салзар, соона салдырған нимелерні идерге кирек нимес пе? Азынада сағынып ал турзар, кӧп арах ниме идіп аларзар. Андада сірер тиріглерін азынада чітітчеткен хыйға тоғысчаа тӧӧй поларзар.

Олаңай арах чуртас апарыңар. Аарлығ нимес паза тус хоратчатхан нимелерге «чох» тирге ӱгреніңер. Иртіре кӧп киректер паза тоғазығлар стресске ле кирчелер паза ӧрініс чох артысчалар.

Соона салдырғаны паза тідінмес полғаны тус оғырлапча. «Чилнің соонҷа кӧрчеткен кізі хаҷан даа таарыбас, пулуттарны кӧр чӧрчеткен кізі хаҷан даа тамах киспес» (Экклезиаст 11:4). Нимее ӱгренчебіс? Соона салдырарға кӱс кізі тус тик ле хоратча паза пір дее ниме идерге маңнанминча. Чахсы кӱн не сахтапчатхан таарығҷы тамах таа таарып полбас, ас таа кис полбас. Чуртас кӱннің сай алысча, аннаңар тідінмес тее пол парарбыс. Алай кӧп арах информация чыып аларға кирек тіп сағынып, пӧгін аларға маңзырабинчабыс. Я, аарлығ пӧгіннер алар ӱчӱн, чахсы сағынып аларға кирек. Притчи 14:15-те чоохталча: «Сағынып пілчеткен кізі хайдар алтирын сағынып алча». Че алған пӧгіннернің кӧбізі толар ба, толбас па пілбинчебіс (Экклезиаст 11:6).

Максимализм тус оғырлапча. Библияда чоохталча: «Ӧӧртін пирілген сағыс... хыйға» (Иаковтың 3:17, НТ). Чахсыдаң чахсаа кӱстенгені махтасха турыстығ. Че позыбысха планканы иртіре кӧдірібіссебіс, пістің пір дее ниме киліспес паза ачырған на парарбыс. Кӧзідімге, пасха тіл ӱгренчеткен кізі алҷаастар идеріне тимде поларға кирек, кізі алҷаас итпин ӱгренминче. Максималист, тізең, саба чоохтаныбызарынаңар сағынып ла хорыхча. Кізінің андағ кӧңні ағаа харығ ла полча. Постаң иртіре кӧп сағыбааны хай-хай артых! Притчи 11:2-де пазылча: «Пӧзік сананмас кізілер хыйғалар». Ағаа хоза, пӧзік сананмас паза пазымнығ кізілер постарына иртіре хатығ полбинчалар паза постың алҷаастарына кӱліп оңнапчалар.

Тоғысха даа, тынаға даа иртіре сабылба. «Пір оос тынағ ікі оос аар тоғыстаң паза чилні сӱріс чӧргенінең хай-хай артых» (Экклезиаст 4:6). Трудоголиктер «ікі оос аар тоғыстарына» ӧрін полбинчалар. Оларның, иткен тоғыстарын кӧріп, ӧрінерге тус таа, кӱс тее халбинча. Библия аар-пеер иртіре сабылбасха чоохтапча: кӱс салып, тоғынарға паза иткен киректерге ӧрінерге. Андағ ӧрініс ідӧк «Худайның сыйии» нооза (Экклезиаст 5:19).

Уйғу тузын оғырлабаңар. Библияда чоохталча: «Мин чадып, амыр узупчам» (Псалом 4:8). Улуғ кізілернің кӧбізіне, физическай, эмоциональнай паза сағынҷаң кӱстерін кирініп алар ӱчӱн, хараазын сигіс часча узирға кирек. Уйғу тузын оғырлирға чарабас. Читіре узаан уйғу кізінің миизін чахсы тоғындырча, ундутчыл полбасха полысча паза сағынҷаң кӱс кирче. Читіре узубаза, тізең, кізінің миизі хомай тоғынча, кізі хылыхтанҷых пол сыхча, алҷаастар итче паза киненге дее кір парча.

Чит полар кӧстеглер турғызыңар. «Чит полбас нимедеңер сағынар орнына, харахтар кӧрчеткен нимее ӧрінгені хай-хай артых» (Экклезиаст 6:9). Пу сӧстер нимедеңер чоохтапчалар? Хыйға кізі хынығыстарына, уламох толбас паза чит полбас хынығыстарына, позынаң устирға чаратпинча. Аннаңар ол реклама соонҷа парбинча паза оой кредит алып алар оңдайға хыҷаланминча. Андағ кізі харахтары кӧрчеткен нимее алай чит полар нимее чӧпсінче.

Сағынып алыңар, ниме сірерге аарлығ. Сынап аарлығ нимелер ниме чахсы паза туза полар піліп аларға полысчалар. Чуртасты соғаннаң тиңнестірзе, сірернің аарлығ нимелерің ол соғанның кӧстии полар. Сынап аарлығ нимелер сірерге приоритеттер орта турғызарға паза туснаң кӱннің сай, полған на час орта тузаланарға полыс пирерлер. Ниме сынап аарлығ? Хайди піліп аларға? Кӧп кізілер Библиязар айланчалар, иң хыйға сағыстар анда тіп санапчалар (Притчи 2:6, 7).

Хыныс чуртазыңарда иң аарлығ ниме ползын. Колосстағыларға 3:14 хоостыра, хыныс «чахсының иң артығын піріктірче». Хыныс чох сынап часкалығ пол полбаспыс. Сӧбіреде хыныс уламох кирек. Ис-пай алай карьера соонҷа чӱгӱріп, хынысты нимее салбинчатхан кізілер часка паза ӧрініс чох халчалар. Библияда хыныстаңар чӱзер хати чоохталча, іди ол аны пастағы орынға турғысча (1 Коринфтегілерге 13:1—3; 1 Иоанның 4:8).

Духовнай киректерге тус таап турыңар. Джеффтің часкалығ сӧбіре полған: хынчатхан ипчізі паза ікі палазы. Ідӧк киртістіг нанҷылары полған паза ол фельдшер полып тоғынған. Че Джефф тоғызы хоостыра ӧлім паза иреелер кӧп кӧрген. «Чуртас сынап андағ поларға кирек пе?» — сағынған ол. Пірсінде ағаа Иегованың киречілері сығарған библейскай публикациялар пиргеннер. Оларны хығырып алып, ол прай сурығларына нандырығлар таап алған.

Джефф піліп алған нимелерні ипчізіне паза палаларына чоохтаан. Олар даа Библияның хабарын піліп аларға хыныбысханнар. Аның прай сӧбірезі духовнай чолға кіріп алған. Ол чол оларның чуртастарын пай арах ит салған паза тусты сынап аарлирға ӱгрет салған. Библия ӱгреніп, олар тус тик хорабас паза иреелер чох чир-чалбахта мӧгі чуртасха ізеніс сыйыхха алғаннар (Азых чоох 21:3, 4).

Джеффтің кӧзідімі Иисус Христостың сӧстерін сағысха кирче: «Духовнай ӧзӧгістерін толдырарға кӱстенчеткеннер часкалығлар» (Матфей 5:3, НТ). Духовнай киректерге тус табарға тимдезер бе? Іди ле сірер чуртасты тик иртірбеске полысчатхан хыйға сағыс таап аларзар.