Ndaku munda

TSHIENA-BUALU TSHINENE

Muudi mua kuenza malu bimpe ne dîba diebe

Muudi mua kuenza malu bimpe ne dîba diebe

“Bu meme nansha ne dîba dia bungi!” Mmisangu bungi kayi iukadi muambe mêyi aa? Tudi mua kuamba ne: dîba ke tshintu tshidi bantu bonso natshi bungi bua muomumue, bualu bantu ba bukole ne babanji kabatu ne dîba dia bungi kupita bapuekele ne bapele to. Bualu bukuabu, muntu mubanji anyi mupele kena mua kudikunguijila dîba mu tshibutshilu tshiende to. Diodi dipite, ndipitshilamu. Kadi bualu bua meji nkuenza malu bimpe ne dîba ditudi nadi. Mushindu kayi? Tumone mayele anayi adi mambuluishe bantu ba bungi.

Diyele dia 1: Ikala ne bulongame

Teka malu a mushinga kumpala. Bible udi utudimuija ne: “Nukebe mua kumanya malu adi ne mushinga wa bungi.” (Filipoyi 1:10) Funda malu a mushinga a kuenza anyi a kuenza pa lukasa, peshi adi ne mushinga eku mikale a lukasa, mumanye ne: malu a mushinga bu mudi kusumba biakudia adi mua kuikala kaayi a kuenza pa lukasa to. Malu audi mua kumona bu a kuenza pa lukasa bu mudi kulonda ndongamu kampanda kutuadijila ku ntuadijilu adi mua kuikala kaayi a mushinga.

Anji ela meji. Muambi 10:10 udi wamba ne: “Tshiamu tshiotshi tshitshipale ne muntu kayi mutshinone, nebimulombe bua kufila makanda a bungi. Kadi meji adi ambuluisha bua kufika ku tshipeta tshimpe.” Tudi tupeta dilongesha kayi? Nona kasuyi kebe, mmumue ne: dianjila kulongolola malu kumpala bua kubenga kujimija dîba. Teka midimu idi kayiyi ne mushinga, idi ikudia dîba ne makanda ku luseke, anyi yumbusha. Wewe mumone ne: udi mushale ne dîba ku mudimu uuvua wenza, kuenaku mua kuenza mudimu mukuabu uuvua mulongolole bua kuenza pashishe anyi? Wewe udianjila kulongolola malu kumpala, newenze mudimu wa bungi anu bu muena mudimu udi unona kasuyi kende.

Kepesha malu mu nsombelu webe. Benga bua kuenza malu adi kaayi ne mushinga anyi adi akudia dîba. Malu a bungi a kuenza adi mua kukukebela tunyinganyinga tua patupu ne kukupangisha disanka.

Diyele 2: Epuka malu adi adia dîba

Diladikija malu ne dipanga kudiangatshila mapangadika. “Muntu udi utangila lupepele kakukuna mamiinu to, ne muntu udi utangila matutu kakupuola to.” (Muambi 11:4) Tudi tupeta dilongesha kayi? Diladikija malu didi ditudia dîba ne ditupangisha bua kupatula bipeta bimpe mu mudimu. Tshidime udi windila bua kuulu kuikale kuimpe udi mua kupanga kukuna anyi kupuola bia pa madimi. Bia muomumue, malu atudi nawu ne dielakana adi mua kutupangisha bua kuangata dipangadika. Peshi tudi mua kumona ne: mbimpe tuindile too ne patumvua malu onso bimpe bua kushisha kuangata dipangadika. Mu bulelela, bidi bilomba kuenza makebulula ne kuela meji bikole bua kuangata dipangadika dia mushinga. Nsumuinu 14:15 udi wamba ne: “Muntu mudimuke udi welangana meji a tshidia tshionso tshidiye wela.” Kadi mu bulelela, tutu tuelakana mu malu a bungi atudi ne bua kuangatshila mapangadika.​—Muambi 11:6.

Dikeba bupuangane mu malu onso. Yakobo 3:17 udi wamba ne: “Meji adi afumina muulu [anyi a kudi Nzambi] . . . kaena ne malu makole” to. Mu bulelela, kuikala ne lungenyi lua kuakaja malu mbualu bua mushinga! Kadi imue misangu tudi mua kulengeja kuela kalele, bitufikisha ku diedibua mâyi ku makasa anyi ku dijimija bionso. Tshilejilu, muntu udi ulonga muakulu mukuabu mbimpe amanye ne: neenze bilema, bualu biobi ke biamuambuluisha bua kulubuluka. Kadi muntu udi ukeba bupuangane udi umvua buôwa padiye wela meji ne: udi mua kuamba tshiambilu kampanda bibi, bimupangisha bua kuya kumpala. Mbimpe tuikale ne budipuekeshi mu malu atudi batekemene! Nsumuinu 11:2 udi wamba ne: “Meji adi kudi bapuekele.” Bualu bukuabu, bantu bapuekele ne bena budipuekeshi kabena badiangata ne mushinga mupitshidile to, ne batu pa tshibidilu badiseka.

