Naamtaan Kon Siansia no Akin ya Anggapoy Hustisya

Unong ed Salaysay nen Ursula Menne

Manlapu lad intuboy kalakal ko, labalabay kon nanengneng so patas ya panagtrato ed amin. Lapud satan, apriso ak laingen diad Komunistan East Germany. Pero makapabigla ta ditan ko manaya naalmo so ebat ed ag-inkahustisya. Onia ay so agawa.

INYANAK ak nen 1922 diad Halle, Germany. Ayan baley et akabkabat ed kabayag to la, ta masulok lan 1,200 ya taon. Say Halle et manga 200 kilometro kaarawi ed Berlin tan sakey ed saray nanlapuan na relihyon ya Protestante. Amay agik ya si Käthe et niyanak nen 1923. Sundalo si tatay ko, si nanay balet et singer ed teatro.

Labay nen tatay kon naekal so ag-inkahustisya tan aman so atawir kod sikara. Nen nanresign lan sundalo si Tatay, nannegosyo la. Pero, lapud agaylay irap na bilay na saray kustomer da, nakakasian da ra kanian impatpautang day lako da. Lapud satan, abankrap si Tatay. Agko amta no akin et agak akaaral ed saman ya agawad sikara, anengneng ko la komon ya komplikado tan mairap ya ekalen so ag-inkahustisya. Balet lapud kabataan ak nid saman, masyado ak ya mapusok.

Say atawir ko balet ed si Nanay et amay talento rad musika, kansion, tan sayaw. Sikaray angibangat ed sikami nen Käthe. Bibo ak ya ugaw, tan maliket so bilay ko, anggad sinmabi so taon 1939.

Ginmapo so Bangongot

Ka-graduate kod high school, nanaral ak ed ballet school. Naaralan ko met ditan so Ausdruckstanz (klase na sayaw ya ipanengneng moy naliliknam), si madam Mary Wigman so angibangat ed siak. Sikatoy sakey ed saray nan-imbento ed satan ya sayaw, ya ipanengneng na artist so nalilikna to panamegley na sayaw. Nanaral ak met ya man-painting. Kanian bilang tinedyer, maliket, eksayting so bilay ko, tan dakel so nanaaralan ko. Pero kasabi 1939, ginmapo so World War II. Tan nen 1941 wala lamet so agawan ngalngali agko natanggap, inatey si tatay lapud TB (tuberculosis).

Singa bangongot imay guerra. Anggano 17 ko ni labat nen ginmapo so guerra, pakanengneng ko et singa naatapis so interon mundo. Anengneng koy dakdakel ya totoo ya dati et normal met ira, pero nen kien unor-unor la rad Nazi. Dakel so nanirap, inateyan, tan aderal-deral. Amay abung mi et asabogay bomba, tan legay guerra, pigaran kapamilya mi so inatey.

Nen asumpal so panlalaban, nen 1945, manaayam kami ni nen Nanay tan si Käthe diad Halle. Diad saman et wala lay asawak tan walay sakey ya anak mi. Pero namproblemay panamaley mi tan nansian kami nen asawak. Pian nalegpet koy sarilik tan say anako, nantrabaho ak bilang dancer tan painter.

Kayari na guerra, naapag ed apatiran paksion odino grupo so Germany, tan sakop na Soviet Union so baley mi. Kanian, kailangan min ipasal so manpasakop ed uley na Komunista. Nen 1949, amay kawalaan min paksion ya tatawagen ya East Germany et nagmaliw lan German Democratic Republic (GDR).

Bilay Diad Uley na Komunista

Diad saman, nansakit si Nanay tan kailangan kon asikasoen. Nantrabaho ak ed sakey ya opisina na gobierno ed lugar mi. Legan to man, wala ray akabat kon aktibistan estudyante ya ipapaimano da ray nagagawan ag-inkahustisya. Singa bilang, walay sakey ya kabataan ya ag-inawat ed university ta datin partido na Nazi so tatay to. Kabkabat ko man ya estudyante ta akaibak la dati. Kanian kuan kod sarilik, ‘Akin et sikatoy manirap ed ginawa na tatay to?’ Lalon binmetbet so piuulop kod saramay aktibista tan akila ak met lad saray protesta. Aminsan, angikarga ak ni ingen na leaflet diad paway na bilding na korte diad lugar mi.

Lalo ak ya nasyosyodotan ed ag-inkahustisya ed saramay sulat ya ita-type ko, ta secretary ak na Regional Peace Committee. Wala ni may sakey ya agawa ya lapud politika, implano na Committee so mangipawit na babasaen ya nankargay propaganda na Komunista ed sakey ya masiken ya manaayam ed West Germany pian pansuspetsaan da. Makakapasnok ak ed aliwliwan ginawa dad sikato, kanian inyamot ko iman ya babasaen pian agnipawit.

Naikdan Ak na Pag-asa Lapud Samay “Sankaugesan ya Too ed Kuarto”

Nen Hunyo 1951, walay duaran laki ya linmad opisina tan kuan da: “Arestado ka.” Impriso da ak ed Roter Ochse (odino, Ambalangan Toro). Kayari sakey taon, kinasoan da ak na panagrebelde ed gobierno. Indalem kasi na sakey ya estudyante ed saray secret police o Stasi, imay impangikargak na leaflet bilang panagprotesta. Aliwan patas imay impanlitis da ta anggapoy anggan sakey ya dinmengel ed depensak. Asentensiaan ak ya nakulong na pitoy taon. Diad saman et nansakit ak, tan inyakar da ak ed dormitoryo na ospital ed prisoan, tan manga 40 pasyenten bibii so wadman. Nen anengneng koy mesirablin itsura da ramay bibii, nan-panic ak. Batik ak ed puerta tan kinalabog ko lan kinalabog.

