JESÚS xuʼij reʼ che rä jun achï ri nrajoʼ wä ntok rtzeqelbʼëy: «Katzolin kikʼë awachʼalal y tatzjoj chkë jontir ri xuʼän Jehová awkʼë chqä achkë rbʼanik xpoqonaj awäch». Rkʼë jbʼaʼ Jesús kʼo wä chunaqaj ri tinamït Gadara, pa sureste che rä ri Mar rchë Galilea. Ryä rtaman wä chë taq kʼo jun ri kan kʼo rejqalen nqatamaj o kan kʼo rqʼij chqawäch, röj kan nqajoʼ nqatzjoj ya riʼ chkë ri qachʼalal (Mar. 5:19).

Komä chqä kan ye kʼïy winäq rkʼulun chkë nkiʼän ya riʼ. Rma riʼ, taq jun winäq nuchäp ryaʼik rqʼij Jehová, kan ronojel bʼaʼ mul nrajoʼ nutzjoj chkë rchʼalal ri najin nutamaj. Ye kʼa, ¿achkë rbʼanik ütz nuʼän che rä? ¿Achkë rbʼanik yertoʼ rchʼalal rchë nkiyaʼ rqʼij Jehová tapeʼ jun chik kireligión o ma nkinmaj ta chrij Dios? Le Biblia yeryaʼ ütz taq naʼoj chrij riʼ.

Pa naʼäy siglo, Andrés xok jun chkë ri naʼäy ri xnaʼen chë Jesús ya riʼ ri Mesías. ¿Achoq che rä naʼäy xbʼeruʼij wä? «Naʼäy xrïl Simón, ri rchʼalal, y xuʼij reʼ che rä: ‹Xqïl ri Mesías› (ri ntel chë tzij Cristo)». Chrij riʼ xkʼwaj äl Pedro akuchï kʼo wä Jesús. Ya riʼ xuʼän chë Pedro xok chqä rtzeqelbʼëy Jesús (Juan 1:35-42).

Jun seis jnaʼ chrij riʼ, Pedro —ri kʼo wä Jope— xbʼix che rä chë tbʼä Cesarea chrachoch Cornelio, jun ri nukʼwaj bʼey chkiwäch soldados. ¿Achkë xbʼerilaʼ Pedro taq xapon chpan ri jay riʼ? Le Biblia nuʼij: «Cornelio najin wä chik yeryoʼej [Pedro chqä ri ye bʼenäq wä äl rkʼë] y yermolon wä ri rchʼalal chqä ramigos ri más jnan rbʼanon rwäch kikʼë». Achiʼel nqatzʼët, Cornelio xermöl rchʼalal rchë nkikʼoxaj Pedro, chrij riʼ xyaʼ qʼij chkë rchë nkichaʼ achkë nkiʼän (Hech. 10:22-33).

¿Achkë nqatamaj qa chrij ri xuʼän Andrés chqä Cornelio chrij ri rbʼanik xekitoʼ ri kichʼalal?

Che kaʼiʼ ryeʼ xkiʼän jontir ri kʼo pa kiqʼaʼ rchë xekitoʼ kichʼalal. Andrés xkanuj rbʼanik rchë chë rchʼalal xtamaj rwäch Jesús, y Cornelio xermöl rchʼalal rchë xkikʼoxaj Pedro. Ye kʼa majun ta jun chkë ryeʼ xqʼöl ta rfamilia o xerchaqtiʼij ta rchë yeʼok cristianos. ¿Achkë nqatamaj qa chrij reʼ? ¿Achkë rbʼanik nqakʼän qanaʼoj chkij? Rkʼë jbʼaʼ ütz nqaʼij chkë qachʼalal jojun naʼoj ri qataman pä chpan le Biblia o nqaʼän chë nkitamaj kiwäch nkʼaj chik Testigos. Tapeʼ ke riʼ, tqayaʼ qʼij chë yë ryeʼ yechaʼö we nkiyaʼ rqʼij Jehová o manä chqä majun bʼëy keqachaqtiʼij ta. Rchë nqatamaj achkë rbʼanik yeqatoʼ, tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj kikʼë Jürgen chqä ya Petra, jun kʼlaj qachʼalal aj Alemania.

