Ir al contenido

Kipreguntas ri sikʼinelabʼ

Kipreguntas ri sikʼinelabʼ

Kipreguntas ri sikʼinelabʼ

Rumal che ri Biblia kchʼaw ta chrij ri brindis, ¿jasche kkibʼan ta ri testigos rech Jehová?

Ri upukʼixik ri copa (o brindis) ojer loq umajim y ri winaq amaqʼel kkibʼano, are kʼu pa jujun taq tinamit weneʼ jalajoj ri kkibʼan che ubʼanik. Jun kʼutbʼal, ri winaq che ktowik che kbʼan brindis, jujun taq mul kutaʼ pa kiwiʼ ri nikʼaj chik che kekikotik, kkiriq utzilal, kʼi junabʼ kekʼasiʼk o nikʼaj chi jastaq. Are kʼu ri nikʼaj chi winaq kkiyak ri kicopa y kkibʼij jeʼ chbʼanoq o salud y kkitij jubʼiqʼ che ri vino che kʼo pa ri kicopa. E kʼi winaq kkibʼij che wariʼ kʼo ta kʼax kubʼano rumal che xa kkikʼutu che nim kkil wi ri winaq, are kʼu ri testigos rech Jehová qetaʼm che utz taj kqabʼan brindis y ri rumal che kqabʼan taj.

Wariʼ kraj ta kubʼij che ri Testigos kkaj taj che ri winaq kkiriq kikotemal y utzilal. Pa taq ri nabʼe cien junabʼ ri jupuq aj kʼamal bʼe xkitzʼibʼaj bʼi jun wuj rukʼ waʼ taq tzij riʼ «chixuchajij bʼaʼ ri Dios», «chichajij bʼaʼ iwibʼ» o «chkʼol utz wachil» (Hechos 15:29). Xuqujeʼ e jujun taq upatanelabʼ ri Dios xkibʼij wariʼ chke ri ajawinelabʼ: «¡Chkʼasal ri wajaw amaqʼel!» xuqujeʼ xkibʼij: «¡Amaqʼel chkʼasal la, ajawinel!» (1 Reyes 1:31; Nehemías 2:3).

Are kʼu, ¿jawiʼ xpe wi ri brindis? La Atalaya 1 re marzo 1968 xubʼij ri taq tzij che kʼo pa ri Encyclopædia Britannica (1910), tomo 13, uxaq 121: «Ri brindis y ri utzilal che ktaʼ pa kiwiʼ ri e nikʼaj chik, weneʼ petinaq pa ri taq ojer kojonem che qastzij taj are chiʼ kkibʼan brindis chkiwach ri kityox y chkiwach ri e kaminaqibʼ. Pa taq ri waʼim, ri griegos y ri romanos kkitij jubʼiqʼ che ri vino o nikʼaj chi tzam tekʼuriʼ kkitix chuwach ri kityox rech kkiya uqʼij xuqujeʼ pa nikʼaj chi waʼim re ri kikojonem kkibʼan ri brindis rech kkitaʼ ri utz wachil pa kiwiʼ y pa kiwiʼ ri kaminaqibʼ». Xuqujeʼ xubʼij wariʼ: «Ri naqʼatisabʼal re ri brindis rech ktaʼ ri utz wachil pa kiwiʼ ri winaq amaqʼel kbʼanik are chiʼ kyaʼ kiqʼij ri e tyox».

Ri xubʼij kan ri wuj riʼ, ¿la kʼo na upatan kimik? Ri wuj International Handbook on Alcohol and Culture, che xel lo pa 1995, xubʼij: «[Ri brindis] weneʼ are junam rukʼ ri xbʼan ojer are chiʼ kkitij jubʼiqʼ che ri tzam tekʼuriʼ kkitix chuwach ri kityox, wajun tzam riʼ o kikʼ kkikojo rech kkitaʼ ri kkaj che ri kityox, are chiʼ kkibʼan wariʼ kkibʼij ‹¡kʼi junabʼ chatkʼasloq!› o kkibʼij ‹¡salud!›».

Qastzij chiʼ kʼo jun naqʼatisabʼal o jun jastaq che xbʼan ojer, che kʼo ubʼanik rukʼ ri qastzij taj kojonem are ta kraj kubʼij che ri testigos rech Jehová kkibʼan taj. Jun kʼutbʼal, are kojtzijon chrij jun uwach cheʼ ubʼiʼ granada che kubʼij ri Biblia. Jun wuj nim ubʼanik kubʼij: «Jujun taq kojonem xkikoj ri granada che jun etal nim ubʼanik». Are kʼu, ri Dios xubʼij che kkoj granadas che bʼanom che bʼatzʼ chuchiʼ ri ratzʼyaq ri kinimal ri kojol tobʼal toqʼobʼ xuqujeʼ xkoj wajun etzʼabʼalil riʼ che ri columna re cobre re ri templo che xubʼan ri Salomón (Éxodo 28:33; 2 Reyes 25:17). Xuqujeʼ, ojer kʼo xril rukʼ ri qastzij taj kojonem ri mulqʼabʼ che kyaʼ pa ri kʼulanem. Are kʼu, ri winaq kimik ketaʼm taj ri kraj kubʼij, rumal che kimik ri mulqʼabʼ che kyaʼ pa ri kʼulanem are kukʼutu che e kʼulan chi ri winaq.