“Antoy problemam?” kuan to may guardia.

“Papaway yo ak dia,” so inyeyag ko. “Anggano ikulong yo ak lan bukbukor ko, basta aliwan dia!” Siempre, imbalewala to labat, anggano mikakasi ak. Balet ag-abayag, apansin ko may sakey ya bii, ya duma ed amin. Anengneng kod mata to ya mareen so isip to tan agnaaburido. Kanian inabayan ko.

“No miabay kad siak, ingat ka,”so makapabiglan imbaga to. Insan kuan to, “Kasi iisipen na arum ya siak so sankaugesan ya too ed sayan kuarto ta Tasi ak nen Jehova.”

Agko ni amta ed saman ya ipapasen manaya na Komunistan Gobierno ya kalaban iray Tasi nen Jehova. Pero say natatandaan ko nen ugaw ak, walay regular ya ompapasyar ed si Tatay ya duaran Estudyante na Biblia (datin tawag ed Saray Tasi nen Jehova). Diad tua, narerengel kon ibabaga nen Tatay, “Duga iray Estudyante na Biblia!”

Akaakis ak nen akabat ko iyan maomaong ya bii, si Berta Brüggemeier. Kuan kod sikato, “Sige pa, ibangat mo pad siak so tungkol ed si Jehova.” Manlapu lad saman, lanang kamin saniba tan pantotongtongan mi tungkol ed Biblia. Naaralan ko ya tuan Dios si Jehova, ya sikato so Dios na aro, hustisya, tan kareenan. Naaralan ko met ya ekalen to so amin ya makapuy ya epekto ya ginawa na saray mauges tan maruksan totoo. “Agmanbayag et anggapo lay mauges . . . Balet saray mauyamo et tawiren day dalin, tan manliket iran maong ed agnaparaan a kareenan,” so kuan na Salmo 37:10, 11.

Nibulos Ak tan Batik Ak ed West Germany

Nibulos ak nen 1956 kayari masulok ya limay taon ed prisoan. Limaran agew kayarik ya nibulos, batik ak ed West Germany, pian diman la manayam. Diad saman et duara lay anako, si Hannelore tan Sabine, tan impilak ira. Diman et nandiborsyo kami la nen asawak, tan akilimog ak lamet ed saray Tasi. Legan kon aaralen so Biblia, diman ko nare-realize ya kaukolan koy manguman pian natumbok ko ray estandarte nen Jehova. Anguman ak tan abautismoan ak nen 1958.

Asabi panaon, akiasawa ak lamet, pero dia lad sakey ya Tasi nen Jehova, si Klaus Menne. Maliket so panamaley mi nen Klaus, tan awalaan kami na duaran anak, si Benjamin tan Tabia. Balet makapaermen ta 20 taon lay apalabas, inatey ed aksidente si Klaus kanian abalo ak la. Pero, naliligliwa ak na ilalon kikioli, amtak ya onolid bilay iray inaatey diad Paraison dalin. (Lucas 23:​43; Gawa 24:15) Makakaliket ak met ta amin ya apatiran anako et manlilingkor ed si Jehova.

Maong labat ta nanaral ak na Biblia, naamtaan ko ya si Jehova labat so makapangiter na tuan hustisya. Aliwan singa diad too, ikokonsidera to so amin ya situasyon, pati say apalabas tayo tan saray detalye ya ag-amta na arum. Lapud sayan mabmablin kakabatan, natan ni labat et walay deen na nonot ko, anggano no nabibiktima ak o nanenengneng ko so aliwan patas ya panagtrato. Ibabaga na Eclesiastes 5:8: “Agmo pankelawan no nanenengneng mon papairapen so pobri tan susumlangen so hustisya tan inkatunong diad distritom. Ta samay atagey ya opisyal et babantayan na sakey a mas atagey nen sikato, tan wala ray arum a mas atagey ni nen sikara.” Siempre, samay “sakey a mas atagey” et say Amalsa ed sikatayo. “Amin a bengatla et mapatpatnag tan sankanengneng na samay sakey a walaan itayoy eebatan,” so kuan na Hebreo 4:13.

No Pawilen so Ngalngali 90 Taon

No tetepeten ak na arum no antoy klase na bilay diad uley na Nazi tan Komunista. Say ibabagak, parehon mairap. Tan apatnagan ed sarayan duaran klase na uley, ya singa met ed arum ni ran gobierno na too, ya agda nasarag ya uleyan so sarili da. Prangka tan matuan ibabaga na Biblia: “Say too et uuleyan toy kapara ton too diad pankaugsan to.”—Eclesiastes 8:9.

Nen ugaw ak ni tan anggapo ni amtak ed bilay, unaasa ak ya niiter na too so patas ya pananguley. Pero, amtak la natan ya say Manamalsa tayo labat so makapangiter na tuan patas ya mundo. Ekalen to so amin ya kaugsan tan iter to so pananguley ed Anak to, si Jesu-Kristo. Lanang ya iyuuna nen Jesus so pankaabigan na arum, tan oniay ibabaga na Biblia tungkol ed sikato: “Inarom so inkatunong, tan binusol mo so kaugsan.” (Hebreo 1:9) Misalsalamat ak ta inyasingger ak na Dios ed sayan maomaong tan patas ya Ari, ya diad uley to et walay ilalok ya manbilay ya anggapoy anggaan!

[Litrato]

Nen kakkasabi mi ed West Germany, kaibak iray anakon si Hannelore tan Sabine

[Litrato]

Natan, kaibak so anakon si, Benjamin, tan say manugang kon si, Sandra