Ya Petra xtjoj riʼ chrij le Biblia kikʼë ri testigos de Jehová chqä xqasäx pa yaʼ. Jürgen nukʼwaj wä bʼey chkiwäch ri soldados, y pa naʼäy ma xqä ta chwäch ri xuʼän rxjayil. Ye kʼa taq xqʼax ri tiempo, ryä xtzʼët chë ri Testigos nkikʼüt ri kantzij taq naʼoj chrij le Biblia. Rma riʼ, ryä chqä xjäch riʼ pa rqʼaʼ Jehová y komä ukʼwäy bʼey chpan ri congregación. ¿Achkë naʼoj nuyaʼ ryä chkë ri kʼo kichʼalal ri ma ye Testigos ta?

Jürgen nuʼij: «Ma tachaqtiʼij ta awachʼalal rchë nunmaj ri nanmaj rït, nixta xuʼ ri nanmaj tatzjoj che rä. Ya riʼ xa xuʼ xtuʼän chë ma xtrajoʼ ta chik xtyaʼ rxkïn chawä. Más ütz kʼa chaq jantäq na natzjoj jojun naʼoj chrij le Biblia che rä. Chqä ütz natoʼ rchë nutamaj kiwäch qachʼalal ri jnan kijnaʼ rkʼë o ri nqä chkiwäch ri nqä chwäch ryä. Ya riʼ xtuʼän chë ma kan ta kʼayewal xtuʼän chawäch xtatoʼ».

Ri apóstol Pedro chqä rchʼalal Cornelio kan chanin xkinmaj ri xkʼut chkiwäch. Ye kʼa ye kʼo chqä winäq ri xejeʼ pa naʼäy siglo ri más tiempo xkʼwaj chkiwäch xkinmaj ri xbʼix chkë.

Taq Jesús xchäp rsamaj chwäch le Rwachʼlew, ye kʼïy rchʼalal xkinmaj chë yë wä ryä ri Mesías. Qtzjon chkij jojun chkë ryeʼ. Rkʼë jbʼaʼ ri apóstoles Santiago chqä Juan ye rprimos wä, y Salomé, ri kiteʼ, xa rchʼututeʼ. Rkʼë jbʼaʼ Salomé ya riʼ jun chkë ri «ye kʼïy ixoqiʼ ri nkiksaj wä ri achkë kʼo kikʼë» rchë xkitoʼ Jesús chqä rapóstoles (Luc. 8:1-3).

Ye kʼa nkʼaj chik rchʼalal Jesús, pa naʼäy ma xkinmaj ta chë yë wä ryä ri Mesías. Kʼo jun qʼij, taq qʼaxnäq chik más jun jnaʼ qasan pa yaʼ, ye kʼïy winäq xkimöl kiʼ chpan jun jay rchë xkikʼoxaj ri naʼoj yerkʼüt. Ye kʼa le Biblia nuʼij chë «taq rfamilia xkinaʼej ri najin wä nbʼanatäj, xkibʼekanuj rchë nkikʼwaj äl, rma xkiʼij: ‹Xa xuʼän itzel rjolon›». Jun tiempo chrij riʼ, taq rchʼalal xkiʼij che rä akuchï ütz nbʼä wä äl, ryä ma kan ta jontir xuʼij chkë nixta xuʼij chkë akuchï xtbʼä wä. ¿Achkë rma? «Rma ma nkinmaj ta wä chë ryä chaʼon rma Dios» (Mar. 3:21; Juan 7:5).