Are kʼu, ¿jas kqabʼij chrij ri utijik tzam che kʼo ubʼanik rukʼ ri kojonem? Jun kʼutbʼal, chiʼ ri rajchʼojabʼ ri Siquem —che kkiqʼijilaj ri Baal⁠— «xkibʼan jun nimaqʼij, xewaʼik, xeʼukʼiʼan, chupam ri rachoch ri kidios, xkichap kʼu ukʼoqoxik ri Abimélec» ri ralkʼwal ri Gedeón (Jueces 9:22-28). ¿La kachomaj at che jun pataninel re ri Jehová xkʼojiʼ kukʼ che utijik tzam y che uyaʼik uqʼij jun tyox rech kubʼan kʼax che ri Abimélec? Ri israelitas che xeniman ta che ri Jehová, ri profeta Amós xubʼij wariʼ chke: «E kilikʼom taq kibʼ pa kiwiʼ taq ri atzʼyaq ri kikʼamom che taq qajebʼal pwaq, kekikʼam kech ri waʼ jaʼ ri kekoj che kiyaʼik kiqʼij taq ri diosibʼ» (Amós 2:8). ¿La kubʼan wariʼ jun pataninel rech ri Dios paneʼ ri tzam xa ktix chuwach ri tyox o che xa kkitijo? (Jeremías 7:18). ¿La kabʼij at che jun pataninel rech Jehová kuyak ri ucopa rech kutaʼ toqʼobʼ che jun tyox rech ktoʼik o rech ktewchiʼx rumal?

Jujun taq mul ri e upatanelabʼ ri Jehová xkiyak kiqʼabʼ chikaj rech kkitaʼ tobʼanik che ri qastzij Dios che kʼo pa ri kaj. Jun kʼutbʼal, chqilaʼ ri xukʼulmaj Salomón «xutzalkʼatij chi kʼu ribʼ ri Salomón chuwach ri porobʼal rech ri Ajawaxel, chkiwach konojel ri tinimit aj israelibʼ, xulikʼ ri uqʼabʼ chikaj, je kʼu xubʼij waʼ: ‹Ajawaxel, uDios ri Israel: mawi pa ri kaj mawi pa ri uwach Ulew kʼo ta jun Dios jacha’ ri lal, ri katz’aqatisaj la ri kʼulwachinik la, kakʼut kʼu la ri utzil la chkiwach ri rukʼ ronojel kanimaʼ kepatanin che la [...]; chtatabʼej la uloq chikaj, are kʼu kʼolbʼal waʼ ri lal jeqel wi, chayaʼ la ri sachbʼal mak chqe›» (1 Reyes 8:22, 23, 30). Junam rukʼ wariʼ, «ri Esdras xuq’ijilaj kʼut ri Ajawaxel [...], ronojel kʼut ri tinamit rukʼ ri kiqʼabʼ kiwalijisam chikaj, xkitzelej ubʼixik: ‹Je chbʼanoq, je chbʼanoq›. Xkimej kʼu kibʼ kʼa xkiyaʼ ri kipalaj cho ri ulew, xkiqʼijilaj kʼut ri Ajawaxel» (Nehemías 8:6; 1 Timoteo 2:8). Rukʼ wariʼ kqilo, che ri upatanelabʼ ri Jehová xkiyak ta ri kiqʼabʼ chikaj rech kkitaʼ toqʼobʼ che jun chi dios (Isaías 65:11).

Kʼi winaq kkibʼan brindis paneʼ kkichomaj taj che tajin kkitaʼ ri utewchibʼal o ri utobʼanik jun tyox, xuqujeʼ kkichʼobʼ taj jasche kkiyak ri kivino chikaj. Paneʼ ri winaq ketaʼm taj jasche kkibʼan wariʼ kraj ta kubʼij che rajawaxik kqabʼan oj ri kkibʼan areʼ.

Xuqujeʼ pa jujun taq jastaq ri testigos rech Jehová kkibʼan ta ke ri kkibʼan ri winaq. Jun kʼutbʼal e kʼi winaq kkiyak kiqʼabʼ chuwach ri etal re ri tinamit junam rukʼ ri bandera, y kkichomaj taj che are tajin kkiya uqʼij. Are kʼu ri qastzij cristianos kkibʼan ta wariʼ y kekitaqchij ta nikʼaj chik rech kkibʼano. Are kʼu we ketaʼm che e jujun winaq tajin kkibʼan ri saludo re ri bandera o jun chi jastaq, ri Testigos kkibʼij ta tzij o keyoqʼon ta chke rumal che ketaʼm che utz taj kkibʼan wariʼ (Éxodo 20:4, 5; 1 Juan 5:21). E jujun winaq kkibʼij che ri brindis man kʼo ta kril rukʼ ri kojonem. Are kʼu kʼo rumal che ri cristianos kkibʼan ta wariʼ. Rumal che petinaq che ri qastzij taj kojonem xuqujeʼ kimik kil wariʼ che xa tajin ktaʼ toqʼobʼ che jun uxlabʼal che nim uchuqʼabʼ che kʼo pa ri kaj (Éxodo 23:2).