Inyanak ak nen 1935 diad Darlaston. Wala itan ed rehyon na England ya tatawagen ya Black Country. Ontan so tawag ta dakdakel so pabrika ditan kanian lanang ya makapal tan andeket so asewek. Nen manga apat taon ko, nampaiyaral iray atateng ko ed saray Tasi nen Jehova. Tinedyer ak ni labat, akombinse ak la ya aya so katuaan kanian nampabautismo ak nen 1952 nen 16 so taon ko.

Insan nantrabaho ak ed sakey ya balbaleg ya pabrika ya manggagawa na piyesa tan nanduruman kagawaan parad pangapiger na luluganan. In-train da ak ya magmaliw ya company secretary tan na-enjoy kon maong itan.

Pero aminsan, imbagad siak na ombiabiahen manangasikaso ya no nayari et siak so mangikondukta na Congregation Book Study o CBS diad kongregasyon mi ed Willenhall. Balet say problema, duaran kongregasyon so pipiaralan ko. No midweek, diad Bromsgrove so aatendian ko ta asingger itan ed lugar ya pantratrabahoan ko, manga 32 kilometro so kaarawi to ed abung mi. No weekend balet, onsempet ak ed sikami kanian mimiaral ak diad mismon kongregasyon mi diad Willenhall.

Labay kon suportaan so organisasyon nen Jehova kanian pinmayag ak ed samay imbaga na ombiabiahen manangasikaso, tan nan-resign ak ed trabaho. Mairap iman ya desisyon ta nai-enjoy kon maong so training kod kompanya. Pero agkon balot pagbabawian ya nampaigiya ak ed si Jehova.

Nen mimiaral ak ni ed Bromsgrove Congregation, walay akabat kon maganggana tan maespiritual ya sister, si Anne. Nankasal kami nen 1957, tan manlapu lad saman et saniba kamin nan-regular payunir, nan-espisyal payunir, nanlingkor ed distrito, tan pati diad Bethel. Sakey si Anne ed saray rason no akin ya malikeliket so bilay ko.

Nen 1966, malikeliket kami ta naimbitaan kamin manaral ed koma-42 ya klase na Gilead. Niyasain  kami ed Malawi. Kabkabat ya maomaong tan maparawes iray totoo ditan. Say amta mi manbayag kami ditan, pero andi manaya.

Akasabi kamid Malawi nen Pebrero 1, 1967. Kayari na sakey bulan ya impasyan impanaral mi na lenguahe ra, ginmapo kamin nanlingkor ed kimey diad distrito. Say luganan mi et Kaiser Jeep. Say kuan da sarag to kunoy ombasil ed ilog, pero atapew labat manayay nasarag to. No maminsan, say pampupundoan mi et abung ya gawad pitek ya say atep to et pinaor, kanian dodoblian mi na tolda pian aga manterter no mamauran. Medyo mairap pero ayos labat ta nai-enjoy mi!

Kasabi Abril, alikas ko ya ampetang so ulo na gobierno na Malawi ed saray Tasi. Walay in-broadcast dad radyo ya speech nen Dr. Hastings Banda, say presidente na Malawi. Imbaga to ya agmanbabayar na buis iray Tasi nen Jehova tan mibabali ira kunod politika. Siempre aliwan tua iratan ya akusasyon to. Say talagan rason no akin ya ampetang so ulo rad saray Tasi et lapud agtayo mibabali ed politika tan agtayo mangasaliw na political party membership card.

Nen Setyembre, walay abasa mi ed dyaryo ya imbaga na presidente ya manggugulo kuno iray agagi diad interon Malawi. Diad sakey ya miting na saray opisyales, inyanunsio to ya onaksion ya tampol so gobierno pian naaprubaan so resolusyon ya nepeg ya ibawal iray Tasi nen Jehova diad Malawi. Inmepekto itan ya panagbawal nen Oktubre 20, 1967. Ag-abayag, wala ray linman pulis tan opisyales na immigration diad branch office tayo. Impasara da itan tan in-deport da iray misionero.

Taloy agew da kami nin impriso, insan da kami in-deport ed bansan Mauritius ta kontrolado itan  na Britain. Pero saray opisyales na gobierno ditan et agda kami labay ya awaten bilang misionero. Kanian linma kamid Rhodesia (Zimbabwe so tawag la natan). Kasabi mi diman, mapaspasnok imay immigration officer ya akitongtong ed sikami tan agto kami labay ya palooben ed bansa ra. Say kuan to: “Diad Malawi in-deport da kayo, agda kayo met labay ed Mauritius, insan labay yoy manayam diad bansa mi?” Manakis laingen si Anne ta anggapoy malabay ya mangawat ed sikami. Anggan siak, makakasempet ak lad England. Pero pinmayag iray opisyales na immigration ya mansanlabi kami ed branch office basta kaimbuasan to et manreport kami ed opisina ra. Naknaksawan kami lan maong pero impalima mi lan amin ed si Aman Jehova. Diad tinmumbok ya agew, agmi ilaloan ya pinmayag lanlamang so gobiernoy Zimbabwe ya diman kami ni. Agko iman nalinglingwanan. Kombinsido ak ya igigiya to kami nen Jehova.