¿Achkë nqatamaj chrij ri rnaʼoj xuʼän Jesús kikʼë rchʼalal? Ryä ma xpë ta ryowal taq jojun chkë ryeʼ xkiʼij chë xa xuʼän itzel rjolon. Yajün taq xkʼasöx pä chkikojöl ri kamnaqiʼ, ryä kʼa xtoʼ na rfamilia. Nqaʼij riʼ rma xkʼüt riʼ chwäch Santiago, ri rchaqʼ. Ri xuʼän Jesús rkʼë jbʼaʼ xuʼän chë Santiago chqä ri nkʼaj chik rchʼalal xkinmaj chë yë wä ryä ri Mesías. Nqaʼij riʼ rma le Biblia nuʼij chë ryeʼ kimolon wä kiʼ kikʼë ri apóstoles chqä kikʼë ri nkʼaj chik rtzeqelbʼëy Jesús chpan jun jay ri kʼo wä Jerusalén taq xyaʼöx pä ri loqʼoläj rchqʼaʼ Dios pa kiwiʼ ri rtzeqelbʼëy Jesús. Ütz nqaʼij chë rchʼalal Jesús chqä xyaʼöx ri loqʼoläj rchqʼaʼ Dios pa kiwiʼ. Taq xqʼax ri tiempo, Santiago chqä Judas, jun chik rchaqʼ Jesús, xyaʼöx nmaʼq taq samaj pa kiqʼaʼ chpan ri congregación (Hech. 1:12-14; 2:1-4; 1 Cor. 15:7).

Achiʼel xbʼanatäj pa naʼäy siglo, komä chqä ye kʼo nkʼaj ri nukʼwaj kʼïy tiempo chkiwäch rchë nkichaʼ yeʼok rsamajelaʼ Jehová. Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj rkʼë ya Roswitha, ri kan rkʼayin wä riʼ chpan ri religión Católica taq rchjil xok testigo de Jehová chpan ri jnaʼ 1978. Ya riʼ xuʼän chë ryä kan ma xqä ta chwäch ri xuʼän rchjil. Ye kʼa taq xeqʼax ri jnaʼ, xjäl rnaʼoj. Ryä eqal xqʼax chwäch chë ri Testigos kan yë ri kantzij taq naʼoj chrij Dios nkikʼüt. Y pa jnaʼ 2003 xqasäx pa yaʼ. ¿Achkë xbʼanö chë ryä xjäl rnaʼoj? Jun ri xtoʼö ya riʼ rnaʼoj xuʼän rchjil rkʼë. Ri rchjil ma xikʼo ta rkʼuʼx rkʼë chqä ma xpë ta ryowal che rä taq ryä ma ütz ta rnaʼoj xuʼän rkʼë. ¿Achkë naʼoj nuyaʼ ya Roswitha? Ryä nuʼij: «Kʼo kʼïy utzil nukʼäm pä taq ma nikʼo ta akʼuʼx rkʼë jun winäq».

Ya Monika xqasäx pa yaʼ pa jnaʼ 1974. Xqʼax na jun diez jnaʼ kʼa riʼ xeʼok Testigos ri kaʼiʼ ral. Hans, ri rchjil, majun bʼëy xqʼät ta chwäch nuyaʼ rqʼij Jehová. Tapeʼ ke riʼ, kʼa pa jnaʼ 2006 xqasäx pa yaʼ. Taq nkiquʼ ri xbʼanatäj kikʼë, ryeʼ nkiʼij reʼ: «Majun bʼëy tqayaʼ ta qa Jehová. Ma tqamestaj ta chë más rqʼij nqaʼän chë yë Jehová kiʼ rkʼuʼx nuʼän pa rkʼexel nqaʼän chë yë ri qachʼalal kiʼ kikʼuʼx nkiʼän». Jun chik ri xtoʼ Hans ya riʼ chë rfamilia ronojel mul xkikʼüt chwäch chë nkajoʼ chqä xkiyaʼ chwäch kan chë jun qʼij ryä xtbʼeʼok na jun rsamajel Jehová.

Kʼo jun qʼij, Jesús xjnamaj ri ütz taq rtzjol chrij Rqʼatbʼäl Tzij Dios rkʼë yaʼ ri nuyaʼ kʼaslemal (Juan 4:13, 14). Röj nqajoʼ chë ri qachʼalal achiʼel ta nkiqüm re yaʼ reʼ, ri kan chʼajchʼöj chqä nutoʼ awan. Ye kʼa ma nqajoʼ ta chë xa rma kan kʼïy nqayaʼ chkë, yejiqʼ. ¿Achkë ntel chë tzij riʼ? Chë ri rbʼanik xtqatzjoj chkë ri nqanmaj ya riʼ xtbʼanö chë achiʼel ta xkejiqʼ o jaʼäl xtkinaʼ xtkiqüm re yaʼ reʼ. Le Biblia nuʼij chë «ri winäq ri jïk rkʼaslemal nuquʼ na ri yeruʼij» chqä chë «ri winäq ri kan kʼo rnaʼoj nuʼän chë ri nkʼaj chik kan nqʼax chkiwäch ri nuʼij chkë chqä nuʼän chë kan nkinmaj ri yeruʼij». ¿Achkë rbʼanik yeqasmajij re naʼoj reʼ? (Prov. 15:28; 16:23).