“Mu bulelela kuena usumba bintu ne makuta to. Udi ubisumba ne dîba.”​—Tshia kuenza ntshinyi pankatshi pa diledibua ne lufu (mu Anglais)

Diyele 3: Ikala ne nkatshinkatshi ne ikala umuena malu mu buimpe

Mudimu wa nkatshinkatshi ne dipita kapepe. “Dianza dijima dia dikisha ndimpe kupita manza abidi majima a mudimu mukole ne dipata dia lupepele.” (Muambi 4:6) Bantu badi bashadile anu dienza mudimu batu badipangisha masanka adibu mua kupetela mu “manza abidi majima a mudimu mukole” udibu benza. Badi bawujikija bapungile anyi kabayi ne dîba dia kuenza bualu bukuabu to. Ku lukuabu luseke, bena lulengu batu bobu basue “manza abidi majima” a dikisha ne banyangakaja dîba dia kuenza malu a mushinga. Bible udi utukankamija bua kuikala ne nkatshinkatshi uleja ne: Enza mudimu mukole ne sanka ne difutu didiwu ukupetesha. Bualu ebu “ndipa dia kudi Nzambi.”​—Muambi 5:19.

Lala tulu tukumbane. Mufundi kampanda wa Bible wakamba ne: “Nendiolole panshi ne nendale tulu mu ditalala.” (Misambu 4:8) Bantu bakulumpe ba bungi badi dijinga ne kulala mêba muanda mukulu a butuku bua kupetulula makanda a mubidi, kutuja lungenyi ne kuela meji bimpe. Ke bualu kayi kulala tulu nkuenza malu bimpe ne dîba, bualu kudi kuambuluisha muntu bua kutuma meji ku mudimu ne kukolesha lungenyi luende, bimuambuluisha bua kukuata malu. Kadi kupumba tulu kutu kupangisha muntu bua kukuata malu, kumufikisha ku njiwu, ku dienza bilema ne ku dikala muntu wa bijibiji.

Difundila bipatshila biudi mua kukumbaja. “Mbimpe kuanyisha bidi mêsu amona pamutu pa kuipatshila majinga ebe.” (Muambi 6:9) Tudi tupeta dilongesha kayi? Muntu wa meji kena ulekela bijingajinga bilombola nsombelu wende to, nangananga bia malu adi kaayi mua kuenzeka anyi adi makole bua kukumbaja. Nunku kena ulonda madisuisha anyi ujinga kupeta bintu bia lukasa lukasa to. Kadi udi udienzeja bua kusanka ne bidiye upeta, mmumue ne: “bidi mêsu [ende] amona.”

Diyele 4: Malu mimpe a mushinga ikale akulombola

Konkonona malu audi wangata ne mushinga. Malu audi wangata ne mushinga ke adi enza bua umone ne: bualu kampanda mbuimpe, mbua mushinga ne mbua kuteyila ntema. Bu nsombelu webe muikale mukete, malu audi wangata ne mushinga ke avua mua kuludika mukete au. Nunku, malu mimpe a mushinga adi akuambuluisha bua kudifundila bipatshila bimpe mu nsombelu ne kuenza malu bimpe menemene ne dîba diebe ku dîba ne ku dîba ne ku dituku ne ku dituku. Nkuepi kuudi mua kumanyina malu aa? Bantu ba bungi badi baapetela mu Bible, bamanye ne: udi ne meji mapitshidile.​—Nsumuinu 2:6, 7.

Dinanga dikale ngikadilu uudi wangata ne mushinga wa bungi. Kolosayi 3:14 udi wamba ne: dinanga “didi tshisuikidi tshipuangane tshia buobumue.” Tuetu katuyi ne dinanga katuena mua kuikala ne disanka dilelela ne meji kaba kamue to, nangananga mu dîku. Bantu badi bapepeja bualu ebu, pamuapa pa kudifila mu dikeba dia bubanji anyi mudimu wa makuta a bungi, kabatu nangananga ne disanka to. Eyowa, ki ntshianana padi Bible wakula bua dinanga bu ngikadilu wa mushinga wa bungi, uditela misangu nkama ne nkama to.​—1 Kolinto 13:1-3; 1 Yone 4:8.

Keba dîba dia kukumbaja dijinga diebe dia malu a mu nyuma. Tatu mukuabu diende Geoff uvua ne mukaji uvua mumunange, bana babidi ba disanka, balunda bimpe ne mudimu wa kupesha bantu badi mu njiwu luondopu lua lukasa uvuabu bamufuta bimpe. Nansha nanku, ku mudimu uvua umona mudi bantu bakenga ne bafua. Uvua udiebeja ne: “Nsombelu wa bantu udi pende anu nunku anyi?” Kadi dimue dituku, wakabala mikanda idi yumvuija malu a mu Bible idi Bantemu ba Yehowa bapatule, yeye kupeta mandamuna avua mamusankishe.

Geoff wakalondela mukajende ne bana bende malu avuaye mulonge, wowu kubasankisha pabu. Dîku edi diakatuadija kulonga Bible, kupetabu nsombelu wa nsongo ne kubambuluishabi bua kuakaja kabidi bikole menemene mushindu wabu wa kuenza malu bimpe ne dîba diabu. Dilonga diabu dia Bible diakabapetesha kabidi ditekemena ditambe buimpe dia muoyo wa kashidi mu bulongolodi muikala kamuyi makenga anyi malu adi ajimijilangana dîba.​—Buakabuluibua 21:3, 4.

Malu adi mafikile Geoff adi atuvuluija mêyi a Yezu Kristo a ne: “Badi bamanye ne: badi dijinga ne malu a mu nyuma mba diakalenga.” (Matayi 5:3) Kuenaku mua kukeba dîba dia kudikumbajila majinga ebe a malu a mu nyuma anyi? Manya ne: kakuena mushindu mukuabu wa kuenza malu bimpe ne dîba diebe udi mua kukupetesha meji akuambuluisha bua kupatula bipeta bimpe ku dituku ne ku dituku, ne mu nsombelu webe mujima to.