Diad Zimbabwe branch office, inyasain da ak ed Service Department pian naasikaso iray agagi diad Malawi tan Mozambique. Grabe panamairap na gobierno ed saray agagi diad Malawi. Kaiba ed trabahok so pangi-translate na saray report ya nanlapud saray manangasikaso na sirkito diad Malawi. Aminsan ya labi nen nan-overtime ak pian nasumpal ko so sakey ya report, agko napigilan so onakis legan kon babasaen so report tungkol ed panmamaltrato na gobierno ed saray agagi diman. * Anggaman ontan, apaseseg ak ya maong ed katooran, pananisia, tan panaanos da.—2 Cor. 6:4, 5.

Ginawa mi anggaay nayarian mi pian tuloytuloy ya napakan ed espiritual iray agagi ya nansiansia ed Malawi tan anggan saramay tinmakas ed Mozambique. Say translation team na lenguahen Chichewa, say lenguahe na karaklan ya totoo ed Malawi, et inyalis ed Zimbabwe. Walay maar-aron agi ya baleg so daralusan to ya angipaalagey na napanayaman tan opisina na saray translator diad mismon dalin to. Kanian agtinmunda so pangitra-translate day literatura ya base ed Biblia.

Walay ginawa min uksoyan parad saray manangasikaso na sirkito ed Malawi pian diad kada taon et makaatendi ra ed distriton kombension diad lenguahen Chichewa diad Zimbabwe. Legan na kombension, iter ed sikara so outline na saray paliwawa. Kapawil dad Malawi, inanabang dad saray agagi iray naaralan da ed kombension. Wala may taon ya legan iran walad Zimbabwe, sinambot mi mangorganisa na Kingdom Ministry School pian napaseseg irayan makmakpel ya manangasikaso na sirkito.

Nen Pebrero 1975, linma ak ed Mozambique pian bisitaen iray agagi ya tinmakas ditan manlapud Malawi. Anggano mairap so situasyon da, mibabansag ni ran siansia ed organisasyon nen Jehova. Singa bilang, anggano wala rad refugee camp, inunor da so balon uksoyan ya dapat walay ulop na mamatatken ed kongregasyon. Dakel ya espiritual ya aktibidad so inorganisa na saray balon elder, kaiba lay pangiter na paliwawa ed publiko, pangikonsidera ed inagew-agew ya teksto, panaral na Say Panag-bantayan, tan angiyuksoy ni ra ingen na saray asemblea. Inalig da met imay uksoyan ya gagawaen no walay kombension. Singa bilang, walay department da parad panaglinis, pangibunog na naakan, tan wala met iray akaasain ya guardia. Benendisyonan nen Aman Jehova so sagpot na sarayan matoor ya agagi. Diad tua, siak laingen so apaseseg ed alimbawa ra.

Nen manga 1979, say branch office ed Zambia so mangaasikaso la ed saray agagi diad Malawi. Pero sankanonot ko nin siansia iray agagi ed Malawi tan lanang ko ran ipipikasi, tan segurado ak ya ontan met so gagawaen na arum parad sikara. Nen nanlingkor ak bilang membro na Branch Committee na Zimbabwe, aminpiga ak ya akimiting ed saray representative na world headquarters, kaiba iray agagin mangidadaulo diad Malawi, South Africa, tan Zambia. Kada no manmiting kami, parepareho so tepet mi, “Anto ni nitulong tayo parad saray agagi ed Malawi?”

 Diad inlabas na panaon, kinmepa met la so panamairap na gobierno. Kalkalna met lan ompapawil ed Malawi iramay agagin tinmakas. Tan anggan panon et makakainawa met la iray agagi ya nansiansia diman. Diad kakaabay iran bansa et legal lan mantitipon tan manpupulong iray Tasi nen Jehova. Nen 1991, ontan met lay ginawa na gobiernoy Mozambique. Pero naisip mi, “Diad Malawi ey, kapigan kasi naekal so panagbawal?’

Lapud anguman so situasyon na politika diad Malawi, inekal la na gobierno so panagbawal ed saray Tasi nen Jehova nen 1993. Ag-abayag walay misionero ya nantepet ed siak, “Anto ey, ompawil kayod Malawi?” Singkuentay nuebek la ed saman, kanian say kuan ko, “Andi ta matatken ak la!” Pero diad saman lanlamang ya agew, walay naawat min sulat manlapud Mananguley ya Ulop. Tetepeten da no labay mi so ompawil ed Malawi.