Jun qachʼalal ixöq ri nrajoʼ chë rchjil nutamaj chrij Jehová ma xa xuʼ ta ntzjon apü, xa kan «nuquʼ na ri yeruʼij». Ryä ma nuʼän ta chë rchjil nunaʼ chë ryä más rqʼij chwäch o chë más jïk rkʼaslemal rkʼwan. Ya riʼ nuʼän chë ma npë ta chʼaʼoj chkikojöl. Y rchë nukʼüt chë «kan kʼo rnaʼoj», ri qachʼalal ixöq nutzʼët na ajän más ütz ntzjon rkʼë rchjil, achkë nqä chwäch nutzjoj chqä achkë nqä chwäch nuskʼij rwäch, achiʼel chrij ciencia, chrij política o chkij atzʼanen. Ryä chqä ütz nuquʼ rij achkë rbʼanik xtuʼän chë rchjil xtqä chwäch xttamaj chrij le Biblia ye kʼa chqä ma nuqasaj ta rqʼij rkʼë ri yeruʼän o ri yeruʼij.

Ye kʼa, we nqajoʼ chë jun qachʼalal nbʼeʼok rsamajel Jehová, ma xa xuʼ ta nkʼatzin nqakanuj rbʼanik rchë nqatzjoj le Biblia che rä, xa kan nkʼatzin nqʼalajin pa qakʼaslemal chë najin nqasmajij ri nqaʼij.

Jürgen, ri xqatzjoj yän qa, nuʼij: «Ronojel mul tasmajij ri nuʼij le Biblia, ke riʼ awachʼalal xttzʼët chë ütz anaʼoj tapeʼ ma xtuʼij ta chawä». Hans, ri xok Testigo taq rxjayil rkʼwan chik jun 30 jnaʼ oknäq Testigo, ke riʼ chqä nuquʼ. Ryä nuʼij: «Nkʼatzin ütz anaʼoj naʼän. Ya riʼ xtuʼän chë ri awachʼalal xttzʼët chë le Biblia kan yaturtoʼ wä chpan akʼaslemal». Ri qachʼalal kʼo ta chë nqʼalajin chkiwäch chë Jehová yojurtoʼon rchë nq·ok más ütz taq winäq.

Ri apóstol Pedro xyaʼ re utziläj taq naʼoj reʼ chkë ri cristianas ri ma ye cristianos ta kichjil: «Tinmaj rtzij iwachjil, rchë ke riʼ, we kʼo jojun chkë ryeʼ ma ye rsamajelaʼ ta Dios, ryeʼ xkeʼok qachʼalal rma jaʼäl inaʼoj niʼän kikʼë y ma rma ta ri niʼij chkë, rma kitzʼeton pä chë ikʼwan jun chʼajchʼöj kʼaslemal chqä ma iqasan ta kiqʼij. Ma yë ta ri achkë niksaj tbʼanö chë jaʼäl yixqʼalajin, achiʼel taq nipachʼuj iwiʼ, niksaj xa bʼa achkë jun ri bʼanon rkʼë oro o yeʼiksaj tzyäq ri kowan nüm kajäl, xa yë ri inaʼoj tbʼanö chë jaʼäl yixqʼalajin, y más taq nikʼüt chë ma qʼaqʼ ta ijolon, rma ya riʼ kan kowan jaʼäl ntzʼetetäj rma Dios» (1 Ped. 3:1-4).

