RUNAKUNAM yachachinku Jesuspas, chuya espiritupas Dios kasqanta, chaymi rimanku “Dios tayta, Dios churi, Dios espiritu” nispanku. Ichaqa chayna nisqankuqa sasa entiendeymi. Chaymi John O’Connor sutiyuq curapas kaynata nirqa: “Kay yachachikuymantaqa manam haykapipas sumaqtaqa yachayta atichwanchu”, nispa. ¿Imanasqataq chaymanta yachayqa sasa?

Huk qillqam nin: “Bibliaqa manam yachachinchu taytapas, churipas, hinaspa chuya espiritupas huk Dioslla kasqankumantaqa”, nispa (Diccionario crítico de Teología, ediciones Akal). Chaymi religioso tukuq achka runakuna chay yachachisqankuwan tupananpaq bibliapi yachachikuykunata qiwirunku utaq yaparunku.

Wakinqa bibliapa wakin textonkunatam munasqankuman hina yachachinku. Huk kaqninmi Juan 1:1, Chuya Qellqa bibliapim nin: “Tukuy imapa qallariyninpiqa karqañam Simiqa, chay Simiqa karqa Dioswanmi [ton theón], chay Simiqa Diosmi [theós]”, nispa. Griego rimaypi ton theón hinaspa theós palabrakunaqa “Dios” ninanmi. Ichaqa theón palabrapa ñawpaqninpim ton palabracha rikurichkan, chaytam castellanopiqa articulo ninku. Chaymi ton theón nispaqa tukuy atiyniyuq Jehova Diosmanta rimachkan. Ichaqa, ¿imanasqaya hukninpiqa theós nispalla nichkan?

Juan libroqa griego koiné rimaypim qillqasqa karqa. Chay rimaymantam Archibald Thomas Robertson sutiyuq runa nin: ‘Griego rimaypi iskay palabrapa ñawpaqninpi huk palabrachakuna kaptinqa nichwanmi chay palabrakunaqa chayllamanta rimasqanta’, nispa. Chaymanta astawan entiendenapaq Mateo 13:38 nisqanta qawaykusun. Chaypim nichkan ‘chakraqa llapa runakuna’ kasqanmanta. ‘Chakra’ rinantam griego rimaypi ho agrós ninku, ‘runakuna’ ninantañataq ho kósmos ninku. Kay palabrakunapi “ho” nisqanwanmi cuentata qukunchik hina kaqllamanta rimasqanta. Chaynaqa imayna qillqasqa kasqanwanmi allinta entiendechwan pimanta utaq imamanta rimasqanta.

Juan 1:1 nisqanpim ichaqa mana chaynachu, chaypim nin: “Simiqa karqa Dioswanmi [ton theón], chay Simiqa Diosmi [theós]”, nispa. Kaypi qawasqanchikman hinaqa theón palabrapa ñawpaqchanpim rikurin “ton” palabra, theós palabrapiñataq mana. Chaynaqa “Simiqa Diosmi” nispanqa manam tukuy atiyniyuq Diosmantachu rimachkan. Chaynatam nirqa James Allen Hewett sutiyuq runapas.

Chay runaqa 1 Juan 1:5 nisqanmantapas rimarirqam, chay textopim nin: ‘Diosqa achkim’, nispa. “Dios” palabraqa griego rimaypim ho theós, qawasqanchikman hinaqa “ho” palabracham “theós” palabrapa ñawpaqchanpi kachkan. “Achki” ninantañataqmi griego rimaypi ninku “fos” nispa, kay palabrapa ñawpaqchanpiñataqmi mana kanchu “ho” nisqa palabrachaqa, chaymi chay runa nin: “Kaypiqa nichkan Diosqa achki kasqanmantam, manam achki Dios kasqanmantachu”, nispa. Yaqa chaynatam tarinchik Juan 4:24 nisqanpipas, chaypim nin: “Diosqa espiritum”, nispa. Hinaspa 1 Juan 4:16 nisqanpipas, ninmi: “Diosqa kuyakuymi”, nispa. Mayqanninpipas griego rimaypiqa “Dios” palabrapa ñawpaqchanpim rikurinpuni “ho” palabracha, chaymi mana nichwanchu “espirituqa Diosmi” utaq “kuyakuyqa Diosmi” nispaqa.

Huk rimayman biblia ruwaqkuna hinaspa griego rimayta allinta yachaq runakunam cuentata qukururqaku Juan 1:1 nisqanpi Dioswan Jesusqa mana chaynalla kasqankuta. William Barclay sutiyuq runapas kaynatam nin: “Griego rimaypi huk palabrapa ñawpaqchanpi “ho”, “ton” utaq huk palabracha mana kaptinqa imayna kasqanmantam rimachkan. Chaymi Juan 1:1 niqpiqa Jesusmanta rimaspanqa mana tayta Dios kasqanmantachu rimachkan, aswanqa imapipas Diosman rikchakuq kasqanmantam”, nispa. Chaymanta rimaspanmi Jason David BeDuhn sutiyuq runapas nin: “Griego rimaypi theós nisqa palabraqa ‘dios’ ninanmi, ichaqa ñawpaqchanpi “ho” kaptinñataqmi ‘tukuy atiyniyuq Dios’ ninan. Chaynaqa Juan 1:1 nisqanpi Simimanta utaq Jesusmanta rimaspanqa manam tayta Dios kasqanmantachu rimachkan, aswanqa dios hina atiyniyuq kasqanmantam”, nispa. Juan 1:1, 2 niqpim kimsa hawaqpi “Dios” palabrakuna rikurin, chaymi Juan Mateos sutiyuq runapas nin: “Qallariyninpi hinaspa tukuyninpi ‘Dios’ nisqan palabraqa tayta Diosmantam rimachkan, chawpipi dios palabrañataqmi nichkan Jesusqa dios hina atiyniyuq kasqanmanta”, nispa. Griego rimaymanta allinta yachaq Max Zerwick sutiyuq runapas ninmi: “‘Palabraqa diosmi karqa’ nispanqa rimachkan atiyniyuq kasqanmantam”, nispa. Hina chaynatam nin Clave Lingüística del Nuevo Testamento Griego niq qillqapipas.

Chaynaqa, ¿Jesusqa tayta Dioschu? Jesusqa manam chayna kasqantachu nirqa, aswanqa mañakusqanpim taytanwan mana chaynalla kasqanta sutillata qawachirqa, nirqam: “Wiñay kawsayqa kanqa sapallan chiqap Dios kasqaykita riqsiqkunapaqmi hinaspa kachamusqayki Jesucristotapas riqsiqkunapaqmi”, nispa (Juan 17:3). Bibliapa tukuy kay yachachikuyninkunam yanapawanchik Jesusqa Diospa churin kasqanta yachananchikpaq hinaspa sapallan Jehova Diosninchikta yupaychananchikpaq.