Naar-aro mi lay asainmin mi ed Zimbabwe, kanian nairapan kamin mandesisyon. Apasal kami lad bilay ditan tan dakdakel lay kakaaro mi. Imbaga na Mananguley ya Ulop ya ayos labat no say desisyon mi et agkami la ompawil ed Malawi. Pero labay mi manpaigiya ed si Jehova. Sankanonot ko may alimbawa nen Abraham tan Sara ya tinaynan day komportablen ayaman da anggano matatken la ra lapud labay dan unoren si Jehova.—Gen. 12:1-5.

Nandesisyon kami ya awaten mi so asainmin ya ompawil ed Malawi. Akasabi kami diman nen Pebrero 1, 1995, eksakto ed koma-28 ya anibersaryo na samay unonan insabi mi diman. Walay abuon Branch Committee ya say membro et siak tan duara nin brother, tan inggapo min tampol so kimey pian naorganisa lamet iray espiritual ya aktibidad na saray Tasi nen Jehova diman.

Makapaliket ya nanengneng so bendisyon nen Jehova diad kimey ed Malawi. Nen 1993, manga 30,000 labat so publisher. Pero kalabas labat na limaran taon, masulok lan 42,000! * Inaprubaan na Mananguley ya Ulop so pangipaalagey na balon branch office pian nasuportaan so kimey. Akasaliw kami na 12-ektaryan dalin diad Lilongwe, tan siak so niyasain ya mangidaulo ed construction committee.

Si Brother Guy Pierce ya membro na Mananguley ya Ulop so angiter na paliwawa parad  dedikasyon na balon pasilidad nen Mayo 2001. Masulok ya 2,000 ya agagi ed Malawi so inmatendi, tan maslak ed sikara et masulok lan 40 taon ya manlilingkor ed si Jehova. Diad loob na dakel ya taon, graben panamairap so inanosan na sarayan matoor ya agagi. Tua mairap so bilay da, pero mayamyaman ira ed espiritual. Malikeliket ira nen akapan-tour ira ed balon Bethel. Agko man nalinglingwanan ta diad amin ya sukong et walay mangakansion na Kingdom song. Balibali so blending na boses da. Prueba ira ya ikalbo nen Jehova so bendisyon ed saramay manmamatoor ed sikato anggano wala ray subok.

Nen asumpal lay construction na branch office, malikeliket ak ta nantutumbokan so naawat kon asainmin ya manpaliwawa parad dedikasyon na saray Kingdom Hall. Anggano mairap so bilay na agagi ed Malawi, akapangipaalagey tayo na saray Kingdom Hall lapud uksoyan na organisasyon ya tulongan iray bansan daiset so pundo ra. Nensaman, wala ray kongregasyon ya say pantitiponan da et pala-pala labat ya gawad kiew na eucalyptus. Pinaor so atep, tan say yurongan da et bangko ya gawad impamagan pitek. Natan balet, amta da lay manggawa na saray bricks ya uusaren ed pangipaalagey na saray balon Kingdom Hall. Pero mas labay da nin siansia so onyurong ed bangko ta mas makarga kuno!

Malikeliket ak met nen anengneng koy inyaligwas ed espiritual na saray agagi. Pambiliban ko ray kabataan diad Malawi ta makulikuli ra tan maples iran makaaral lapud training ya iiter na organisasyon tayo. Kanian nagmaliw iran kualipikado ya manlingkor ed Bethel tan awalaan iray pribilehyo diad kongregasyon. Binmiskeg met iray kongregasyon diad tulong na saray balon manangasikaso na sirkito, ya maslak et walay asawa ra. Diad kultura na Malawi, no mangasawa o miasawa ka, dapat manpamilya kayon tampol. Pero agnampa-pressure irayan manangasikaso na sirkito tan say asawa ra pian mas dakel so nagawaan da parad si Jehova.

Kayari na 52 ya taon na impanlingkor mid Africa, kinmapuy so laman ko tan nansakit ak. Inrekomenda na Branch Committee ya mas maabig no dia kami lad branch ed Britain tan inaprobaan itan na Mananguley ya Ulop. Naar-aro mi lay asainmin mi ed Malawi kanian maer-ermen kami nen nampatanir kami. Pero misatsalamat kami ed pamilyan Bethel ed Britain ta aasikasoen da kamin maong lalo la ta matatken kami la.

Maong labat ta nampaigiya ak ed si Aman Jehova, tan atan so sankaabigan ya desisyon ya ginawak. No nandepende ak ed dilin pakatalos ko, agko amta no anto lay bilay ko natan. Talagan ginawa nen Jehova ya ‘maptek iray basbas ko.’ (Pro. 3:5, 6) Nen tinedyer ak, panlikliketan koy mantrabaho ed balbaleg ya kompanya. Pero, anggapoy makapipara ed liket ya aliknak diad impankimey ko ed sankamundoan ya organisasyon nen Jehova. Manlapu la nensaman anggad natan, nibagak ya say panlingkor ed si Jehova so sankaliketan ya bilay!