Pedro xuʼij chë rnaʼoj jun cristiana nkowin nutoʼ rchjil rchë nuyaʼ rqʼij Jehová. Jun qachʼalal ixöq ri Christa rbʼiʼ, kan xa xuʼ xqasäx pa yaʼ pa jnaʼ 1972, rtjon pä rqʼij rchë nusmajij re naʼoj reʼ rchë nutoʼ rchjil rchë nuyaʼ rqʼij Jehová. Tapeʼ rchjil rtjon riʼ chrij le Biblia kikʼë ri Testigos, ma oknäq ta na Testigo. Ryä bʼenäq chik jojun mul chpan ri Salón del Reino y ütz nukʼwaj riʼ kikʼë qachʼalal. Tapeʼ ke riʼ, ri qachʼalal ma nkichaqtiʼij ta rchë ttok Testigo. ¿Achkë najin nuʼän ya Christa rchë nutoʼ rchjil?

Ryä nuʼij: «Rïn nyaʼon chwäch wan ronojel mul nbʼän ri nrajoʼ Jehová, y ntäj nqʼij rchë ütz nnaʼoj nbʼän rchë ke riʼ ntoʼ wachjil rchë nbʼeʼok rsamajel Dios tapeʼ majun nbʼij ta che rä. Taq kʼo jun nuʼij chwä chë tinbʼanaʼ ye kʼa ma nuqʼäj ta jun naʼoj ri kʼo chpan le Biblia, rïn ntäj nqʼij rchë nbʼän. Rïn chqä ma nchaqtiʼij ta rchë ttok chpan rtinamit Jehová. Pa rkʼexel riʼ, xa xuʼ nyaʼ qa pa rqʼaʼ Jehová».

Chrij ya Christa kʼo jun ri kan kowan rqʼij nqatamaj: tapeʼ ryä nuʼän jontir ri najowatäj rchë jnan nuʼän rwäch rkʼë Jehová, achiʼel numöl riʼ kikʼë qachʼalal rchë nkiyaʼ rqʼij Jehová o nutzjoj le Biblia, ryä chqä nuquʼ rij rchjil. Ryä nqʼax chwäch chë nkʼatzin nujäm rwäch rchë njeʼ rkʼë rchjil, rchë nukʼüt chwäch chë nrajoʼ chqä rchë nutzʼët ri achkë nkʼatzin che rä. Jontir nkʼatzin nqaquʼ kij ri qachʼalal ri ma ye Testigos ta. Le Biblia nuʼij: «Che rä ronojel kʼo jun tiempo yaʼon». Achiʼel nqatzʼët, nkʼatzin nqajäm qawäch rchë nqjeʼ kikʼë qachʼalal ri ma ye Testigos ta, más we kan qakʼlaj. We nqajäm qawäch rchë nqjeʼ rkʼë ri qakʼlaj chqä nqtzjon rkʼë, ya riʼ xtuʼän chë ryä ma xtnaʼ ta chë xa ryonïl kʼo o chë xa mestan qa, chqä xtuʼän chë ma xtpë ta ryowal chkë ri qachʼalal pa congregación (Ecl. 3:1).

Holger nuʼij reʼ: «Kan kowan rqʼij chë ri qachʼalal nunaʼ chë nqajoʼ chqä nkʼatzin nqchʼö rkʼë Dios pa rwiʼ». Ri rtataʼ re qachʼalal reʼ xok testigo de Jehová taq ri nkʼaj chik rfamilia ye oknäq Testigos jun 20 jnaʼ. Ya Christa nuʼij chqä reʼ: «Rïn nyaʼon chwäch wan chë jun qʼij ri wachjil rkʼë jbʼaʼ xtbʼeʼok na testigo de Jehová». Tqatjaʼ qaqʼij rchë ütz nqakʼwaj qiʼ kikʼë ri qachʼalal ri ma ye Testigos ta y tqayaʼ chwäch qan chë rkʼë jbʼaʼ jun qʼij ryeʼ xtkiyaʼ na rqʼij Jehová.

Röj nqajoʼ ütz nqakʼwaj qiʼ kikʼë ri qachʼalal ri ma ye Testigos ta rma nqajoʼ yeqatoʼ rchë yeʼok pä chpan rtinamit Dios. Ye kʼa rchë nqkowin nqaʼän riʼ nkʼatzin ütz qanaʼoj nqaʼän chqä ma nqaqasaj ta kiqʼij (1 Ped. 3:15).